بررسی تغییرات فضایی دماهای حدی در سطح ایران

جغرافیای طبیعی

مقاله 7، دوره 13، شماره 49، مهر 1399، صفحه 109-124   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

اعظم تاجیک¹؛ آزاده اربابی سبزواری^{* 2}

¹داشنجوی دکتری دانشگاه آزاد، واحد علوم تحقیقات

²دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر

چکیده

تحقیق حاضر با هدف بررسی فراوانی رخدادهای فرین دمایی ایران و شناسایی تغییرات مکانی و زمانی آن‌ها انجام شده است. داده‌های مورد استفاده شامل داده‌های روزانه حداقل دما و حداکثر دما روزانه طی دوره 2017-1985 برای 77 ایستگاه سینوپتیک ایران است. برای محاسبه شاخص‌های فرین دمایی ایران از 16 شاخص توصیه‌شده توسط گروه کارشناسی CCL/CLIVAR استفاده شد. محاسبه شاخص‌ها در محیط نرم‌افزار R و با استفاده از نرم‌افزار جانبی RclimDex انجام شد. نتایج محاسبه شاخص‌های فرین گرم و سرد نشان داد که در حالت کلی فراوانی رخداد و تغییرات مکانی فرین‌های دمایی ایران تابع موقعیت جغرافیایی، شرایط توپوگرافی و محیطی نقاط مختلف کشور ایران است؛ چراکه به جزء سواحل شمالی، در مناطق با ارتفاعات زیاد و عرض جغرافیایی بالا فراوانی شاخص‌های حدی سرد از بیشینه مقدار و شاخص‌های فرین گرم از کمینه مقدار و در مناطق پست و کم ارتفاع جنوبی با عرض جغرافیایی پایین شاخص‌های گرم از بیشینه رخداد و شاخص‌های فرین سرد از کمینه رخداد برخوردارند. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که طی دوره 2017-1985 شاخص‌های فرین گرم نسبت به شاخص‌های فرین سرد از فراوانی رخداد و گستردگی مکانی بیشتری برخوردار هستند. علاوه بر این شاخص‌های فرین گرم تداوم زمانی بیشتری نیز دارند و به همین دلیل فراوانی رخداد شاخص WSDI در سطح کشور تا 10 دوره می‌رسد درحالی‌که فراوانی شاخص CSDI حداکثر به شش دوره می‌رسد. این نتایج بیانگر گرم‌تر شدن شرایط دمایی ایران و افزایش رخدادهای گرمایی بیشتر طی دوره مورد مطالعه است که می‌تواند در آینده نیز ادامه پیدا کند.

کلیدواژه‌ها

حداقل دمای ماهانه؛ حداکثر دمای ماهانه؛ شاخص‌های فرین دمایی؛ ایران

مراجع

منابع

1- رنا، رضا.حسن‌زاده، شاه رضایی.(1395): ارزیابی و تحلیل رویدادهای حدی آب و هوایی استان خوزستان با استفاده از روش من کندال، جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 6(3)، 18-7.

2- جهانبخش، سعید. خورشید دوست، علی‌محمد.دین‌پژوه، یعقوب. سرافروزه، فاطمه.(1393): تحلیلروندوتخمیندوره‌هایبازگشتدماوبارش‌هایحدیدرتبریز، 18 (50)، 133-107.

3- دارند، محمد. 1393، واکاویتغییراتمقادیرحدیبارشودمادرارومیهبه‌عنواننشانه‌هاییازتغییراقلیم، حفاظتآب‌وخاک، 21(2)، 29-1.

4- رحیم زاده، فاطمه.(1384): بررسی تغییرات مقادیر حدی بارش در ایران، مجله نیوار، 30(59)، 20-7.

5- عرفانیان، مریم. انصاری، حسین. علیزاده، امین. بنایان اول، محمد.(1396): برآوردروابطفراوانی- تداوم- دورهبازگشتنمایه‌هایفرین(حدی)اقلیمی درنقاطمختلفاستانخراسانرضوی، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، 32 (1)، 50-37.

6- عسگری،احمد.رحیمزاده،فاطمه.محمدیان،نوشین.فتاحی،ابراهیم.(1386): تحلیلروندنمایه‌هایبارش‌هایحدیدرایران،مجله تحقیقاتمنابعآبایران،3(3)، 55-42.

7- علیجانی،بهلول.روشنی،احمد.پرک،فاطمه.حیدری،روح‌ا....(1391): روندتغییرپذیریفرین‌هایدمابااستفادهازشاخص‌هایتغییر اقلیمدرایران،مجلهجغرافیاومخاطراتمحیطی،2، 28-17.

8- علیجانی، بهلول. فرج زاده، حسن.(1394): تحلیل روند شاخص‌های دمای فرین در شمال ایران، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 19 (52)، 256-229.

9- کریمی، مصطفی. ستوده، فاطمه. رفعتی، سمیه.(1397): تحلیل روند تغییرات و پیش‌بینی پارامترهای حدی دمای سواحل جنوبی دریای خزر، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18 (48)، 93-79.

10- کوزه گران، سعیده. موسوی بایگی، محمد.(1394): بررسی روند رویدادهای حدی اقلیمی در شمال شرق ایران، نشریه آب و خاک، 29 (3)، 764-750.

