رتبه‌بندی شاخص‌های تعیین محدوده بافت‌های ناکارآمد میانی شهری (مطالعه موردی: شهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 دی 1399  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد صفری¹؛ محمود محمدی ²؛ امیرحسین شبانی³؛ زهرا فنایی⁴

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد دانشکده هنر ، معماری شهرسازی

²دانشیارگروه شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

³استادیار گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

⁴استادیار گروه پژوهش هنر، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، ایران

چکیده

بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (1384)، فرسودگی در نواحی شهری "کاهش کارایی" یک بافت نسبت به سایر بافت‌های شهر معرفی گردید و در مصوبه سال 1385، تنها به سه شاخص ناپایداری، نفوذناپذیری و ریزدانگی اکتفا شد. اما بررسی‌ها، نقاط ضعف کمی و کیفی در تعیین این شاخص‌ها را شناسایی نموده‌اند. پژوهش حاضر با هدف اصلی رتبهبندی شاخصهای تعیین محدوده بافتهای ناکارامد میانی شهرها، با مطالعه موردی بر روی شهر رشت انجام گرفته است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به روش اسنادی است. پس از مطالعات اسنادی و مرور بر ادبیات موضوع، شاخص‌ها شناسایی و رتبهبندی شدند و بدین‌منظور با اعمال نظر 8 تن از متخصصان، از دو تکنیک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی و اولویت‌بندی ترجیحی بر اساس تشابه به پاسخ‌های ایده‌آل ‌استفاده گردید. پس از فرایند شاخص‌سازی، 22 شاخص در ارتباط با شناسایی بافت‌های ناکارآمد میانی شهرها تبیین شد و با لحاظ شرایط محیطی، اقتصادی و اجتماعی شهر رشت و اعمال نظر کارشناسان، در نهایت 12 شاخص واجد شرایط رتبهبندی شدند. نتایج نشان میدهد که ناکارآمدی بافت‌های میانی شهرها را می‌توان به ترتیب در پنج بعد کالبدی، اجتماعی، کارکردی، اقتصادی و زیستمحیطی تعیین نمود. علاوه بر سه شاخص همیشگیِ ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری، شاخص‌های شناسایی شده‌ قابل‌توجهی چون فقر و محرومیت؛ سطح بالای بیکاری، وضعیت نامناسب آموشی، تراکم بالای جمعیتی، قدمت ابنیه، مشخص نبودن مالکیت، و کمبود فضای باز و سبز نشانگر ابعاد فراکالبدی تعیین بافت‌های ناکارامد میانی شهری است که می‌تواند در بازشناسی آن‌ها در کلانشهرهای کشور نیز مورد مداقه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

بافت‌های ناکارآمد میانی‌؛ رشت؛ شاخص سازی؛ مدل تاپسیس