طراحی الگوی مدرسه خلاق برای دوره ابتدایی و اعتباربخشی آن از دیدگاه متخصصان

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 7، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 38، آذر 1399، صفحه 171-208   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

صدیقه یاسمی^{* 1}؛ علی حسینی خواه²؛ مرجان کیان²؛ مسعود گرامی پور²؛ افضل السادات حسینی³

¹گروه مطالعات برنامه درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

²استادیار گروه مطالعات برنامه درسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران ، تهران، ایران

چکیده

زمینه: مدرسه به عنوان نهادی که بیشترین ساعات عمر انسان را در اختیار دارد در بروز رفتارهای خلاق افراد بسیار نقش‌آفرین است. بنابراین، ایجاد محیط و فضای مساعد برای رشد و‌پرورش خلاقیت یادگیرندگان بعنوان یک نیاز ضروری بیش از پیش در مدارس کشور به‌ویژه در دوره ابتدایی احساس می‌شود. هدف: پژوهش حاضر، طراحی الگوی مدرسه خلاق برای دوره ابتدایی و اعتباربخشی آن از دیدگاه متخصصان بود. روش پژوهش: ترکیبی از نوع اکتشافی متوالی(کیفی-کمی) بود. روش پژوهش در فازکیفی از نوع مطالعات تطبیقی- اسنادی و در فاز کمی از نوع پژوهش‌های توصیفی- پیمایشی با استفاده از تکنیک دلفی بود. روش نمونه‌گیری در هر دو فاز هدفمند بود. بدین صورت در مرحله اول پژوهش، منابع مکتوب (اسناد، مقالات و کتب) مرتبط با موضوع به تعداد 283 به روش تحلیل محتوای استقرایی و با استفاده از نرم افزار ATLAS.ti و رویکرد NCT مورد تحلیل قرار گرفتند. در مرحله دوم پرسشنامه 12 سوالی محقق ساخته در میان متخصصان برنامه درسی و حوزه‌ی خلاقیت توزیع شد و داده‌ها با استفاده از نرم افزار Excel2010و spss19 مورد تجزیه و‌تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج مرحله اول نشان داد که مدرسه خلاق دارای شش بعد و سی مولفه است. بعد برنامه درسی خلاق دارای نه مولفه؛ بعد دانش‌آموز خلاق دارای سه مولفه؛ بعد خانواده خلاق دارای پنج مولفه؛ بعد معلم خلاق دارای پنج مولفه؛ بعد مدیر خلاق دارای چهار مولفه و بعدفرهنگ خلاق دارای چهار مولفه بود. همچنین نتایج اعتباربخشی الگوی طراحی شده براساس نظر متخصصان برنامه درسی و خلاقیت مناسب بوده و آن را مطلوب دانسته اند.

کلیدواژه‌ها

طراحی؛ اعتباربخشی؛ خلاقیت؛ مدرسه خلاق؛ دوره ابتدایی

مراجع

الوندی‌فر، سجاد؛ کدیور، پروین و عرب زاده، مهدی (1396). نقش واسطه‌ای خودتفسیری در رابطه بین عزت نفس و خلاقیت. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(3)، 194-163.

آمابلی، ترزا (1388). شکوفائی خلاقیت کودکان. مترجم: حسن قاسم زاده و پروین عظیمی.تهران: نشر دنیای نو.

احدی، مریم؛ رضایی، نورمحمد؛ دلاور، علی و پادروند، نادر (1392). آموزش خلاقیت به دانش آموزان و تأثیر آن بر افزایش سطح مؤلفه‌های سیالی، ابتکار، انعطاف، بسط. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(1)، 17-1.

باقرزاده گل مکانی، زهرا؛ بنی جمالی، شکوه السادات و سیف، علی اکبر (1394). مقایسه روند تحول خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه در مناطق بالا و پایین. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(3)، 58-33.

