تحلیل تأثیر تحول ساختار قدرت در خانواده بر حقوق زوج

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 16، شماره 61، آذر 1399، صفحه 132-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2020.678161

نویسندگان

فرزانه شفیع زاده¹؛ مریم السادات محقق داماد^{* 2}؛ کبری پورعبدالله³

¹دانش آموخته حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران ایران

²استادیار گروه حقوق، دانشگاه امام صادق (ع)-پردیس خواهران، تهران، ایران

³استادیار گروه فقه وحقوق، دانشگاه امام صادق (ع)-پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

ساختار قدرت در غالب خانواده‌های ایرانی از شکل اقتدارگرا (مرد‌سالاری) به نیمه دموکراتیک تحول یافتهو بدین‌ترتیب تمام ابعاد خانواده، خصوصا بعد حقوقی آن را از جهت حقوق اعضاء تحت تأثیر قرار داده است. یکی از مهمترین حقوق متأثر از تحول نیز، حقوق مربوط به زوج است. براین اساس در این پژوهش سعی نمودیمتأثیر تحول صورت گرفته را بر حقوق زوج بررسی نماییمو در این راستا به این نتیجه دست‌یافتیم، از‌‌آنجا‌که مقتضیات زمان و مکان، ضرورت انطباق قوانین با تحولات را ضروری می‌سازد، بنابراین قانونگذار نیز متناسب با تحول در ساختار قدرت در خانواده، به وضع قوانین جدید یا اصلاح قوانین سابق در خصوص حق ریاست، حق طلاق و حق تعدد زوجات اقدام نموده است. با این وجود همچنان اموری مرتبط با حقوق مذکور وجود دارند که تغییر یافته‌اند، ولی مورد توجه قانونگذار قرار نگرفته و درنتیجه خلأهای قانونی را در این زمینه به وجود آورده است؛ از این‌رو تغییر قوانین سابق یا وضع قوانین جدید، با استفاده از ظرفیت‌های فقهی در خصوص آن‌ها پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ساختار قدرت در خانواده؛ حقوق زوج؛ حق ریاست؛ حق طلاق؛ حق تعدد. زوجات

