ساختار و قواعد صندوق های بازنشستگی در نظام حقوقی ایران و کشورهای اتحادیه اروپا از دیدگاه جامعه شناسی حقوق

مطالعات جامعه شناسی

دوره 14، شماره 50، خرداد 1400، صفحه 143-167   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1915082.1267

نویسندگان

ایدین باقری¹؛ محمدرضا مجتهدی^{* 2}؛ ﺣسین ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ³؛ عمران نعیمی⁴

¹دانشجوی دکتری ، گروه حقوق عمومی و بین الملل ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

²استاد ، گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. ( نویسنده مسئول ) [e-mail]

³استادیار، گروه حقوق ، دانشکده حقوق و ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ، دانشگاه تبریز ، تبریز، ایران

⁴استادیار، گروه حقوق ، دانشکده حقوق ، واحد تهران مرکز ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

چکیده

  صندوق های بازنشستگی در نظام حقوقی ایران، از دیرباز همواره مشکلات عدیده ای داشته اند که مهم ترین محور آن مباحث مالی می باشند. نبود چشم اندازی از آینده و برنامه نامشخص درکنار مدیریت های غیر تخصصی و ناکارآمد، عدم شفافیت و تعارض و تورم قوانین، همگی با هم صندوق های بازنشستگی را به معضلی جدی در ایران تبدیل نموده اند؛ این مشکلات طی سال های اخیر، در کنار مواردی چون افزایش جمعیت سالخورده و کاهش نیروی اشتغال، نوسانات کلان اقتصادی، تبعیض و عدم تناسب دریافتی ها، مداخله عمدتاً یک طرفه دولت با صندوق ها، بر حساسیت این موضوع افزوده اند. در ایران، تعدد صندوق های بازنشستگی با برنامه ها و مقررات متعدد به خودی خود موجب شده اند تا در نبود نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی در کشور، تشتت و پراکندگی گسترده ای بر صندوق ها تحمیل شود. الگویی که کشورهای اتحادیه اروپا در قبال صندوق های بازنشستگی به کارگرفته اند، نشان از آینده نگری، توامان با جامع نگری دارد؛ چنان که به سیاست اشتغال، در کنار فراگیری برای تمام اقشار جامعه، توجه شده است. آنچه که در ساماندهی و الگو صندوق های بازنشستگی کشورهای اتحادیه اروپا، می تواند برای سیاست گذاران در ایران مورد توجه باشد؛ توجه به سیاست های اقتصادی و جمعیت شناختی، در کنار نظم بخشیدن به مقررات قانونی، حذف تدریجی تشکیلات اضافی و کاهش هزینه ها، برای استمرار خدمات صندوق ها است. اصلاحات در نظام صندوق های بازنشستگی ایران، مستلزم رویکردی همه جانبه در سیاست گذاری ها و عزمی قوی برای آغاز تغییرات بنیادین است.

کلیدواژه‌ها

صندوق های بازنشستگی؛ حق بیمه؛ تامین اجتماعی؛ امنیت اجتماعی؛ نظام بازنشستگی کشورهای اتحادیه اروپا

مراجع

الف.کتب فارسی

اکبری، محمد علی. (1395). رفاه اجتماعی در ایران معاصر. تهران: موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی. چاپ اول.

پیترز، دنی. (1388). تامین اجتماعی، مقدمه ای بر اصول اساسی. ترجمه فراز فیروزمندی و سمیره احمدی. تهران: نشر شهر دانش. چاپ اول.

تامپسن،لارنس. (1379). سالمندی و خردمندی: ابعاد اقتصادی بازنشستگی در بخش عمومی. ترجمه زهره کسائی. تهران: موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی. چاپ اول.

دادگر، یدالله. (1392). تاریخ عقاید اقتصادی. تهران: سمت .چاپ اول.

دفتر آمار و محاسبات فنی تامین اجتماعی. (1395). آمارنامه و گزارش آکچوئری سازمان ها و صندوق های تامین اجتماعی. تهران: سازمان تامین اجتماعی. چاپ اول.

دپارتمان تامین اجتماعی دفتر بین المللی کار. (1396). اصول تامین اجتماعی. ترجمه علی ماهرو حسین مشیری.تهران:موسسه پژوهشی تامین اجتماعی .چاپ اول.

دوایت هاوس، ادوارد. (1396). نظام های مستمری در53 کشور جهان.ترجمه سمیره احمدی و پگاه فرزین پور و نداشعرباف. تهران: موسسه پژوهشی تامین اجتماعی .چاپ اول.

طالب، مهدی. (1368). تامین اجتماعی. مشهد: بنیاد فرهنگی رضوی .چاپ اول.

عراقی، عزت الله و همکاران. (1386). درآمدی بر حقوق تامین اجتماعی(نقد قانون تامین اجتماعی ایران بر اساس مطالعه تطبیقی). تهران: موسسه عالی پژوهشی تامین اجتماعی. چاپ اول.

کرباسیان، مهدی. (1384). تامین اجتماعی و بازنشستگی در ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار. چاپ اول.