جعفرلو، غلام؛  شریفی، نسرین و پاشا شریفی، حسن (1398). ارائه مدلی جهت پیش بینی خلاقیت بر اساس سخت رویی، خود کارآمدی، کمال گرایی، تحصیلات والدین، سوابق کارهای خلاقانه افراد خانواده و خویشاوندان نزدیک با میانجی انگیزش پیشرفت در دانش آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(1)، 184-153.

جعفری، فاطمه (1391). عوامل موثر بر پرسشگری فراگیران در کلاس. کتاب ماه علوم اجتماعی، 16(55)، 104-101.

حاتمی، زهرا (1389). راهبردهای افزایش خلاقیت در دانش آموزان. مشاور مدرسه، 6(2)، 53-50.

حسینی، افضل السادات و برارپور، گلرخ (1396). مدرسه خلاق، مدرسه زندگی. تهران: انتشارات مدرسه.

رجبی باغدار، احمد؛ مهرام، بهروز؛ کارشکی، حسین و کرمی، مرتضی (1394). جایگاه پرورش خلاقیت در برنامه درسی قصد شده آموزش و پرورش دوره ابتدایی جمهوری اسلامی ایران: هست ها و بایدها. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، (22)، 94-71.

رقیبی، مهوش و خان محمدزاده، زهرا (1398). پرورش خلاقیت کودکان شش ساله با استفاده از آموزش ناشی خلاق. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 152-129.

سیف درخشنده، سعید و نریمانی، محمد (1398). فراتحلیل عوامل و موانع مرتبط با افزایش خلاقیت دانش آموزان. مجله ی  روانشناسی مدرسه، 8(3)، 120-103.

سیاوشی، مریم و دلیران، نصرت الله (1391). ارتقاءآموزش با بهره گیری از الگوهای تدریس خلاق. مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی، 5(1)، 69-49.

شکوهی امیرآبادی، لیلا؛ دلاور، علی؛ عباسی سروک، لطف اله و کوشکی، شیرین (1397). تحلیل محتوای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر اساس خلاقیت و شادکامی. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(3)، 192-165.

شعبانی، مرتضی؛ ملکی، حسن؛ عباسپور، عباس و سعدی پور اسماعیل (1397). طراحی مدل برنامه درسی مبتنی بر خلاقیت در دانشگاه سازمانی. پژوهش در برنامه ریزی درسی، 2(31)، 78-62.

صالحی، محمد؛ حسینی درونکلایی، سیده زهرا و نازک تبار، هرمز (1398). تأثیر عملکرد خانواده و باورهای هوشی بر خلاقیت دانش آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(1)، 230-211.

قاضی اردکانی، راحله؛ ملکی، حسن؛ صادقی، علیرضا و درتاج، فریبرز (1396). طراحی الگوی برنامه درسی پژوهش محوری در مطالعات اجتماعی دوره ی ابتدایی برای پرورش تفکر و خلاقیت در دانش آموزان. فصلنامه ابتکار وخلاقیت در علوم انسانی، 7(3)، 106-63.

قاسم زاده، حسن (1381). آموزش کاربردیخلاقیتوحلخلاقمسائل. تهران : قصیده سرا.

قره خانی، حسن؛ الیاسی، حمداله و فولادی حیدرلو، نسرین (1393). رابطه بین سبک رهبری مدیران مجتمع های آموزشی با خلاقیت معلمان تربیت بدنی آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد. پژوهش نامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، 10(20)، 62-55.

مهری، داریوش؛ ابوالقاسمی، محمود؛ محجوب عشرت آبادی، حسن و مهدوی نیک، مرتضی (1392). بررسی رابطه سبک های رهبری مدیران با خلاقیت در معلمان مدارس پسرانه ابتدایی شهر پل دختر. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(3)، 208-187.

موحدی، یزدان (1398). تأثیر طراحی بهینه فضای آموزشی بر ارتقای خلاقیت. فناوری آموزشی، (3)، 535-529.

هومن، حیدرعلی (1394). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. تهران: انتشارات سمت.

