مدلسازی پویای غیرخطی عوامل موثر بر بازار سهام: رویکرد رگرسیون کوانتیل آستانه با اثرات ناهمسانی واریانس بیزی (BQTR-GARCH)

مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار

مقاله 15، دوره 11، شماره 45، دی 1399، صفحه 343-372   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رضا تهرانی¹؛ محمد اصولیان²؛ سعید باجلان³؛ وحید عباسیون^{* 4}

¹گروه مدیریت مالی و بیمه، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²گروه مدیریت مالی و بیمه، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³مدیر گروه مدیریت مالی و بیمه، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴گروه مدیریت مالی و بیمه، دانشکده مدیریت ، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

طی دهه اخیر مطالعات در مورد بررسی عوامل مؤثر بر بازده بازار سهام با پیشرفت‌های اقتصاد مالی در حوزه آمار و ریاضیات به اوج خود رسیده و مدل‌سازی در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار شده است. بر این اساس این پژوهش به دنبال ارائه رویکرد جدیدی از مدلسازی رابطه غیرخطی بین متغیرهای مالی با تأکید بر تأثیر متغیرهای اقتصادی بر بازار سرمایه است. برای تبیین رابطه غیرخطی متغیرهای مورد بررسی با توجه به رابطه بین متغیرها از رویکرد مدل رگرسیون کوانتیل آستانه بیزین با در نظر گرفتن ناهمسانی واریانس شرطی(BQTR-GARCH) استفاده شده است. برای بررسی و مدلسازی این رویکرد از اطلاعات بازده کل سهام بورس اوراق بهادار تهران، قیمت سکه طلا، قیمت نفت و طلای جهانی از ابتدای سال 1390 تا انتهای شهریور 1398 استفاده شده است. نتایج بررسی نشان دهنده تأثیر غیرخطی بازارهای مختلف بر بازهی بازار سهام بوده است. به گونه ای که تأثیر بازدهی بازارهای طلا، سکه و نفت بر بازده بازار سهام در مقادیر بالاتر و پایین‌تر از آستانه متفاوت است. علاوه بر این، رفتار در کوانتیل‎‌های توزیع بازدهی بازار سهام نیز متفاوت است و نشان می‌دهد که بازار سهام تنها در دوران حدی خود (بازار افزایشی و کاهشی) متأثر از بازارهای دیگر است.

کلیدواژه‌ها

رگرسیون کوانتیل آستانه؛ برآوردگر بیزی؛ واریانس ناهمسانی شرطی؛ بازار سهام

مراجع

1. اسلاملوئیان، کریم و زارع، هاشم (1385)، «بررسی تأثیر متغیرهای کلان و داراییهای جایگزین بر قیمت سهام ایران؛ یک الگوی خودهمبسته با وقفه‌های توزیعی»، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، شماره 8 (29) ، صص 17-26 .
2. برزنده، محمد، (1376)، «اثر متغیرهای کلان اقتصاد بر شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی
3. حیدری, حسن, شیرکوند, سعید, ابوالفضلی, سید رامین. (1394)، «بررسی تاثیرات همزمان نااطمینانی قیمت نفت و قیمت طلا بر شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران: بر پایه مدل سه متغیره GARCH» ،مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شماره 6 (22)، صص 61-80.
4. حیرانی، مهرداد و روشن ضمیر، نسیم (1396)، اثر آستانه ای کفایت سرمایه بر مطالبات غیرجاری بانک ها، بیست و هفتمین همایش سالانه سیاست های پولی و ارزی ، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
5. زارع، هاشم و رضایی، زینب، (1385)، «تأثیر بازارهای ارز، سکه و مسکن بر رفتار شاخص بورس اوراق بهادار»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، جلد 21 ،شماره 2
6. سجادی، سید حسین، فرازمند، حسن و صوفی، هاشم علی (1386)، «بررسی رابطه ی متغیرهای کلان اقتصادی و شاخص بازده نقدی سهام در بورس اوراق بهادار تهران»، پژوهشنامه اقتصاد کلان، دوره 10.1، شماره 39، پاییز و زمستان 1389، صص 123-150
7. سلمانی بی شک، محمد رضا، برقی اسکویی، محمد مهدی و لک، سوادا، (1391) «اثر شوک­های سیاست پولی و مالی بر بازار سهام ایران»، فصلنامه تحقیقات مدلسازی، شماره 22، صص 93-131.
8. زیبای، منصور و مظاهری ، زهرا (1388)، «اندازه دولت و رشد اقتصادی در ایران با تأکید بر رشد بخش کشاورزی: رهیافت رگرسیون آستانه ای»، مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 23، شماره 1، نیمسال اول 1388، صص 11-20 .
9. صمدی، سعید، زهره شیرانی فخر، زهره و داورزاده، مهتاب. (1386)، « بررسی میزان اثرپذیری شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران از قیمت جهانی نفت و طلا (مدل سازی و پیش بینی)»، فصلنامه اقتصاد مقداری، شماره 4(2)، ۲۵.

