فهم دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه: ضرورت رویکرد تلفیقی سازه‌انگاری و تحلیل گفتمان

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

دوره 14، شماره 40، آذر 1398، صفحه 101-124   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): DOR:20.1001.1.17358663.1398.14.40.4.6

نویسندگان

پریسا پورعلی¹؛ محمدرضا دهشیری^{* 2}؛ محمدرضا قائدی³؛ حسن خداوردی⁴

¹دانشجوی دکترا ، گروه روابط بین الملل، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

²استاد، گروه روابط بین الملل،دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، تهران، ایران

³استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

⁴استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

اگرچه خاورمیانه یکی از کانون‌های اصلی همواره درحال تحول در نظام بین‌المللی بوده است اما نقش و اهمیت آن، در نظریات روابط بین‌الملل، خصوصاً نظریات موسوم به جریان اصلی مورد غفلت قرار گرفته است. جمهوری اسلامی در این منطقه، از کشورهای پیش‌آهنگ دیپلماسی فرهنگی است. فهم دیپلماسی فرهنگی سیاست خارجی ایران در چارچوب نظریات جریان اصلی چندان امکان‌پذیر نیست. لذا، بهره‌گیری از نظریات نوین به شکل تلفیقی می‌تواند زمینه را برای فهم عمیق از سیاست خارجی فرهنگی جمهوری اسلامی در خاورمیانه فراهم نماید. حال، بر مبنای دغدغه‌ی اصلی این مقاله، با نقد بر این برون‌گذاری عامدانه‌ی منطقه و بازیگران آن از نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل این سوال مطرح است که «برسازی پیکره‌ای نظری - تلفیقی از نظریات متأخر سازه‌انگاری و تحلیل گفتمان چرا و چگونه می‌تواند زمینه را برای فهم دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه فراهم آورد؟» یافته‌های این مقاله‌ی نظری - راهبردی نشان می‌دهد با توجه به رویکرد اجتماعی، فرهنگی و هویتی نظریات سازه‌انگاری و تحلیل گفتمان و نیز ویژگی‌های خاص سیاست خارجی فرهنگی جمهوری اسلامی با تمرکز بر ساخت اجتماعی واقعیت، امکان لازم برای برسازی یک چارچوب تلفیقی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

سازه‌انگاری؛ تحلیل گفتمان؛ خاورمیانه؛ دیپلماسی فرهنگی؛ هویت

مراجع

اخوان کاظمی، مسعود، عزیزی، پروانه (1388). « دیپلماسی عمومی و الگوی اسلامی آن»، مجله رسانه، شماره 80 ،22 -5.

امینی، آرمین، انعامی علمداری، سهراب (1391). « جهانی شدن فرهنگ و کارکرد دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، شماره 65 ،صفحات .393 -413

بشیر، حسن (1395). دیپلماسی گفتمانی تعامل سیاست، فرهنگ و ارتباطات، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

بیکی، مهدی (1389). قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).

جنیدی، رضا، ملائی، مسعود (1398). « راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال سوم، شماره 8 ،بهار.

درخشه، جلال، اسمائیلی، علیرضا (1396). « دیپلماسی فرهنگی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا؛ فرصتها، تهدیدها و راهبردها»، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، سال هفتم، شماره دوم، تابستان.

دهشیری، محمدرضا (1390). «حکمت اسلامی و رویکرد تمدنی به دیپلماسی فرهنگی» مطالعات روابط فرهنگی بین الملل، سال اول، پیش شماره 3 ،صفحات 39-30 .

دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1389). « دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی در منطقهی خلیج فارس»، فصلنامه سیاست، دوره 40 ،شماره 4 .

رستگاری، محمدحسین (1395). دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران؛ چالشها و چینشها، تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی راهبردی معاونت مدیریت و توسعه منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

سمیعی اصفهانی، علیرضا، فتحی مظفری، عبدالرضا (1391). « نقش و جایگاه قدرت نرم در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 19 ،شماره 70 ، .145 -176

کوهکن، علیرضا، رحیمی نژاد، محمدعلی، غلامی، سعید (1397). « دیپلماسی فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در افغانستان»، فصلنامه پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 2 ،تابستان.

نای، جوزف (1383). «قدرت نرم»، ترجمه محمد حسینی مقدم، فصلنامه راهبرد، شماره .29

 

Alder, Emmanuel (1997). Seizing the middle ground, European Journal of International Relations, Vol .3.

Anderson, Lisa (June 2004). Scholarship, Policy, Debate, and Conflict: Why We Study the Middle East and Why It Matters. Middle East Studies Association Bulletin. Vol. 38, No.1. Athttp://fp.arizona.edu/mesassoc/bulletin/Pres Addresses/Anderson.htm

Andrea Teti (March 2007). Bridging the Gap: IR, Middle East Studies and the Disciplinary Politics of the Area Studies Controversy, European Journal of International Relations. Vol. 13, No. 1.

Baylis, John (2011). The Globalization of World Politics. Oxford University Press. Inc.

Baylis, John; Smith, Steve & Owens, Patricia (2005). The Globalization of World Politics: An Introduction to International Relations, Oxford University Press.

Biersteker, Thomas J. & Weber, Cynthia (1996). State Sovereignty as Social Construct. Cambridge. Cambridge University Press. Bill, James A (Autumn 1996). The Study of Middle East Politics, 1946-1996: A Stocktaking. Middle East Journal, Vol. 50, No. 4, 501-512.

Brent E. Sasley (January 2011). Studying Middle Eastern International Relations Through IR Theory. Ortadoğu Etütleri. Volume 2, No 2, pp. 9- 32.