 

Andrilovic, V., & Cudina, M. (1985). Psihologija ucenja i nastave. Zagreb: Skolska knjiga.

Andiliou, A., & Murphy, P. K. (2010). Examining variations among researchers’ and teachers’ conceptualizations of creativity: A review and synthesis of contemporary research. Educational Research Review, 5(3), 201–219.

Amabile, T. M. (1998). How to kill creativity. Boston, MA: Harvard Business School Publishing.

Bailey, K. (2008). Methods of social research. Simon and Schuster.

Bannerman, C. (2007). Creativity and wisdom. In A. Craft, H. Gardner, & G. Claxton (Eds.), Creativity, wisdom, and trusteeship: Exploring the role of education (pp. 133e141). Thousand Oaks, CA: Corwin Press.

Baer, J., & Kaufman, J. C. (2006). Creativity research in English-speaking countries. In J. C. Kaufman, & R. J. Sternberg (Eds.), the international handbook of creativity. New York, NY: Cambridge University Press.

Beghetto, R. A. (2007). Does creativity have a place in classroom discussions? Prospective teachers’ response preferences. Thinking skills and creativity, 2(1), 1-9.

Castiglione, J. (2008). Facilitating employee creativity in the library environment: An important managerial concern for library administrators. Library management (3), 159- 172.

Cremin, T., Burnard, P., & Craft, A. (2006). Pedagogy and possibility thinking in the early years. Thinking skills and creativity, 1(2), 108-119.

Creswell, J. W. (2008). Educational research. Pearson Education International.

Colley, K. M. (2015). Cultivating creativity: The practice of teaching for creativity in the elementary classroom. Available from Dissertations & Theses @ University of Denver; ProQuest Dissertations & Theses Global. (1701284845). Retrieved from https://searchproquestcom.du.idm.oclc.org/docview/1701284845?acc untid=14608.

Cropley, A. (2004). Creativity as a social phenomenon. In: M. Fryer, (Ed.), Creativity and Cultural Diversity (pp.13-23). The Creativity Centre Educational Trust Press., England.

Costa, A. L. (2008). The school as a home for the mind: Creating mindful curriculum, instruction, and dialogue (2nd Ed.). Thousand Oaks, Calif.: Corwin Press.

Davies, D., Jindal-Snape, D., Collier, C., Digby, R., Hay, P., & Howe, A. (2013). Creative learning environments in education—a systematic literature review. Thinking skills and creativity, 8, 80-91.

Dai, D. Y., Tan, X., Marathe, D., Valtcheva, A., Pruzek, R. M., & Shen, J. (2012). Influences of social and educational environments on creativity during adolescence: Does SES matter? Creativity Research Journal, 24(2-3), 191-199.

-            Daykin, N., McClean, S., & Bunt, L. (2007). Creativity, identity and healing: participants' accounts of music therapy in cancer care. Health: 11(3), 349-370.

Dziedziewicz, D., Oledzka, D., & Karwowski, M. (2013). Developing 4-to 6-year-old children's figural creativity using a doodle-book program. Thinking Skills and Creativity, 9, 85-95.

Eoungland, A. C. (2010). Enquiry Schools Program: Schools engage in a creative learning program targeted at a specific group of pupils and teachers. Further information is available on the Creative Partnerships website: http://www. Creative-partnerships. Com/programmes/enquiryschools/enquiry-schools, 24.

Fanchini, A., Jongbloed, J., & Dirani, A. (2019). Examining the well-being and creativity of schoolchildren in France. Cambridge Journal of Education, 49(4), 391-416.

Fearon, D. D., & Copeland, D., &  Saxon, T. F. (2013).  The Relationship between Parenting Styles And Creativity In A Sample Of Jamaican Children. Creativity Research Journal, 25(1), 119–128.

Gajda, A., Karwowski, M., & Beghetto, R. A. (2017). Creativity and academic achievement: A meta-analysis. Journal of Educational Psychology, 109(2), 269.

Gralewski, J. (2019). Teachers’ beliefs about creative students’ characteristics: A qualitative study. Thinking Skills and Creativity, 31, 138-155.

