معیارهای تقویت کننده دیپلماسی فرهنگی در اندیشه امام خامنه‌ای(مدظله تعالی)

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 4، دوره 14، شماره 41، اسفند 1398، صفحه 89-112   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

مهدی هدایتی شهیدانی¹؛ دانیال رضاپور^{* 2}؛ علی گلستانی³؛ علی اسکندری نسب⁴

¹استادیار علوم سیاسی و روابط بین الملل ،دانشگاه گیلان

²دکتری روابط بین الملل، دانشگاه گیلان

³کارشناس ارشد مطالعات شبه قاره هند

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل، دانشگاه تهران

چکیده

انقلاب اسلامی موجد یک تحول فرهنگی- اجتماعی در جامعه ایران بوده است که در ارتباط و تعامل با دولت‌ها و ملت‌های دیگر بر ابزارهای فرهنگی و گفتگو تأکید دارد. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی بر اساس آموزه‌های اسلام نقش و جایگاه ویژه‌ای را برای عناصر فرهنگی در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی قائل هستند. ایشان با تأکید بر ارزش‌های فطری و الهی که در همه انسان­ها مشترک است درصدد بیداری و آگاهی مردم و ایجاد وحدت در بین مسلمانان بر اساس ارزش‌های جهان‌شمول فرهنگی بوده است. همچنین ج.ا. ایران و البته سیاست خارجی آن به دلیل مشرب داشتن از دو پشتوانه هویتی و فرهنگی غنی، "منبع ایرانی" و "منبع اسلامی"، همواره اصول فرهنگی، هویتی و ایدئولوژیک خاصی مدنظر داشته است. این نگارش پس از بررسی ظرفیت ایجادشده از طریق منابع تمدنی و دینی و دیگر مؤلفه‌های فرهنگی برای سیاست خارجی و دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران، به نوع نگاه و جایگاه دیپلماسی فرهنگی در اندیشه آیت‌الله خامنه­ای می‌پردازد. دغدغه اصلی این نگارش پاسخ به این سؤال است که "با توجه به رهنمودهای آیت‌الله خامنه­ای دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چگونه و با چه معیار، و راه­کاری تقویت می­شود؟" برای پاسخ این سؤال، این مقاله؛ فرضیه زیر را به آزمون می‌گذارد: "احصاء و فعال­سازی مؤلفه‌های تمدنی قدرت آفرین در بستر دیپلماسی فرهنگی زمینه ارتقاء عملکرد و تحقق اهداف سیاست خارجی ج. ا. ایران در عصر جهانی‌شدن است".

کلیدواژه‌ها

دیپلماسی فرهنگی؛ آیت‌الله خامنه‌ای؛ سیاست‌گذاری فرهنگی؛ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

مراجع

امامخمینی(ره) (1368 ). صحیفه نور، جلد 12 .تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

بشیر، حسن و میرفخرائی، محمد(1396)فرصتها و چالشهای دیپلماسی فرهنگی ج.ا. ایران در پنج کشور عربی خلیجفارس»،فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، سال دوازدهم، شماره 33 . پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری     http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=contentShow&id=12166

تسخیری، محمدعلی (1383). درباره وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، تهران: انتشارات مذاهب تقریب جهانی.

حدیث ولایت (1397). مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیتااللهالعظمی خامنه ای مدظله العالی، تهران: مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی - دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتااللهالعظمی خامنه ای مدظله العالی.

خانی، محمدحسن (1386). « نقش فرهنگ و ابزارهای فرهنگی در طراحی و پیشبرد دیپلماسی؛ با تأکید بر سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا»، مجموعه مقالات همایش ارتباطات بین فرهنگی و سیاست خارجی: رویکرد ایرانی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.

دغدغه های فرهنگی (1390 ). شرح مزجی یکی از بیانات محوری مقام معظم رهبری در سال 1373 ،با استفاده از دیگر بیانات معظم له، تهران: موسسه جهادی.

دهشیری، محمدرضا (1393). دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

دهقانی فیروز آبادی، سید جلال (1390). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سمت.

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389). «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس»، فصلنامه سیاست، دوره 40 ،شماره 4 ،صص 103 -122 .

درخشه، جلال، کلیشمی، علیرضا (1396). «دیپلماسی فرهنگی و قدرت نرم ج.ا. ایران در ایتالیا: فرصت ها و تهدیدها». پژوهش های سیاسی جهان اسلام، جلد 7 ،شماره 2 .

روحانی، سید محسن، ذوالفقاری، مهدی، (1389 ). ترجمه قدرت نرم، نویسنده جوزف نای، چاپ اول. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).

سیمبر، رضا، مقیمی، احمدعلی (1394). «منافع ملی و شاخص های دیپلماسی فرهنگی ج.ا. ایران»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره چهارم، شماره اول، بهار.

صادقی، سید شمسالدین (1393). «انقلاب اسلامی و هویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی. شماره 38 ،صص 25-46.

صادقی، محمد مسعود (1393). « مؤلفه های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز مطالعات فرهنگی- بینالمللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.

کوهکن، علیرضا، رحیمی نژاد، محمدعلی، غلامی، سعید (1397). «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در افغانستان»، فصلنامه پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 2 ،تابستان، صص 39 -69 .

محمدی، منوچهر (1377). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اصول و مسائل، چاپ اول. تهران:

دادگستر. میرزائی، حمید و همکاران (1398).« تدوین راهبردهای مدیریت دیپلماسی فرهنگی ج.ا. ایران در منطقه غرب آسیا».، فصلنامه راهبرد، سال بیست و هشتم، شماره 90 ،بهار.

میرفخرایی، سید حسن، بندپی فیروزمندی، مجید(1396). « دیپلماسی فرهنگی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز؛ فرصت ها و چالش ها»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 10 ،شماره 2 ، پاییز و زمستان.

نای، جوزف (1383). «قدرت نرم»، ترجمه محمد حسینی مقدم، فصلنامه راهبرد، شماره 29.

Harrison, Patricia de Stacy & other (2005). "Cultural Diplomacy The linchpin of Public Diplomacy Report Diplomacy". Report of the Advisory Committee on Cultural Diplomacy U.S. Department of State September 2005. Available at: WWW.publicdiplomacy.org.

Ien Ang, Yudhishthir Raj Isar & Phillip Mar (2015). Cultural diplomacy: beyond the national interest?, International Journal of Cultural Policy.

Von Maltzahn, N. (2009). The case of Iranian cultural diplomacy in Syria. Middle East Journal of Culture and Communication, 2(1), 33-50.

Wastnidge, E (2015). The modalities of Iranian soft power: from cultural diplomacy to soft war. Politics, 35(3-4), 364-377.

Zamorano, Mariano Martín (2016). Reframing Cultural Diplomacy: The Instrumentalization of Culture under the Soft Power Theory, Culture Unbound, Volume 8, 166–186.