مراجع

1. آزاد ارمکی، تقی،(1386)، جامعه‌شناسی خانوادۀ ایرانی، سمت،تهران.
2. آصفی، آصفه، (1352)، خانواده و تربیت در ایران، انتشارات انجمن ملی اولیاء و مربیان، تهران.
3. احمدی، سیدمهدی و سلیلی، سیدعلی، بررسی فقهی مسأله خروج زن از منزل بدون اذن شوهر،پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره 22، (1389).
4. احمدیه، مریم و جعفر پور، جمشید، (1380)،طلاق به درخواست زن طلاق به درخواست شوهر،سفیر،تهران.
5. امامی،حسن،(1384)،حقوقمدنی،انتشاراتاسلامیه، تهران.
6. بستان، حسین،(1390)،جامعه‌شناسی خانوادهبانگاهیبهمنابعاسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم.
7. بهجت. محمدتقی،(1428)،رساله توضیح المسائل، انتشارات شفق، قم.
8. بهنام، جمشید، (1352)، ساخت ­های خانواده و خویشاوندی در ایران، شرکت سهامی انتشارا تخوارزمی، تهران.
9. بی‌نام. «طرح اصلاح قانون گذرنامه، گام نخست فراکسیون زنان مجلس برای تسهیل امکان حضور بانوان فرهیخته در مجامع بین­المللی، (25/4/1396)،به نشانی: 82599719/http://www.irna.ir/faNews/.
10. پورشفیعی، محبوبه، (1389)،بررسی میزان حمایت قانونگذار از هسر اول در ازدواج مجدد شوهر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
11. تقی پور، سیروس، ( 1387)، تعدد زوجات و ماده 23 لایحه پیشنهادی قوه قضاییه، دادرسی، شماره 69.
12. جناتی، محمد ابراهیم، (1381)،رساله توضیح المسائل،انصاریان، قم.
13. جهانگیری،محسن، (1385) ،بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد، مؤسسه بوستان کتاب، قم.
14. حلی، حسن بن یوسف، (1413ق)،قواعدالأحکام فی معرفۀ الحلال و الحرام، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
15. داودی، هما، (1386)، ارتباط قوانین خانواده و رویه قضایی با آسیب‌های خانوادگی، فقه و حقوق خانواده، شماره47 ، (1386).
16. رحمانی،امیر، (1391)، بررسی فقهی مدیریت در روابط زن و شوهر، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
17. رفیعی، محمدتقی، (1389)، نقد و بررسی ماده 23 لایحه حمایت خانواده»،مطالعات راهبردی زنان، شماره 48.
18. شمس الدین، محمدمهدی،(1421)،مسائل حرجه فی فقه المرأه-حقوق الزوجه،دارالملاک، بیروت.
19. شفیع زاده، فرزانه، (1396)، تأثیر تحول ساختار قدرت در خانواده بر حقوق اعضای آن در نظام حقوقی ایران (کارشناسی ارشد حقوق خانواده)، به راهنمایی کبری پورعبدالله، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.
20. شوشتری،مهدی، (1385)، تحول و پویایی احکام شیعه: تأثیر زمان و مکان در فقه شیعه، پیام کلیدر، مشهد.
21. صبوری ،حبیب، بررسی ساختار توزیع قدرت در خانواده (کارشناسی ارشد پژوهشگری اجتماعی)، به راهنمایی محمد صادق مهدوی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
22. صفایی،سیدحسینوامامیاسدالله، (1388)،مختصرحقوقخانواده،نشرمیزان، تهران.
23. طباطباییحائری،سیدعلی، (1418)،ریاضالمسائلفیتحقیقالاحکامبالدلایل، مؤسسهآلالبیت (علیهمالسلام)، قم.
24. طوسی، محمد حسن،(1387)،المبسوطفیفقهالامامیه،المکتبۀالمرتضویۀلإحیاءالآثارالجعفریۀ، تهران.
25. عاملی، زین الدین بن علی،(1413)،مسالک الأفهام الی تنقیح شرایع الاسلام، مؤسسه المعارف الاسلامیه، قم.
26. عاملی، زین الدین بن علی، (1410)،الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ،کتابفروشی داوری، قم.
27. علویون، سیدمحمدرضا، (1381)،کار زنان در حقوق ایران و حقوق بی‌المللی، روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
28. فاضل لنکرانی، محمدجواد،(1426)،رساله توضیح المسائل، بی­جا، قم.
29. فضل الله، سید محمد، (1414)،تأملات اسلامیه حول المرأه،دارالملاک، بیروت.
30. قرباننیا، ناصر و همکاران، (1384)، باز پژوهی حقوق زن، روزنو، تهران.
31. کاتوزیان،ناصر، (1375)، حقوق مدنی خانواده، شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران.
32. کاظم­زاده، علی، (1382)، تفاوت حقوق زن و مرد در نظام حقوقی ایران (مبانی و مصادیق)، نشر میزان، تهران.
33. کلارکسون، (1374)، تحلیل مبانی حقوق جزا، ترجمه: حسین میرمحمد صادقی، مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی شهیدبهشتی، تهران.
34. کلینى،محمدبنیعقوب،(1407)،الکافی، دارالکتب الإسلامیة، تهران.
35. گرجی،ابوالقاسم و همکاران، (1384) ،بررسی تطبیقی حقوق خانواده ،مؤسسه  انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.
36. لبیبی، محمدمهدی، (1392)، نگرشی نوین به تحول ارزش‌های خانوادگی در ایران، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره64 .
37. مؤمن، رقیه سادات،(1392)،جایگاه، محدوده و حقوق جنسی زوجین در فقه امایه و حقوق ایران، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.
38. مجلسى اصفهانى، محمد باقر بن محمد،(1410)،بحار الأنوار، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت.
39. محقق حلی، جعفربن حسن،(1408)،شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، اسماعیلیان، قم.
40. محقق داماد، سیدمصطفی،(1390)،بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
41. محقق داماد، مریم السادات،(1391)، نظریه خلع یک جانبه در فقه با مطالعه تطبیقی در حقوق کشورهای اسلامی (دکتری فقه و حقوق خصوصی)، به راهنمایی سیدحسین صفایی، مدرسه عالی شهید مطهری (ره)، تهران.
42. مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، بی­تا،مجموعه تک نگاشت‌های مرکز در محور استیفای حقوق شرعی و قانونی زن و خانواده، مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، تهران.
43. مطهری، مرتضی، (1387)، نظام حقوق زن در اسلام، انتشارا تصدرا، تهران.
44. مکارم شیرازی، ناصر، (1424)،رساله توضیح المسائل،انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام‌، قم.
45. مکارم شیرازی، ناصر،(1424)،کتاب النکاح،انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب، قم.
46. ملکی، حسن،(1387)،مدیریت و برنامه ریزی امور خانواده،دانش، زنجان.
47. موسوی خمینی، سیدروح الله، بی­تا، تحریرالوسیله، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، قم.
48. موسوی خمینی، سیدروح الله، (1368)،صحیفه نور، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
49. موسوی خوئی، سید ابوالقاسم،(1410)،منهاج الصالحین، نشر مدینه العلم، قم.
50. مهرپور، حسین،(1379)،مباحثی از حقوق زن از منظر حقوق داخلی، مبانی فقهی و موازین بین­المللی، اطلاعات، تهران.
51. مهرپور، حسین،(1379)، بررسی فقهی ـ حقوقی وضعیت متفاوت زن و مرد در طلاق،  نامه مفید، شماره 21.
52. مهرپور، حسین،(1371)،مجموعه نظریات شورای نگهبان،کیهان، تهران.
53. مهرپور، حسین،  (1375)، دو بحث کوتاه در مورد تعدد زوجات»، تحقیقات حقوقی، شماره 16 و 17.
54. نجفی، محمدحسن،(1404)،جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.