جست و جوی تمثیل در نسخه خطی دیوان اشعار میرزا احمد متولی باشی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 12، شماره 46، زمستان 1399، صفحه 29-42  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیّد احمد حسینی کازرونی ¹؛ محمدرضا ضیا²؛ سیدجعفر حمیدی³

¹استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

²دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، بوشهر، ایران

³استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، بوشهر، ایران.

چکیده

یکی از انواع ادبی تمثیل است. در تاریخ ادب فارسی بسیاری از شعرا و نویسندگان تمثیل را به عنوان قالبی جهت بیان افکار و عقاید خود برگزیده‌اند. تمثیل زاییده‌ی تصویرگرایی و تصویرگرایی زاییده‌ی تخیل قوی یک شاعر یا نویسنده و حتی یک قوم و ملت است. تمثیل در زبان فارسی از نظر ساختار به دو بخش توصیفی (کوتاه یا فشرده) و روایی (گسترده) تقسیم می‌شود. تمثیل روایی بیش ترشکل داستانی دارد که شامل حکایات انسانی، حیوانی، فابل و.... است و تمثیل توصیفی در برگیرنده‌ی یک یا چند جمله است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: تشبیه تمثیلی، اسلوب معادله، کنایه و استعاره‌ی تمثیلی. در این مقاله‌ی توصیفی با واکاوی نسخه خطی دیوان اشعارمیرزا احمد متولی باشی از شعرای عصر قاجاری و دوره‌ی بازگشت ادبی، به جست و جوی انواع تمثیل روایی و توصیفی در اشعار وی پرداخته و چگونگی کاربرد و انواع هریک از تمثیل‌های به کار رفته در دیوان اشعار وی را بیان می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

میرزا احمد متولی باشی؛ فابل؛ تمثیل فشرده؛ اسلوب معادله؛ تمثیل گسترده

مراجع

1. قرآن کریم،(1376)ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن کریم.
2. بهمنیار، احمد،(1338)، یغما، سال دوم، شماره 9 ص393.
3. تجلیل، جلیل،(1391)، معانی و بیان، تهران: نشرمرکز.
4. تقوی، محمد،(1367)، حکایت حیوانات در ادب فارسی، تهران: انتشارات روزنه.
5. جوینی، عطاملک،(1389)، تاریخ جهانگشا، با اهتمام سید شاهرخ موسویان، تهران: دستان.
6. حسینی کازرونی،سیداحمد،ضیا،محمدرضا وحمیدی،سیدجعفر،(1398)،تولیت آستانه حضرت شاه چراغ(ع)،فصلنامه فرهنگ رضوی،پذیرش زمستان1398.
7. حکیم آذر، محمد،(1390)، اسلوب معادله در غزل سعدی، فصلنامه پژوهش نامه ادبیات تعلیمی، بهار1390، سال سوم، صص163-184.
8. حمیدی، سیدجعفرو شامیان، اکبر،(1384)، سرچشمه‌های تکوین و توسعه‌ی انواع تمثیل، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ص57.
9. خسروی، حسین،(1389)، اسلوب معادله در شعر، فصلنامه شعر، بهار1389، شماره69صص62-58.
10. دهخدا، علی اکبر،(1377)، لغت نامه، ج5 تهران: دانشگاه تهران.
11. زرین کوب، عبدالحسین،(1366)، بحر در کوزه، تهران: علمی، فرهنگی.
12. شفیعی کدکنی، محمدرضا،(1375)، صورخیال در شعرفارسی، تهران: انتشارات آگاه.
13. شعاع شیرازی، میرزامحمدحسین،(1392)، تذکره‌ی شکرستان، مقدمه، تصحیح و تعلیق عبدالرسول فروتن، قم مجمع ذخائر اسلامی.
14. شمیسا، سیروس،(1386)، بیان، تهران: نشرمیترا.
15. شیری، قهرمان،(1389)، تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن. کاووش نامه، سال11شماره20، ص32.
16. طالبیان، یحیی،(77-1378)، تشبیه تمثیل در شعر منوچهری، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهیدباهنرکرمان، دوره جدید زمستان1377و بهار1378شماره4و5 صص81-72.
17. طباطبایی، محمد حسین،(1345)، تفسیر المیزان، ج 17، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، تهران:  انتشارات محمدی.
18. عبداللهی، محبوبه،(1393)، تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی، پژوهش‌های ادبی و بلاغی، صص129-113.
19. فتوحی، محمود،(1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
20. ---------،(1384)، تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد، مجله دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، سال12و13شماره49-47صص177-141.
21. فسایی، میرزاحسن،(1388)، فارسنامه، ج 2، تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
22. کاشیان، حمیده،(1385)، سایت دانشنامه رشد، فابل.
23. کریمی فرد، غلامرضا،(1387)، تشبیه تمثیل در قرآن از نگاه زمخشری، نشریه ادب وزبان فارسی، دانشکده ادبیات علوم انسانی شهید باهنر، شماره23صص270-257.
24. کزازی، میرجلال الدین،(1373)، بدیع و زیباشناسی سخن پارسی، تهران: مرکز.
25. متولی باشی،میرزا احمد ،(1282 ق)، نسخه خطی دیوان اشعار، مرکز پژوهش‌های حضرت شاهچراغ(ع) شماره ثبت ۳۰.
26. مرتضایی، جواد،(1390)، تمثیل، تصویریاصنعت بدیعی؟فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، زمستان1390، شماره پیایپی 12، صص38-29.
27. همایی، جلال الدین،(1367)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: علمی، فرهنگی.