Brown, Chris (2005). Understanding International Relations. Basingstoke. Palgrave Publishing. Cross Mai’a K. Davis (2013). Conceptualizing European Public Diplomacy. In book. European Public Diplomacy, soft power at Work. New York. Palgrave Macmillan.

Fierke, Karin M (2002). Links across the Abyss: Language and Logic in International Relations. International Studies Quarterly 46: 331–354.

Foucault, Michel (1970). the order of things, New York, Pantheon. Foucault, Michel (1972a). the archaeology of knowledge, New York, Pantheon.

Foucault, Michel (1975). Discipline and Punish, New York, Random House. 27.

Ghica, L. A (2013). Discourse Analysis and the Production of  Meaning in International Relations Research: a Brief Methodological Outline. Annals of the University of Bucharest. Political science series, 15(2), 3-9. At: https://nbnresolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-397755

Given, Lisa M (2008). The Sage encyclopedia of qualitative research methods, SAGE, p. 249. ISBN 978-1-4129-4163-1.

Guzzini S (2000). A reconstruction of constructivism in International Relations. European Journal of International Relations. Vol. 6. No 2.

Howarth D & Stavrakakis Y (2000). Introducing discourse theory and political analysis, In D.

Hudson, Valerie M (2007). Foreign Policy Analysis Classic and Contemporary Theory. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers.

Jabbari Nasir, H & Bahriev, B.K (2019) Iran’s Contemporary AntiTerrorism Approach: “Hard” and “Soft” Elements, Vestnik RUDN. International Relations 18.

Jackson, Patrick Thaddeus & Nexon, Daniel H (2002). Whence Causal Mechanisms? A Comment on Legro. In Dialogue IO. Vol. 1.

Jackson, Robert Howard & Sørensen, Georg (2010). Introduction to International Relations: Theories and Approaches, 4th Edition. Oxford University Press.

Jasper, Ursula (2012). The Ambivalent Neutral. The Nonproliferation Review 19: 267–292.

Katzenstein, Peter J & Keohane, Robert Owen (2002). Exploration and contestation in the study of world politics. MIT Press.

Laclau, Ernesto, Mouffe, Chantal (1985). Hegemony and socialist strategy: towards a radical democratic politics, London/New York: Verso.

Lockman, Zachary (2004). Contending Visions of the Middle East: The History and Politics of Orientalism. Cambridge. Cambridge University Press.

Mark Blyth (1992). Great Transformations: Economic Ideas and Institutional Change in the Twentieth Century. Cambridge. Cambridge University Press.

Mark S. A (2009). Greater Role for Cultural Diplomacy. Discussion Paper. McNamara, Kathleen R (1999). The Currency of Ideas: Monetary Politics in the European Union. Ithaca. NY. Cornell University Press.

Milliken, Jennifer (1999). The Study of Discourse in International Relations. European Journal of International Relations 5: 225–254.

Prabhu, Swapna S & Mohapatra, Niranjan (2014). Reconstructing India’s Identity in World Politics: An Emerging Convergence between Public Diplomacy and Constructivism. Sociology and Anthropology. 2(6): 227-231.

Rear, D (2013). Laclau and Mouffe’s discourse theory and Fairclough’s critical discourse analysis: An introduction and comparison, unpublished paper, 1-26.

Rublee, Maria Rost (2009). Nonproliferation Norms: Why States Choose Nuclear Restraint. Athens: University of Georgia Press.

Ruggie, John Gerard (1998). What Makes the World Hang Together? Neo-utilitarianism and the Social Constructivist Challenge. International Organization. CUP. 52 (4): 855–885.

Schmidt, Oliver (2003). Small Atlantic World: U.S. Philanthropy and the Expanding International Exchange of Scholars after 1945. In Jessica C.E. Gienow-Hecht and F. Schumacher eds., Culture and International History. New York: Berghahn Books, 115-134.

Tannen, Deborah (2019). Discourse Analysis, What Speakers Do in Conversation. Linguistic Society of America.

Tannenwald, N (2005). Ideas and Explanation: Advancing the Research Agenda. Role of Ideas and the End of the Cold War. Special Issue. The Journal of Cold War Studies. Vol. 7. No 2.

The Culture of National Security (1996). New York. Columbia University Press. Villanueva Rivas, César (2010). Cosmopolitan Constructivism: Mapping a Road to the Future of Cultural and Public Diplomacy. Public Diplomacy Magazine. Accessed at : http://www.publicdiplomacymagazine.com/cosmopolitan-constructivismmapping-a-road-to-the-future-of-cultural-and-public-diplomacy/ (March 20, 2016).

Waltz, Kenneth (1979). Theory of International Politics. McGraw-Hill Higher Education. Wendt, Alexander (1992). Anarchy is What States Make of It: the Social Construction of Power Politics. In International Organization. NO 46:2.

Wendt, Alexander (1999). Social Theory of International Politics. Cambridge. Cambridge University Press.

Wooffitt, Robin (23 April 2005), Conversation analysis and discourse analysis: a comparative and critical introduction. SAGE, p. 147. ISBN 978-0-7619-7426-0.

Yatsko's Computational Linguistics Laboratory (2019-11-25). Theoretical and Historical Background. Yatsko.zohosites.com.

Zizek S (1989). the Sublime Object of Ideology, London, Verso. http://icro.ir/index.aspx?pageid=32272&p=1 Canada in the World Canadian Foreign Policy Review 1995, http://www.dfait-maeci.gc.ca/foreign_policy/cnd-world/menu-en.asp