• عباسیان، عزت الله، مرادپور اولادی ، مهدی، عباسیون ، وحید (1387) «اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران»، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال دوازدهم، شماره 36، صص 135-152 .
• عبدی، مجید (1396)، «بررسی ارتباط بلند مدت میان شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و متغیرهای اقتصاد کلان»، فصلنامه دانش سرمایه گذاری، سال ششم، شماره 21، صص 97-112.
• عزیزی، احمد (1378)، «شناسایی متغیرهای کلان اقتصادی تأثیرگذار بر شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران»، پایان نامه دکتری، دانشگاه علامه طباطبائی
• فتاحی، شهرام، سهیلی، کیومرث و لرستانی، سارا (1395)، «تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر کمبود داراییهای مالی در ایران»، دو فصلنامه اقتصاد پولی، مالی، دوره جدید، سال بیست و سوم، شماره 12، پاییز و زمستان 95، صص 91-110 .
• فدایی نژاد، اسماعیل و فراهانی، رضا (1396)، «اثرات متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران»، فصلنامه اقتصاد مالی، سال یازدهم، شماره 39، تابستان 96، صص1- 25.
• مرادزاده فرد، مهدی، موسی زاده عباسی، نورالدین، شهباززاده، اتابک. (1391)، «بررسی اثرات پویای تکانه های قیمت طلا، نرخ واقعی ارز و قیمت نفت بر شاخص قیمت سهام»، دانش حسابداری مالی. شماره 2 (6)، صص 52-70.

16. موسایی، میثم، مهرگان ، نادر و امیری ، حسین (1389)، «رابطه بازار سهام و متغیرهای کلان اقتصادی در ایران»، فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، سال هجدهم، شماره 54، تابستان 1389، صص 73-94 .

• ناهیدی، محمد رضا و نیکبخت، فاطمه (1389)، «بررسی تأثیر بی ثباتی نرخ واقعی ارز بر شاخص سود نقدی و قیمت بورس اوراق بهادار تهران»، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 11، پاییز 89، صص 43-59 .
• نونژاد، مسعود، زمانی کردشولی، بهزاد و حسین زاده، سید مجتبی، (1391) « اثر سیاستهای پولی بر شاخص قیمت سهام در ایران » ، فصلنامه علوم اقتصادی، شماره بیستم، سال ششم، صص 9-38.