Grainger, T., Barnes, J., & Scoffham, S. (2004). A creative cocktail: Creative teaching in initial teacher education. Journal of Education for Teaching, 30(3), 243-253.

Gonzalez, A. R., Holbein, M. F. D., & Quilter, S. (2002). High school students' goal orientations and their relationship to perceived parenting styles. Contemporary Educational Psychology, 27(3), 450-470

Hansen, J. B., & Feldhusen, J. F. (1994). Comparison of trained and untrained teachers of gifted students. Gifted Child Quarterly, 38(3), 115–121.

Harris, A. (2009). Creative leadership: Developing future leaders. Managing in Education, 23(1): 9-11.

Hennessey, B. A., & Amabile, T. M. (2010). Creativity. Annual Review of Psychology, 61, 569–598.

Henriksen, D., & Mishra, P. (2013). Learning from creative teachers. Educational Leadership, 70 (5), 1-4.

Hernandez-Torrano, D., & Ibrayeva, L. (2020). Creativity and education: A bibliometric mapping of the research literature (1975–2019). Thinking Skills and Creativity, 35, 100625.

Hickey, M., & Webster, P. (2001). Creative thinking in music. Music Educators Journal, 88(1), 19–23.

Horng, J. S., Hong, J. C., ChanLin, L. J., Chang, S. H., & Chu, H. C. (2005). Creative teachers and creative teaching strategies. International Journal of Consumer Studies, 29(4), 352-358.

Huang, C., Yang, C., Wang, S., Wu, W., Su, J., & Liang, C. (2019). Evolution of topics in education research: a systematic review using bibliometric analysis. Educational Review, 1-17.

Jankowska, D. M., & Karwowski, M. (2018). Family factors and development of creative thinking. Personality and Individual Differences, 142: 202-206.

Jackson, D. (2003). The school improvement journey: perspectives on leadership. School Leadership& Management, 20(1), 61–78.

Karwowski, M., Gralewski, J., Patston, T., Cropley, D. H., & Kaufman, J. C. (2020). The creative student in the eyes of a teacher: A cross-cultural study. Thinking Skills and Creativity, 35, 100636.

Karwowski, M., & Beghetto, R. A. (2018). Creative behavior as agentic action. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 13(4), 402–415.

Karwowski, M., & Lebuda, I. (2016). The big five, the huge two, and creative selfbeliefs: A meta-analysis. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 10(2), 214-232.

Kupers, E., & van Dijk, M. (2020). Creativity in interaction: the dynamics of teacher-student interactions during a musical composition task. Thinking Skills and Creativity,(36), 100648.

Lewis, T. (2005). Creativity—A Framework for the Design/Problem Solving Discourse in Technology Education. Journal of Technology Education. 17(1): 35-52.

Lucas, B. (2001). Creative Teaching, Teaching Creativity and creative learning. In A. Craft, B. Jcffrey & M. Leibling (Eds.), Crtalivty in Education. London- New York: Continuum.

McLean, L. D. (2005). Organizational culture’s influence on creativity and innovation: A review of the literature and implications for human resource development. Advances in developing human resources, 7(2), 226-246.

McCoy, J. M., & Evans, G. W. (2002). The potential role of the physical environment in fostering creativity. Creativity Research Journal, 14(3-4), 409-426.

Miller, A. L., Lambert, A. D., & Speirs Neumeister, K. L. (2012). Parenting style, perfectionism, and creativity in high-ability and high-achieving young adults. Journal for the Education of the Gifted, 35(4), 344-365.

Morais, M. F., & Azevedo, I. (2011). What is a creative teacher and what is a creative pupil? Perceptions of teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 12, 330-339.

Niu, W., & Sternberg, R. J. (2003). Societal and school influences on student creativity: The case of China. Psychology in the Schools, 40(1), 103-114.

Plucker, J. A. (2000). Positive approaches to violence prevention: Peacebuilding in schools and communities. NASSP Bulletin, 84(614), 1–4.

