رهیافتی به فمینیسم اسلامی: خوانش دیدگاه سعدیه شیخ و پردازش فمینیستی او از آراء ابن‌عربی

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 2، دوره 26، شماره 68، اسفند 1399، صفحه 11-36   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد صادق هدایت زاده¹؛ سهیلا پیروزفر^{* 2}

¹دانش‌آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

 از مسائل بحث‏برانگیز چند دهۀ اخیر مسئله و جایگاه زن در اسلام است. جریان‌های فکری مختلف از منظر خاص خود به این حوزه ورود کرده‌اند. در این میان، جریان موسوم به «فمینیسم اسلامی» که در طی چند دهۀ اخیر رشد روزافزونی داشته‌اند، با رویکردهای مختلف قرآنی، فقهی، تاریخی و عرفانی به این موضوع پرداخته‌اند. در مطالعۀ کنونی می‌خواهیم به روش توصیفی ـ تحلیلی، سیر تاریخی دیدگاه‌های سعدیه شیخ هم‌چون یکی از شخصیت‌های جریان فمینیسم اسلامی را استخراج کنیم. خواهیم کوشید نشان دهیم وی پیش از آشنایی با عرفان و تصوف اسلامی، با الهام از نگرش فضل‌الرحمان و با کاربرد قابلیّت‌های زبانی زبان وحیو توجه به زمینه‌های تاریخی ظهور متن و با رویکرد هرمنوتیک فمینیستی دربارۀ زنان آثاری را نوشته؛ اما پس از آشنایی با عرفان اسلامی و بخصوص ابن‌عربی، نگرش‌های سعدیه شیخ برپایۀ پردازشی فمینیستی از آراء ابن‌عربی تغییر یافته است. وی با هدف فراهم کردن مباحث انسان‌شناختی لازم برای بازبینی اساسی فقه و کمک به شکل‌گیری فقه نوظهور فمینیستی به مفاهیمی هم‌چون «انسان کامل» یا «صفات جلال و جمال» با خوانشی فمینستی توجه کرده است. این توجهات وی در تحلیل برخی مسائل چالش‌برانگیز هم‌چون برتری مرد بر زن، شهادت زنان و آفرینش حوا از دندۀ چپ آدم تجلی یافته است.

کلیدواژه‌ها

زن؛ فمینیسم اسلامی؛ فمینیست؛ سعدیه شیخ؛ عرفان؛ ابن‌عربی

مراجع