19. Abdalla, I. S., & Murinde, V. (1997). Exchange rate and stock price interactions in emerging financial markets: evidence on India, Korea, Pakistan and the Philippines. Applied financial economics, 7(1), 25-35.
20. Apergis, N., & Miller, S. M. (2009). Do structural oil-market shocks affect stock prices?. Energy Economics, 31(4), 569-575.
21. Arouri, M. E. H., & Nguyen, D. K. (2010). Oil prices, stock markets and portfolio investment: evidence from sector analysis in Europe over the last decade. Energy Policy, 38(8), 4528-4539.
22. Arouri, M. E. H., Jouini, J., & Nguyen, D. K. (2012). On the impacts of oil price fluctuations on European equity markets: Volatility spillover and hedging effectiveness. Energy Economics, 34(2), 611-617.
23. Basher, S. A., Haug, A. A., & Sadorsky, P. (2012). Oil prices, exchange rates and emerging stock markets. Energy Economics, 34(1), 227-240.
24. Bilgili, F., Koçak, E., Bulut, Ü., & Sualp, M. N. (2016). How did the US economy react to shale gas production revolution? An advanced time series approach. Energy, 116, 963-977.
25. Bjørnland, H. C., & Zhulanova, J. (2019). The shale oil boom and the US economy: Spillovers and time-varying effects. Working paper.
26. Ciner, C., Gurdgiev, C., & Lucey, B. M. (2013). "Hedges and safe havens: An examination of stocks, bonds, gold, oil and exchange rates", International Review of Financial Analysis, 29, pp. 202-211.
27. Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American statistical association, 74(366a), 427-431.
28. Fama, E. (1984). "The information in the term structure", Journal of Financial Economics 13 (4), pp. 509-528.
29. Gerlach, Richard & Chen, Cathy W.S. (2008), "Bayesian Inference and Model Comparison for Asymmetric Smooth Transition Heteroskedastic Models", Statistics and Computing, 18, 391
30. Goldstein, Morris, Graciela L. Kaminsky, and Carmen M. Reinhart. 2000. Assessing Financial Vulnerability: An Early Warning System for Emerging Markets. Washington: Institute for International Economics
31. Hamilton, J. D. (2008). Oil and the Macroeconomy. The new Palgrave dictionary of economics, 2.
32. Hamilton, J. D. (2011). Nonlinearities and the macroeconomic effects of oil prices. Macroeconomic dynamics, 15(S3), 364-378.
33. Han, L., Liu, Y. & Yin, L. (2019). "Uncertainty and currency performance: A quantile-on-quantile approach", The North American Journal of Economics and Finance, vol. 48, pp. 702-729.
34. Hansen, Bruce E. (1999), "Threshold Effects in Non-Dynamic Panels: Estimation, Testing and Inference", Journal of Econometrics 39, pp. 345-368.
35. Hansen, Bruce E. (2000), "Sample Splitting and Threshold Estimation", Journal of Econometrics 68(3), pp. 575-603.
36. Jones, C.M. & Kaul, G. (1996) Oil and the stock markets, J. Finance 51. 463–491.
37. Koenker, R. & Bassett, G. (1978), Regressions Quantiles, Econometrica, vol.46, pp. 33-50
38. Lucey, B. M., Sharma, S. S., & Vigne, S. A. (2017). Gold and inflation (s)–A time-varying relationship. Economic Modelling, 67, 88-101.
39. Maghyereh, A. I., Awartani, B., & Tziogkidis, P. (2017). Volatility spillovers and cross-hedging between gold, oil and equities: Evidence from the Gulf Cooperation Council countries. Energy Economics, 68, 440-453.
40. Mensi, W., Beljid, M., Boubaker, A., & Managi, S. (2013). Correlations and volatility spillovers across commodity and stock markets: Linking energies, food, and gold. Economic Modelling, 32, 15-22.
41. Mensi, W., Hammoudeh, S., Reboredo, J.C. & Nguyen, D.K. (2014). Do global factors impact BRICS stock markets? A quantile regression approach, Emerging Markets Review 19, pp. 1-17.
42. Mensi, W., Hammoudeh, S., Shahzad, S. J. H., & Shahbaz, M. (2017). Modeling systemic risk and dependence structure between oil and stock markets using a variational mode decomposition-based copula method. Journal of Banking & Finance, 75, 258-279.
43. Miller, J. I., & Ratti, R. A. (2009). Crude oil and stock markets: Stability, instability, and bubbles. Energy Economics, 31(4), 559-568.
44. Mork, K. A. (1989). Oil and the macroeconomy when prices go up and down: an extension of Hamilton's results. Journal of political Economy, 97(3), 740-744.
45. Nandha, M., & Brooks, R. (2009). Oil prices and transport sector returns: an international analysis. Review of Quantitative Finance and Accounting, 33(4), 393.
46. Neaime, Simon (2016). Financial Crises and Contagion Vulnerability of MENA Stock Markets, Emerging Markets Review 27, pp. 14-35.
47. Park, J., & Ratti, R. A. (2008). Oil price shocks and stock markets in the US and 13 European countries. Energy economics, 30(5), 2587-2608.
48. Phylaktis, K., & Ravazzolo, F. (2005). Stock prices and exchange rate dynamics. Journal of international Money and Finance, 24(7), 1031-1053.
49. Reinhart, C., & Kaminsky, G. (2008). The center and the periphery: The globalization of financial turmoil.
50. Rigobon, R. (2019). Contagion, Spillover, and Interdependence. Economía, 19(2), 69-99.
51. Ross, S. (1976). The arbitrage theory of capital asset pricing. Journal of Economic Theory, 13(3), 341-360.
52. Sadorsky, P. (2001). Risk factors in stock returns of Canadian oil and gas companies. Energy economics, 23(1), 17-28.
53. Shahrestani, P., & Rafei, M. (2020). The impact of oil price shocks on Tehran Stock Exchange returns: Application of the Markov switching vector autoregressive models. Resources Policy, 65, 101579.
54. Shahzad, S.J.H., Ameer, S. & Shahbaz, M. (2016). "Disaggregating the correlation under bearish and bullish markets: a quantile-quantile approach", Economics Bulletin 36(4), pp. 2465-2473.
55. Sumner, S., Johnson, R., & Soenen, L. (2010). Spillover effects among gold, stocks, and bonds. Journal of centrum Cathedra, 3(2), 106-120.
56. Tversky, A., & Kahneman, D. (1991). Loss aversion in riskless choice: A reference-dependent model. The quarterly journal of economics, 106(4), 1039-1061.
57. Vithessonthi, Chaiporn & Kumarsinghe, Sriyalatha (2016). "Financial Development, International Trade Integration, and Stock Market Integration: Evidence from Asia", Journal of Multinational Financial Management, Vol. 35, June 2016, pp. 79-92.
58. Wang, Gang-Jin, Xie, Chi, Lin, Min & Stanley, H.E. (2017). "Stock Market Contagion during the Global Financial Crisis: a Multiscale Approach", Financial Research Letters 22, pp. 163-168.
59. Wen, D., Wang, G. J., Ma, C., & Wang, Y. (2019). Risk spillovers between oil and stock markets: A VAR for VaR analysis. Energy Economics, 80, 524-535.
60. Yang, L., Tian, Sh., Yang, W., Xu, M. & Hamori, Sh. (2018). "Dependence structures between Chinese stock markets and the international financial market: Evidence from a wavelet-based quantile regression approach", The North American Journal of Economics and Finance, vol. 45, pp. 116-137.