Rubenstein, L. D., Ridgley, L. M., Callan, G. L., Karami, S., & Ehlinger, J. (2018). How teachers perceive factors that influence creativity development: Applying a Social Cognitive Theory perspective. Teaching and Teacher Education, 70, 100-110

Reid, Z. (2015). Creativity across the curriculum: Why it matters. International Journal of Arts & Sciences, 8(6), 1.

Reppa, A. A., Botsari, E. M., Kounenou, K., & Psycharis, S. (2010). School leadership innovations and creativity: The case of communication between school and parents. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2207-2211.

Runco, M. A. (2014). Creativity. Theories and themes: Research, development, and practice. Amsterdam: Elsevier Academic Press Theoretical Synthesis. Review of Educational Research. 65, 245-281.

Rubenstein, L. D., Ridgley, L. M., Callan, G. L., Karami, S., & Ehlinger, J. (2018). How teachers perceive factors that influence creativity development: Applying a Social Cognitive Theory perspective. Teaching and Teacher Education, 70, 100-110.

Runco, M. A. (2003). Education for creative potential. Scandinavian Journal of Educational Research, 47(3), 317-324.

Robinson, K. (2011). Out of our minds: Learning to be creative. Chichester, UK: John Wiley & Sons.

Renzulli, J. S. (2002). Emerging conceptions of giftedness: Building a bridge to the new century. Exceptionality, 10(2), 67-75.

Schacter, J., Thum, Y., & Zifkin, D. (2006). How much does creative teaching enhance elementary school students’ achievement? Journal of Creative Behavior, 40(1), 47–72.

Selkrig, M., & Keamy, K. (2017). Creative pedagogy: a case for teachers’ creative learning being at the centre. Teaching Education, 28(3), 317-332.

Shin, S., & Zhou, J. (2003). Transformational leadership, conservation, and creativity: Evidence from Korea. Academy of Management Journal, 46(6), 703-714.

Simonton, D. K. (2012). Teaching creativity: Current findings, trends, and controversies in the psychology of creativity. Teaching of Psychology, 39(3), 217-222.

Smogorzewska, J. (2012). Storyline and associations pyramid as methods of creativity enhancement: Comparison of effectiveness in 5-year-old children. Thinking Skills and Creativity, 7(1), 28-37.

Smith, J. K., & Smith, L. F. (2010). Educational creativity. In J. C. Kaufman, & R. J. Sternberg (Eds.). The Cambridge handbook of creativity (pp. 250–264). New York: Cambridge University Press.

Sternberg, R. J. (2002). Raising the achievement of all students: Teaching for successful intelligence. Educational Psychology Review, 14(4), 383-393.

Starko, A. J. (2018). Creativity in the classroom: schools of curious delight. New York: Routledge.

Stojanova, B. (2010). Development of creativity as a basic task of the modern educational system. Procedia Social and Behavioral Sciences 2, (2): 3395-3400.

Tian, y. (2007). A study on the classroom environment and the cultivation of students' creativity in primary and secondary schools. Tianjin Normal University: Basic education, 8(2), 5-10.

Ucus, S., & Acar, I. H. (2019). Exploring the perceptions of student teachers about ‘creative school’in early childhood education. Early Child Development and Care, 189(2), 191-206.

Wagner, T. (2014). The global achievement gap: Why even our best schools don't teach the new survival skills our children need-and what we can do about it. Hachette UK.

Wyse, D., & Ferrari, A. (2015). Creativity and education: Comparing the national curricula of the states of the European Union and the United Kingdom. British Educational Research Journal, 41(1), 30-47.

Woodman, R. W., Sawyer, J. E., & Griffin, R. W. (1993). Toward a theory of organizational creativity. Academy of management review, 18(2), 293-321.

Zhou, J., Shen, J., Wang, X., Neber, H., & Johji, I. (2013). A cross-cultural comparison: Teachers’ conceptualizations of creativity. Creativity Research Journal, 25(3), 239-247.