شناسایی و اولویت بندی معیارهای موثر بر رضایت مندی ساکنان قدیمی محله از شدت تغییرات کالبدی (مطالعه موردی: شهرک آزادی اردبیل)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 16، دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 53، بهمن 1399، صفحه 1255-1272   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهاره سلمانیان¹؛ توحید حاتمی خانقاهی^{* 2}؛ وحید وزیری²

¹کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²استادیار گروه معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

امروزه بدلیل تغییرات در اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه، شاهد تغییرات سریع کالبدی در برخی بافت‌های قدیمی شهرها هستیم. اغلب ساکنان قدیمی محلات بدلیل سکونت طولانی‌ مدت در محله، نسبت به مکان، اشکال و فرم‌ها، دلبستگی بیشتری داشته و موافق تغییرات سریع کالبدی نیستند. به این دلیل، در فرایند تغییرات کالبدی، غفلت از دیدگاه و ذهنیت ساکنان قدیمی محلات، باعث کاهش سطح رضایتمندی و مخدوش شدن پیوند عاطفی این افراد و نهایتأ منجر به سست شدن روابط محله‌ای می-گردد. هدف این پژوهش توجه به ذهنیت ساکنان قدیمی و آگاهی یافتن از عوامل رضایتمندی در قبال شدت تغییرات کالبدی محله است. در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیو و تحلیل آماری داده‌ها در نرم‌افزار 16SPSS، وجوه موثر بر رضایتمندی ساکنان قدیمی محله از شدت تغییرات کالبدی ناشی از ساخت و سازهای اخیر در محله مسکونی آنها، در شهرک آزادی اردبیل شناسایی و اولویت‌بندی شد و ذهنیت ساکنان خانه‌های ویلایی با قدمت بیش از 20 سال مورد کاوش و بررسی قرار گرفت. به عنوان نتیجه، دو ذهنیت غالب در بین ساکنان قدیمی شهرک آزادی اردبیل به دست آمد. ذهنیت گروه اول بیشتر متوجه عوامل فرهنگی مانند دید مزاحم، سر و صدای مزاحم، احساس ناامنی و سایر موارد مشابه در ساخت و سازهای اخیر بود و ذهنیت دوم بیانگر اولویت عوامل کالبدی اعم از سایه‌اندازی، اشکال بیرونی حجم و نماسازی، عرض معابر، دسترسی‌های ابنیه و غیره در ذهن ساکنان بود. آگاهی و توجه طراح نسبت به ذهنیت غالب ساکنان محله منجر به ارتقای سطح رضایتمندی و تحکیم روابط محله‌ای می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ساکنان قدیمی؛ رضایتمندی؛ شدت تغییرات کالبدی؛ روش تحقیق کیو؛ اردبیل

مراجع

Adibi Saadi Nezhad, F and Azimi, A. (in Persian). (2013). Explaining security in urban environment based on physical parameters and designing of Babolsar as a case study. Quarterly journal of Environment based territorial planning, Vol 15, N 4, pages 81-105.

Amerigo, M and Aragones, j.j. (1997). A theoretical and methodological approach to the study of residential satisfaction. Journal of Environmental Psychology, 17, 5-47.

Ardabil central municipality. (in Persian).  (2017). Department of civil and urban development Ardabil, Iran.

Baker, Emma B.A.(Hons). (2000). Public Housing Tenant Relocation Residential Mobility Satisfaction and Development of a Tenent's Spatial Desion Support System. Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy, The University of Adelaide. Adelaide, South Australia.

Bonaiuto, M and Alves, S. (2012). Residential places and neighbourhoods: Toward healthy life, social integration, and reputable residence. The Oxford handbook of environmental and conservation psychology, 221-224.

Clitheroe, H.C., Stokols, D and Zmuidzinas, M. (1998). Conceptualizing the context of environment and behavior. Journal of environmental psychology, 18, 103-112.

Duenckmann, F. (2010). The Village in the Mind: Applying Q-Methodology to Re-constructing Constructions of Rurality. Journal of Rural Studies, No.26, pp. 284–295.

Ghiaee, H., Azimi, Sharare and Shahabian, P. (in Persian). (2011). Evaluation the relationship between residential satisfaction and dependent variables with housing and neighborhood. Journal of Hoviatshahr, Vol 15, pp 47-58.