11- محمدی،حسین.تقوی،فرحناز.(1384): روندشاخص‌هایحدیدماوبارشدرتهران،پژوهش‌هایجغرافیایی،53، 172-151.

12- مسعودیان،سیدابوالفضل.دارند،محمد.(۱۳۹۲):تحلیلهمدیدیخبندان‌هایفراگیروبادوامایران،جغرافیــــاوبرنامــــه‌ریــــزیمحیطــــی، ۲ (۲۴)، ۱۴۰-۱۲۹.

13- میری، مرتضی، رحیمی، مجتبی.(1394):بررسی روند تغییرات مکانی و زمانی پارامترهای دمایی در پهنه ایران، فصل­نامه جغرافیایی سرزمین، 12(47): 65-75.

14- ورشاویان، وحید. خلیلی، علی. قهرمان، نوذر. حجام، سهراب.(1390): بررسی روند تغییرات مقادیر حدی دمای حداقل، حداکثر و میانگین روزانه در چند نمونه اقلیمی ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، 37 (1)، 179-169.

 

15- Brunetti, M.Buffoni, L.Maugeri, M. And Nanni, T.(2000):Trends Of Minimum And Maximum DailyTemperatures In Italy From 1865 To1996, Theoretical And Applied Climatology, 66: 49-60.

16- Easterling, D. R.Meehl, G. A.Parmesan, C.Changnon, S.Karl, T. R.Mearns, L. O.(2000):Climate Extremes: Observations, Modeling, And Impacts, Atmospheric Sciences, E289 (487): 2068-2074.

17- Gebrechorkos, S.H.Hülsmann, S.Bernhofer, C.(2018):Changes In Temperature And Precipitation Extremes In Ethiopia, Kenya, And Tanzania, International Journal Of Climatology, 39:18–30. DOI: 10.1002/Joc.5777.

18- Handmer, J.Honda, Y.Kundzewicz, Z.W.Mechler, R.(2012):Changes In Impacts Of Climate Extremes: Human Systems And Ecosystems, A Special Report Of Working Groups I And II Of The Intergovernmental Panel On Climate Change (IPCC). Cambridge University Press, Cambridge, UK, And New York, NY, USA, Pp. 231-290.

19- Hanson, C.E.Palutikof, J.P.Dlugolecki, A.Giannakopoulos, C.(2006): Bridging The Gap Between Science And The Stakeholder: The Case Of Climate Change Research, Climate Research, 31:121–133.

20- Hong, Y.Ying, S.(2018):Characteristics Of Extreme Temperature And Precipitation In China In 2017 Based On ETCCDI Indices, AdvancesIn Climate Change Research, 9: 218-226.

21- Hu, Y.Maskey, S.Uhlenbrook, S.(2012):Trends In Temperature And Rainfall Extremes In The Yellow River Source Region, China, Climatic Change, 110(1): 403-429.

22- Hundecha,Y. And Rdossy, A.(2005): Trends In Daily Precipitation And Temperature Extremes Across Western Germany In The Second Half Of The 20th Century, International Journal Of Climatology, 25: 1189–1202.

23- Im E. S.Jung I. W.Bae D. H.(2011): The Temporal And Spatial Structures Of Recent And Future Trends In Extreme Indices Over Korea From A Regional Climate Projection, International Journal Of Climatology, 31(1): 72–86.

24- IPCC, (2007):In: Solomon, S.Qin, D.Manning, M.Chen, Z.Marquis, M.Averyt, K. B.Tignor, M.Miller, H.L. (Eds.), Climate Change (2007), The Physical Science Basis. Contribution Of Working Group I To The Fourth Assessment Report Of The Intergovernmental Panel On Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom/ New York, USA.

25- IPCC, 2001, Climate Change (2001): Impacts, Adaptation And Vulnerability, Contribution Of Working Group II To The Third Assessment Report Of The Intergovernmental Panel On Climate Change.

26- Jiang, D.Wang, K.Li, Z.Wang, Q.(2011):Variability Of Extreme Summer Precipitation Over Circum-Bohai-Sea Region During 1961–2008, Theoretical And Applied Climatology, 104(3):501-509.

27- Manton, M.J.Della-Marta, P.M.Haylock, M.R. And Et Al.(2001):Trends In Extreme Daily Rainfall Andtemperature In Southeast Asia And The South Pacific: 1916-199. International Journal Of Climatology, 21: 269-284.

28- Rusticucci, M. And Renom, M.(2008):Variability And Trends In Indices Of Quality-Controlled Daily Temperature Extremes In Uruguay, International Journal Of Climatology, 28: 1083-1095.

29- Tan, M.L.Samat, N.Chan, N.W.Lee, A.J.Li, C.(2019):Analysis Of Precipitation And Temperature Extremes Over The Muda River Basin, Malaysia, Water, 11(2), 283; Https://Doi.Org/10.3390/W11020283.

30- Zhu, Y.Toth, Z.(2001):Extreme Weather Events And Their Probabilistic Prediction By The NCEP Ensemble Forecast System, Proceedings Of The Symposium On Precipitation Extremes: Prediction, Impact, And Responses, Albuquerque, USA.