ماینونی دینتینیانو، بئاتریس. (1380). بیمه ها و حمایتهای اجتماعی. ترجمه ایرج علی آبادی. تهران: موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی. چاپ اول.

مجتهدی، محمدرضا. (1391). حقوق تامین اجتماعی. تبریز: نشر آیدین. چاپ اول.

نعیمی، عمران و همکاران. (1390). قانون تامین اجتماعی در نظم حقوقی کنونی. تهران: نشرجنگل. چاپ اول.

نعیمی، عمران و پرتو، حمید رضا. (1395). حقوق تامین اجتماعی؛ با تاکید بر حوزه بیمه ای. تهران: سمت. چاپ اول.

 ---------. (1388). تحولات نظام‌های بازنشستگی در جهان(مجموعه مقالات ج‎۲). تهران:سازمان بازنشستگی کشوری صندوق بازنشستگی.چاپ اول.

ب.مقاله های فارسی

احمدی، سید محمدرضا و دهنوی، جلال. (1395). مروری بر وضعیت شاخص های تامین اجتماعی در جهان و آموخته های آن برای نظام تامین اجتماعی کشور. گزارش پژوهشی سازمان تامین اجتماعی. ص11-1. 

بادینی، حسن. (1385). مقایسه نظام حقوقی بازنشستگی کشوری و تامین اجتماعی. فصلنامه داخلی قوانین و مقررات تامین اجتماعی. پیش شماره4،ص34-3.

رستمی، مرتضی و بادینی، حسن. (1398). بنگاهداری صندوق های بازنشستگی در نظام تامین اجتماعی ایران. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره63، ص293-269.

روغنی زاده، مصطفی. (1386). چالش های نظام بازنشستگی در ج.ا.ا. . فصلنامه تامین اجتماعی. شماره29، ص30-13.

زاهدی مازندرانی، محمد جواد. (1379). ظهور و افول دولت رفاه. فصلنامه تامین اجتماعی. شماره3، ص164-129.

فرهادی پور، محمد رضا. (1386). حکمرانی صندوق های بازنشستگی و ابلاغیه اصل44 قانون اساسی. مجله مجلس و پژوهش. شماره54،ص154-133.

محسنی تبریزی، علیرضا. (1379). بررسی وضعیت سالمندان در ایران. فصلنامه تامین اجتماعی. شماره7، ص208-191.

هولزمن، رابرت و دیگران. (1380). اظهار نظر پیرامون مقاله «بازاندیشی در باب اصلاح نظام بازنشستگی: ده افسانه درباره نظام های تامین اجتماعی. ترجمه هرمز همایون پور. فصلنامه تامین اجتماعی. شماره8، ص60-11.

-------------. (1396). گزارش فنی صندوق بین المللی پول در موضوع صندوق های بیمه بازنشستگی. ترجمه اسمعیل طاهری و مریم حاجی قربانی. معاونت امور اقتصادی و برنامه ریزی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ص46-10.

-------------. (1395). گزارش اصلاحات اخیر مستمری های بازنشستگی و اثر توزیعی آن. ترجمه سعید تهموری. موسسه پژوهشی تامین اجتماعی، ص89-6.

ج.رساله ها

رستمی، مرتضی. (1396). الگوی حقوقی شایسته صندوق های بازنشستگی در جمهوری اسلامی ایران. رساله دکتری حقوق عمومی. دانشکده حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران.

معصومی، علی اکبر. (1396). امکان سنجی حقوقی وحدت صندوق های بازنشستگی در ایران. رساله دکتری حقوق عمومی. دانشکده حقوق و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی.

د.سایت های اینترنتی

http://www.tabnak.ir/fa/news/873821/تاریخ دسترسی10/11/1397

http://www.asriran.com/fa/news/567297/تاریخ دسترسی11/11/1396

2.منابع انگلیسی:

A.Books

Georg carol.(2011).  pensions reform issues, princton university press.

keith p. ambachtsheer.(2007).Pension revolution ,john wiley& sons inc. new jersi.

B.Articles

Asghar Zaidi & Aaron George Grech & Michael Fuchs.(2006): Pension Policy in EU25 and its Possible Impact on Elderly Poverty, Centre for Analysis of Social Exclusion, London School of Economics,p1-33.

Nicholas Barr,(1992): Economic theory & the welfare state, journal of economic literature ,No30,p39-61.

Secretary General of  the OECD,(2015):Pensions at a Glance 2015: OECD and G20 indicators, OECD Publishing, paris,p3-84.

The  Pension Adequacy Report, (October 2015): current and future income adequacy in old age in the EU, Volume I, European  Commission and  Social Protection Committee,p6-74.

The Ageing Report,)May 2015(: Economic and budgetary projections for the 28 EU Member States (2013-2060), European Commission and Economic Policies Committee, European Economy,p5-90.

Werner Eichhorsyi,]and others[(2011): Pension systems in the EU–contingent liabilities and assets in the public and private sector, IZA Research Report, No42,p15-139.