تحول گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 3، دوره 7، شماره 26، دی 1399، صفحه 71-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2020.1909581.1261

نویسندگان

داود بخشایی^{* 1}؛ محسن قلی پور²

¹مربی، گروه معارف، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران

²دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تحول گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران است. در این راستا و با روش توصیفی و تحلیلی، این پژوهش ضمن بررسی و نقد نظریات موجود، با ارائه مدل جدیدی برای تحلیل تحولات گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران بر این دیدگاه تاکید می‌نماید که همواره شاهد حضور دو گفتمان رقیب در عرصه سیاسی و در میان نخبگان بوده‌ایم. به طوری که نمی‌توان سیر این تحولات گفتمانی را در یک مسیر تکاملی و رو به رشد تحلیل کرد. این دو گفتمان رقیب توسط برخی تحت عناوینی چون سنتی- نوین یا انقلابی- ملی دسته‏بندی شده‌اند. ولی تحلیل دو گفتمان مذکور نشان‌دهنده آن است که دال محوری آنها را می‌توان دو مفهوم هویت‌گرایی و توسعه‌گرایی دانست. در صحنه‌ واقعیت و عمل نیز در جمهوری اسلامی ایران همواره توسعه در ذیل مباحثات و اقدامات دو گفتمان امنیتی قرار گرفته است، به طوری که باعث مواضع متضاد و سیاست‌گذاری‌های ناهماهنگ در جهت نیل به اهداف بلندمدت امنیتی و توسعه‌ای در جمهوری اسلامی شده است. به همین دلیل یکی از مشخصه‌های اصلی مسائل امنیتی جمهوری اسلامی ایران، فقدان اجماع عمومی بین نخبگان در مورد مفهوم امنیت ملی، سیاست‌های امنیتی، تهدیدها و آسیب‌پذیری‌ها است که موجب بروز بحران در هنگام حاکمیت هر دو گفتمان رقیب شده است.

کلیدواژه‌ها

گفتمان‌های امنیت ملی؛ جمهوری اسلامی ایران؛ توسعه؛ گفتمان‏ امنیتی هویت‏گرا؛ گفتمان‏ امنیتی توسعه‏گرا

مراجع

افتخاری، اصغر (1378). چهره متغیر امنیت داخلی: بررسی نسبت امنیت داخلی با رقابت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران.مطالعات راهبردی، شماره 4، ص 52-19.

حجاریان، سعید (1376). تحول مفهوم امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران. در:مجموعه مقالات همایش توسعه و امنیت عمومی. تهران: وزارت کشور، ج1.

خاتمی، سید محمد (1393). سخنرانی در دیدار با دانشجویان و اساتید دانشگاه مفید. قابل دسترس در:

http://www.ir na.ir/fa/News/81403246.

خامنه‌ای، سیدعلی (1387). بیانات در دیدار با اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=4992.

خامنه‌ای، سیدعلی (1393). بیانات در دیدار با مسئولان نظام. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=26908.

خامنه‌ای، سیدعلی (1394الف). دیدار فرماندهان و کارکنان ارتش. قابل دسترس در:

http://farsi.kham enei.ir/speech-content?id=29472.

خامنه‌ای، سیدعلی (1394ب). بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei. ir/speech-content?id=30791.

خامنه‌ای، سیدعلی (1394ج). بیانات در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان. قابل دسترس در:

http://farsi.kham enei.ir/speech-content?id=32587.

خامنه‌ای، سیدعلی (1396الف). مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان افسری ارتش. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=38003.

خامنه‌ای، سیدعلی (1396ب). بیانات در دیدار با استادان و دانشجویان. قابل دسترس در:

http://farsi.kham enei.ir/speech-content?id=36930.

خلیلی، رضا (1387). تبیین تحولات امنیتی جمهوری اسلامی ایران؛ در جستجوی چارچوبی تحلیلی. مطالعات راهبردی، سال یازدهم، شماره 2، ص 411-378.

خلیلی، رضا؛ بنی‌هاشمی، میرقاسم؛ قلی‌پور، محسن (1398). امنیت و توسعه؛ تاثیر گفتمان‌های امنیت ملی بر برنامه‌های توسعه در جمهوری اسلامی ایران. سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره 28، ص 60-41.

خمینی، سیدروح‏الله (1358). دیدگاه امام خمینی درباره غرب و تمدن غربی، راهکارهای مبارزه و نحوه برخورد با آن. قابل دسترس در: http://www.imam-khomeini.ir/fa/n127622.

خمینی، سیدروح‏الله (1368). صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج11.

رحیمی، علیرضا (1396). کشاکش دموکراسی و امنیت ملی در ایران. تهران: نشر جامعه‌شناسان.

رنجبر، مقصود (1379). گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران.علوم سیاسی، شماره9، ص 91-64.

زارعی، بهادر؛ یزدان‌پناه، کیومرث؛ زینی‌وند، علی (1390). بررسی گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران.پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره1، ص 64-45.

غرایاق زندی، داود (1390). درآمدی بر سیاست‌گذاری امنیت ملی. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی.

قاضی میرسعید، سید علیرضا؛ تاج آبادی، حسین (1395). مفهوم توسعه و پیشرفت در اندیشه مقام معظم رهبری. مدیریت اسلامی، دوره بیست و چهارم، شماره 3، ص 170-147.

میرمحمدی، مهدی (1394). نسل‌ها، گفتمان‌ها و امنیت: چارچوبی فرهنگی برای امنیت در ایران.مطالعات راهبردی، شماره 68، ص84-57.

ولی‌پور زرومی، سید حسین (1377). گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران. مطالعات راهبردی، پیش شماره 2، ص 81-63.

ولی‌پور زرومی، سید حسین (1383). گفتمان‏های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی.

ویدسون، اچ جی (1395). تحلیل گفتمان. ایران. تهران: نشر جامعه‎‌شناسان.

هاشمی رفسنجانی، اکبر (1387). مصاحبه در رابطه با مانیفست سیاست خارجی. قابل دسترس در:

https://bit .ly/2Lok7rA

هاشمی رفسنجانی، اکبر (1392). نشست بررسی مشکلات فعالین اقتصادی استان کرمانشاه. قابل دسترس در:

https://www.mehrnews.com/news/2156410

هاشمی رفسنجانی، اکبر (1393). پیام به همایش حزب اعتدال و توسعه. قابل دسترس در:

https://www .khabaronline.ir/detail/401012/Politics/parties