مسئولیت رعایت قواعد حقوق بشر توسط شرکت های چند ملیتی در سرمایه گذاری های بین المللی

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 11، دوره 14، شماره 53، آذر 1400، صفحه 203-222   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2021.678736

نویسنده

امیر زرودی

دانشجوی دکتری حقوق نفت و گاز دانشگاه تهران پردیس بین المللی کیش. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: از زمان پیدایش شرکت های چندملیتی در قرن شانزدهم میلادی، به تدریج نقش آن ها در عرصۀ تجارت بین الملل توسعه یافت؛ به نحوی که در چند دهۀ اخیر، جایگاه غیرقابل انکاری را نه تنها در اقتصاد بین الملل، بلکه حتّی در روابط بین المللی نیز کسب کرده اند. امروزه شناختن مسئولیت حقوقی بین المللی برای شرکت های چندملیتی و نظارت بر رعایت قواعد حقوق بشرتوسط آن ها، به علّت داشتن الگوی هرمی و ساختار بسیار پیچیدۀ شرکت های مزبور، به عنوان مهم ترین دغدغه های جامعۀ جهانی تلقی می گردد. ایجاد و اِعمال تعهدات الزام‌آور برای رعایت این قواعد، در اسناد بین المللی و نظام های منطقه ای حقوق بشر متجلّی شده است؛ امّا این که حدود و دامنۀ این مسئولیت ها تا کجاست، نیاز به بررسی و تحلیلِ ویژه ای می باشد.
روش: شیوه پژوهش حاضر، مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای است.
یافته­ ها و نتایج: بر این اساس، نهادها و سازمان های بین المللی به منظور تسرّی مسئولیت حقوق بشری به شرکت های چندملیتی، مکانیسم های متعددی را با تکیه بر نظریه های گوناگون به کار گرفته اند. در این پژوهش، ضمن بررسی دقیق تحولات صورت گرفته در جهت هرچه بیشتر ملزم کردن شرکت های چند ملیتی به منظور رعایت قواعد بین المللی حقوق بشر، به شیوه های اِعمال مسئولیتِ ناشی از سرمایه گذاری های بین المللی این شرکت ها با استفاده از مکانیسم های نظارتی جدی تر پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

شرکت های چند ملیتی؛ مسئولیت بین المللی؛ قواعد حقوق بشر؛ سرمایه گذاری های بین المللی؛ صلاحیت فراملی

مراجع

- ابدی، سعیدرضا؛ عباسی، اصلی. (1395). حقوق بین‌الملل و تطبیقی کار. چاپ دوم. دراک.

- باغبان، رحیم. (1394). حقوق تجارت بین‌الملل: مسئولیت شرکت‌های چندملیتی. چاپ اول. مجد.

- پاسبان، محمدرضا. (1398). حقوق شرکت‌های تجاری. چاپ پانزدهم. سمت.

- جاوید، محمدجواد؛ رنگچیان، آرزو. (1399). مقایسۀ کدهای رفتاری ـ اخلاقی شرکت‌های چندملیتی در حقوق بین‌الملل و حقوق اسلامی. مطالعات حقوق عمومی، 50(1): 179-159.

https://jplsq.ut.ac.ir/article_72609.html

- حبیبیان، مسعود. (1396). مسئولیت بین‌المللی سرمایه‌گذاران خارجی در قبال نقض موازین حقوق بشری. چاپ اول. شهر دانش.

- حسیبی، به‌آذین. (1390). دولت و سرمایه‌گذاران خارجی: استانداردهای بین‌المللی. چاپ اول. شهر دانش.

- حسینی‌گلزار، شقایق. (1396). جایگاه توسعه پایدار در حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری. چاپ اول. مجد.

- رحمانیان، سمیه؛ رمضانی‌قوام‌آبادی، محمدحسین. (1395). بررسی انتساب مسئولیت زیست‌محیطی شرکت‌های چندملیتی فرعی به شرکت اصلی در دعاوی خصوصی. تحقیقات حقوقی، 19(76): 130-110.

https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56544.html

- زامبورسکی، پیتر. (1397). تجارت بین‌المللی و استراتژی جهانی ویرایش 2016. چاپ دوم. ترجمۀ اشرافیان رهقی و آزاد. آریانقش.

