بررسی حکم تنبیه بدنی زوجه در صورت خوف نشوز وی

زن و مطالعات خانواده

دوره 14، شماره 52، شهریور 1400، صفحه 107-124   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2020.1909385.1499

نویسندگان

صالحه خدادادی^{* 1}؛ سمیه اصغرزاده²؛ نفیسه مرادی³؛ آزاده نیاز⁴

¹دانشجوی دکتری ، مطالعات زنان، دانشگاه ادیان مذاهب ، قم ، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]

²دانشجو ی دکتری، مطالعات زنان، دانشگاه ادیان مذاهب، قم ، ایران . هیئت علمی و مدرس دانشگاه علوم انتظامی امین ، تهران ، ایران

³دانشجوی دکتری، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا(س)، تهران ، ایران

⁴دانشجوی دکتری ، مطالعات زنان، دانشگاه ادیان مذاهب ، قم ، ایران

چکیده

رابطه زوجین در اسلام مورد توجه بسیار قرار گرفته است، تا جایی که زن و شوهر را لباس و مایه یکدیگر می‌داند و در جایی که زن یا مرد به تکالیف زناشویی خود عمل نمی‌کنند، مسئله را با ارائه راهکارهایی مرتفع می‌نماید. یکی از مهمترین آن‌ها خوف نشوز زن یا مرد است که به ترتیب در آیات ۳۴و۱۲۸سوره نساء بیان شده‌است. اما مراتب برخورد با مرد و زن ناشزه متفاوت است و آنچه مورد اختلاف نظر فقها و مفسران قرار دارد مفهوم «واضربوهن» در مورد نشوز زن است. لذا هدف محققین در این مقاله بررسی مفهوم «واضربوهن» در آیه ۳۴سوره نساء با توجه به ادله فقهی، اصولی و قرآنی است. روش پژوهش حاضر، کیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و گردآوری داده‌ها، با روش کتابخانه‌ای ـ اسنادی صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد بسیاری از مفسران و فقها مفهوم «واضربوهن» را در معنای «زدن» گرفته‌اند، برخی نیز حمل بر نسخ تمهیدی یا تدریجی آیه نموده‌اند، و تعداد اندکی از مفسرین و فقها «واضربوهن» را در معانی غیر از زدن استعمال کرده‌اند. نتایج تحقیق بیان می‌دارد که با توجه به دلایل متعدد اصولی از جمله قاعده تناسب، وجود آیات متعدد در خصوص زن و مرد، مثل حسن معاشرت با همسر و برابری زن مرد در پیشگاه الهی، همچنین وجود روایات ضعیف مبنی بر استعمال « واضربوهن» در معنای «زدن» و استعمال این واژه در آیات دیگر غیر از معنای زدن، مفهوم ضرب در آیه ۳۴سوره نساء به معنای «قطع ارتباط» است.

کلیدواژه‌ها

واضربوهن؛ زدن؛ آیه ۳۴سوره نساء؛ خوف نشوز

مراجع

قرآن کریم، ترجمه فولادوند، محمدمهدی (۱۳۷۶)، چ۳، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.

ابن عاشور، محمد بن طاهر(بی‌تا)، التحریر و التنویر، ج۴، چ۱، بیروت، موسسه التاریخ.

بحرانی، سیدهاشم(۱۴۱۵ق)، البرهان فی التفسیرالقرآن، ج۲، قم، موسسه البعثه قسم الدراسات الاسلامی.

جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۶)، تفسیرتسنیم، ج۱۸، قم، نشراسراء.

دهخدا، علی اکبر(۱۳۴۱)، لغت نامه دهخدا، ج۱۰، تهران، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد(بی‌تا)، المفردات لالفاظ القرآن، بیروت، نشردارالشامیه.

صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه(۱۴۱۳ق)، من لایحضرالفقیه، ج۳، قم، انتشارات‌اسلامی.

طباطبایی، محمدحسین(بی‌تا)، المیزان، ترجمه مکارم و دیگران، ج۴، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء.

طبرسی۱، شیخ ابوعلی فضل بن حسن(۱۳۵۱)، تفسیر مجمع البیان، ترجمة حسین نوری، دکتر محمد مفتح، تهران،  نشر فراهانی.

طبرسی۲، شیخ ابوعلی فضل بن حسن(۱۳۷۱)، جوامع الجامع، ترجمة احمدامیری شادمهری،مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

طوسی، محمد حسن (بی تا)، التبیان فی تفسیر قرآن،ج۳، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

طوسی، محمدبن‌حسن(۱۳۸۷ق)، المبسوط، ج۴، مترجم محمدتقی کشفی، تهران، نشرالمرتضویه لاحیا والآثارالجعفریه.

عبدالباقی، محمد فواد(۱۳۷۸)، المعجم المفهرس لالفاظ القران الکریم ، تهران، انتشارات حر.

فخررازی، تفسیرکبیر(۱۴۱۳ق)، ج۵، چ۴، بیروت، مرکزنشرمکتب الاعلام الاسلامی.

فضل‌الله، سید محمدحسین(۱۴۱۹ق)، تفسیر من وحی القرآن، چ۲، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر.

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی(۱۳۷۳)، تفسیر صافی، ج۱، تهران، مکتبه الصدر.

قمی، علی بن ابراهیم (۱۳۶۳)، تفسیر القمی، ج۱، قم، دارالکتاب.

معرفت، محمد هادی(۱۳۹۲)، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، ترجمه علی اکبر رستمی، حسن خرقانی، حسن حکیم باشی، میرزا علیزاده، قم، انتشارات التمهید.

مکارم شیرازی، ناصر(۱۳۷۴)، تفسیر نمونه، ج۳، تهران، دار الکتب الإسلامیة.

مهریزی، مهدی(۱۳۹۳)، قرآن و مسئله زن، چ۱، تهران، نشر علم.

  مرادی، نفیسه(۱۳۹۸)، زن و بازتاب نگرش مفسر به او، تهران، امین‌نگار.

موسوی‌بجنوردی، سیدمحمد(۱۳۸۳)، حقوق زنان، پژوهشنامه متین، (۲۳)، ۲۵۳-۲۷۴.

موسوی‌لاری، مجتبی(۱۳۸۳)، سیری درحقایق وحی، علوم قرآن و حدیث، بینات، (۴۳)، ۱۶۶-۱۷۰.

نجفی، محمدحسن (۱۳۹۸ق) ، جواهرالکلام، ج۳۰و۳۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی.