بررسی سبک‌شناسی لایه‌ای دیوان حسن آتشی و معرفی نسخ خطی آن

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 4، شماره 12، اسفند 1398، صفحه 1-36   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هاجر علیپور¹؛ مهدی فاموری^{* 2}؛ محمدهادی خالق زاده³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

²استادیار زبان و ادبیات فارسی واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران (نویسنده مسؤول)

³استادیار زبان و ادبیات فارسی واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

چکیده

جنگ‌نامۀ میرزا حسن آتشی (سدۀ سیزدهم قمری)، منظومه‌ای به فارسی در نبردهای امام علی^(ع) و مناقب امامان شیعه و یک حماسۀ دینی است که نیمی از آن در بحر متقارب و نیم دیگر در قالب قصیده سروده شده است. دو نسخه از این جنگ‌نامه باقی مانده که یک نسخه از آن در کتابخانۀ جامع گوهرشاد وجود دارد. تاریخ کتابت آن 1225ق و دارای 335 برگ و 6000 بیت است. کاتب آن مشخص نشده و با توجه به رسم‌الخط آن، احتمالاً بیش از یک کاتب داشته است. نسخۀ دوم در کتابخانۀ آستان قدس با 132 برگ که نسخۀ ناقص جنگ‌نامه است. نسخ خطی به‌عنوان یک پل ارتباطی بین زبان و فرهنگ گذشته و حال، ایفای نقش می‌کنند و تجربه‌های گذشته را به این دوران انتقال می‌دهند. هدف از نوشتن این مقاله، بررسی ویژگی‌های سبکی و معرفی نسخۀ خطی این منظومۀ حماسی است و محقق به دنبال جواب این پرسش است که ویژگی‌های شاخص سبکی دیوان حسن آتشی چیست؟ روش کار، توصیفی‌تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است. حاصل پژوهش نشان می‌دهد شعر آتشی در سطح فکری به منقبت پیامبر^(ص) و امام علی^(ع)، اشاره به اساطیر ایرانی، منقبت ائمه، روحیۀ حماسی، استناد به آیات و احادیث می‌پردازد. در سطح زبانی نیز ویژگی‌های تسکین متحرک، کاربرد الف اطلاق، تخفیف واژه و به کار بردن واژه‌های عربی دیده می‌شود. در حوزۀ بیان، بدیع، انواع آرایه‌های ادبی (تشبیه، ایهام، مجاز، استعاره، جناس و...) در شعر آتشی یافت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

حسن آتشی؛ سبک‌شناسی؛ نسخ خطی؛ شعر؛ جنگ‌نامه

مراجع