- شریفی، محسن. (1387). دیوان بین‌المللی دادگستری و تعهداتErga Omnes. سیاست خارجی، 22(4): 1056-1031.

http://fp.ipisjournals.ir/article_9686.html

- صلح‌چی، محمد. (1393). مسئولیت دولت در قبال نقض حقوق بین‌الملل بشر توسط شرکت‌های فراملی. پژوهش حقوق عمومی، 16(44): 128-105.

https://qjpl.atu.ac.ir/article_669.html

- فلسفی، هدایت‌الله. (1395). حقوق بین‌الملل معاهدات. چاپ پنجم. فرهنگ نشرنو-آسیم.

- فیروزی‌مندمی، فراز. (1395). جایگاه تعهدات حقوق بین‌الملل بشر در معاهدات دوجانبه سرمایه‌گذاری. پژوهش حقوق عمومی، 18(51): 191-165.

https://qjpl.atu.ac.ir/article_5427.html

- قنبری‌جهرمی، محمدجعفر؛ باغبان، رحیم. (1393). اقامه‌ی دعوا علیه بنگاه‌های چندملیتی: مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، چالش‌ها. تحقیقات حقوقی، 17(67): 214-189.

https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56205.html

- لاجوردی، عرفان. (1393). حقوق شرکت‌های فراملی. چاپ دوم. میزان.

- محبی، محسن؛ ضیایی، یاسر. (1391). صلاحیت فرا سرزمینی در حقوق بین‌الملل در پرتو خرق حجاب شخصیت حقوقی شرکت. مجله حقوقی بین‌المللی، 29(47): 30-7.

http://www.cilamag.ir/article_16352.html

- مقصودی، رضا. (1391). موانع اعمال صلاحیت در حقوق بین‌الملل خصوصی. حقوق خصوصی، 9(1): 125-97.

https://jolt.ut.ac.ir/article_35126.html

- میرویسی، علی. (1393). حقوق سرمایه‌گذاری خارجی در چارچوب معاهدات دوجانبه سرمایه‌گذاری. چاپ اول. پردیس.

- نواب دانشمند، فریبا؛ هاشمی، سید محمد؛ رنجبریان، امیرحسین. (1399). بررسی تطبیقی کمیسیون ترویج و حمایت از حقوق بشر و کمیته مشورتی شورای حقوق بشر. مطالعات حقوق عمومی، 50(1): 138-117.

https://jplsq.ut.ac.ir/article_72134.html

- Amalric, F., Buomberger, P., & Seidler, A. (2005). Transnational Corporations and Human Rights: The Business Implications. Zurich: CCRS Working Paper Series . WP, (03).   http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.629.3613&rep=rep1&type=pdf

- Chirwa, D. M. (2004). The Doctrine of State Responsibility as a Potential Means of Holding Private Actors Accountable for Human Rights . Melb. J. Int'l L, 5, 1.

https://heinonline.org/hol-cgi-bin/get_pdf.cgi?handle=hein.journals/meljil5&section=6-

- Chochorelou, María.(2018). Multinational Corporations as a New Subject of International Investment Law: Rights Conferred to Investors Under the ISDS Provisions of Intergovernmental and Bilateral Treaties and Ways to Balance This New Reality.[ Doctoral dissertation ,Universitat Internacional de Catalunya].

Clarke, T., & Boersma, M. (2017). The governance of global value chains: Unresolved human rights, environmental and ethical dilemmas in the apple supply chain. Journal of business ethics, 143(1), 111-131.‏

https://link.springer.com/article/10.1007/s10551-015-2781-3

- Costa, H. A. (2017). Debating the future of work: a trail-blazing simulation of an ILO International Labour Conference at the University of Coimbra.‏ https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1024258917731060

- Danforth, M. E. (2011). Corporate Civil Liability Under the Alien Tort Statute: Exploring Its Possibility and Jurisdictional Limitations. Cornell International Law Journal ,44(3): 659.

https://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcontent. cgi?article= 1781&context=cilj

- Dennis, M. J. (2005). Application of Human Rights Treaties Extraterritorially in Times of Armed Conflict and Military Occupation. American Journal of International Law ,99(1): 119-141.