Gifford, Robbert. (1997). Environmental psychology. Translated by Vahid Ghobadian. Journal of architecture and culture, Vol 2 & 3.

Habibi, M. (in Persian). (1999). Urban space, event life and communal memories. Journal of Soffe, Vol 28, pp. 16-21.

Haji nezhad, A., Rafieean, M and Zamani, H. (in Persian). (2011). Investigating and ranking the effective factors on citizens' satisfaction from the quality of their living place, Case study: comparison of old and new neighborhoods in Shiraz, Iran. Human Geography Research, VOL 77(43), pp 63-82.

Haliloğlu KAHRAMAN, Z.E. (2013). Dimensions of Housing Satisfaction: A Case Study Based on Perceptions of Rural Migrants Living in Dikmen. METU Journal of the Faculty of Architecture, 30(1) 1-27.

Hatami Khaneghahi, T., Sartipi pour, M and Zargar A. (in Persian). (2016). Investigation of the ability of Q methodology to identify and prioritize the effective factors on rural housing design. Journal of Soffe, Vol 71, No 25, pages 13-132.

Jansen, S. J. (2013). Why is housing always satisfactory? A study into the impact of preference and experience on housing appreciation. Socialindicators research, 113(3), pp:15 -125.

Lansing, J. B and Marans, R.W. (1969). Planner’s notebook evaluation of neighborhood quality. Journal of the American Institute of Planners (AIP Journal), 14, 195–199.

Madani pour, A. (in Persian). (2011). Urban design, foundations and frameworks. Translated by Bahador Zamani. Tehran: Tehran university press.

Marans, R. W and Rodgers, W. (1975). Toward an understanding of community satisfaction. In A. Hawley and V. Rock (eds.), Metropolitan America in Contemporary Perspective (Halsted Press), New York.

Naghibi, N and Hosseini, B. (in Persian). (2014). The Effect of Psychological, Physical and Environmental Components in Improving Satisfaction of Residents in Residential Complexes. Journal of urban studies, Vol 2, pp. 15.

Noortqany, A., Faridani, S and Pourdeihimi, Sh. (2013). Identity and housing; check the identity of the mechanism of interaction between residents and residential environment. Housing and rural environment, 141, 3-18.

Pendar, H and K Zekavat. (in Persian). (2015). The process of emotional assessment of the speed of physical changes in residential environment from people' view and satisfaction criteria. Quarterly journal of Urban studies VOL 17, page 15.

Pendar, H and K Zekavat (2017). Rethinking in the Residential Environment’s Physical Changes’ Pace from Resident’s Point of View: A Case Study in Niavaran Neighborhood, Tehran, Iran. Bagh-e Nazar, Vol 13, No 45, pages 27-42.

Rafieean, M., Asgari, A and Asgari zade, Z. (in Persian). (2009). Evaluation of residents' satisfaction in Nawab neighborhood. Human Geography Research, Vol 67(41), pp. 53-68.

Russell, A.L and Ulrich.F.U. (1984). Adaptation level and affective appraisal of environments., 119- 135.

Van Exel, N.J.A and de Graaf, G. (2005). Q methodology: A sneak preview. Retrieved from www.jobvanexel.nl

Shahabian, P., Saeed pour, S and Pirayegar, M. (in Persian). (2013). Evaluation of residential satisfaction of Manzarie Neighborhood (New texture) and Khahare Emam Neighborhood (Old Texture) in Rasht. Quarterly journal of Environment based territorial planning, Vol 7, No 24, pages 41-62.

Shaterian, M. Ashnavi, A and Ganji pour, M. (in Persian). (2012). Evaluation of residents’ satisfaction in old neighborhoods of Aran and Bidgol city about quality of life indicators. Urban - Regional Studies and Research, Vol 13, pp 127- 144.

Van Poll, R. (1997). The Perceived Quality of the Urban Residential Environment a Multi-Attribute Evaluation. Gronigen University Press.

Wolhwill, J.F and Kohn, I. (1973). The Environment as Experienced by the Migrant: An Adaptationlevel Approach. Representative Research in the Social Psychology,4, pp: 135–164.