Downloads\Documents\01_03_17_Dennis-Application_of_ Human_Rights_Treaties_Extraterritorially_in_Times_of_Armed_Conflict_and_Military_Occupation.pdf

- Dimitrieva, Natalia.(2009). The Accountability of Multinational Corporations for Human Rights Violations: A Comparative Analysis of Legal Redress under the U.S Alien Tort Claims Act.[Master Thesis for the LL.M program .University of Gothenburg].

- Espinoza, S. A. (2014). Should International Human Rights Law be Extended to Apply to Multinational Corporations and Other Business Bntities?.[Doctoral Dissertation ,University College London].

- Fahner, J. (2015). The Contested History of International Investment Law: From a Problematic Past to Current Controversies. International Community Law Review, 17(3): 373-388.

https://orbilu.uni.lu/handle/10993/21565

- Feeney, P. (2009). Business and Human Rights: The Struggle for Accountability in the UN and The Future Direction of the Advocacy Agenda. Sur International Journal of Human Rights ,6(11): 174-191.

https://www.scielo.br/j/sur/a/PYy7SnFypTcktZPV6VCtL6R/? format=pdf&lang=en

- Iftinchi, V., & Hurduzeu, G. (2018). How Multinational Corporations Use Lobbying And Advocacy To Mitigate Political Risks. Oradea Journal of Business and Economics, 3(special):18-26.

http://ojbe.steconomiceuoradea.ro/wp-content/uploads/2018/05/OJBE_vol-3special_final.pdf#page=18

- Joseph, S. (1999). Taming the Leviathans: Multinational Enterprises and Human Rights . Netherlands International Law Review ,46(2): 171-203.

https://www.cambridge.org/core/journals/netherlands-international-law-review/article/taming-the-leviathans-multinational-enterprises-and-human-rights/B0CA9F1087E389931B4F21A2254DB4AD

- Kim, I. S., & Milner, H. V. (2019). Multinational Corporations and their Influence Through Lobbying on Foreign Policy. Multinational Corporations in a Changing Global Economy.

https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2019/12/Kim_ Milner_manuscript.pdf

- Liebel, M., & Invernizzi, A. (2019). The Movements of Working Children and the International Labour Organization. A Lesson on Enforced Silence. Children & Society ,33(2): 142-153.

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/chso.12305

- Macey, J., & Mitts, J. (2014). Finding order in the morass: The three real justifications for piercing the corporate veil. Cornell Law Review ,100(1).

https://heinonline.org/hol-cgi-bin/get_pdf.cgi?handle=hein.journals/clqv100&section=6

- McCorquodale, R., & Simons, P. (2007). Responsibility Beyond Borders: State Responsibility for Extraterritorial Violations by Corporations of International Human Rights Law. The Modern Law Review, 70(4): 598-625.

https://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article= 4647&context=clr

- Muchlinski, P. (2007). Multinational enterprises and the law. Oxford University Press.

- Spalding, A. B. (2013). Corruption, corporations, and the new human right. Washington University Law Review ,91(6).: https://scholarship.richmond.edu/cgi/viewcontent.cgi?article= 2070&context=law-faculty-publications

- Vastardis, A. Y., & Chambers, R. (2018). Overcoming The Corporate Veil Challenge: Could Investment Law Inspire The Proposed Business And Human Rights Treaty?. International & Comparative Law Quarterly, 67(2): 389-423.

https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=6379572

- Yin, W. (2017). Sovereign wealth fund investments and the need to undertake socially responsible investment. International Review of Law, No.1.

https://www.qscience.com/content/journals/10.5339/irl.2017.9