تحلیل تطبیقی شرم در دو منظومه ویس و رامین و خسرو و شیرین

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 60، دی 1400، صفحه 107-125   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.679120

نویسندگان

فائزه افتخاری روزبهانی¹؛ محمد علی شفایی^{* 2}؛ معصومه خدادادی مهاباد³؛ مجتبی انصاری شهیدی⁴

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین-پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین-پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات و فارسی، واحد ورامین-پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران

⁴استادیار گروه روان‌شناسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

شخصیت‌های یک منظومه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌غنایی، تصویرگر عواطف بشری هستند که از درون فرد و جامعه سرچشمه می‌‌‌گیرند. حس شرم به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر احساسی در فرهنگ ایرانی و نیز روابط عاشقانه، همواره مطرح بوده است. انعکاس این درونمایه منجر به شکل گیری انواع شرم می‌شود که هر یک واکنش‌های گوناگونی را نیز در پی دارند. در این پژوهش با بررسی تطبیقی دو منظومه «ویس و رامین» و «خسرو و شیرین»، در دو محدوده زمانی متفاوت(پیش از اسلام و پس از اسلام)، روابط عاشقانه مورد کاوش قرار گرفته و ضمن تحلیل مفهومی بازتاب شرم و انتخاب کلیدواژه‌هایی به مقایسه دو منظومه پرداخته شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد که نوع شرم در این دو منظومه متفاوت است و ضمن داشتن بافتار متفاوت، در عملکرد میان عاشق و معشوق نیز به گونه‌ای متفاوت پدیدار می‌گردد که به دقت مورد بررسی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

نقد روان‌شناسی؛ منظومه غنایی؛ عشق؛ خیانت؛ بدنامی

مراجع

اسعد گرگانی، فخرالدین. 1337ش، ویس و رامین، تهران: اندیشه.

اسکات پک، مورگان. 1381ش، هنر عاشقی، ترجمه زهرا ادهمی، چاپ سوم، تهران: دایره.

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1383ش، از رودکی تا بهار، چاپ اول، ج1، تهران: نغمه زندگی.

براد شاو، جان. 1391ش، وقتی شرم بیمار می‌کند، ترجمه حسین قاسم خانی، چاپ اول، تهران: راز نهان.

براون، برنی. 1394ش، موهبت کامل نبودن، ترجمه اکرم کرمی، چاپ اول: صابرین.

حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد. 1385ش، دیوان حافظ، چاپ اول، تهران: مرکب سفید.

دریلینگ، ایلین و شیهان ای جک هافنر. 1393ش، رفتار درمانی عقلانی- هیجانی، ترجمه مجتبی دشتی و سلمی دشتی، چاپ اول، تهران: لیوسا.

دهخدا، علی اکبر. 1364ش، لغتنامه، ج30، تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا.

شمیسا، سیروس. 1387ش، فرهنگ اشارات، چاپ نخست از ویرایش دوم، ج2، تهران: میترا.

شمیسا، سیروس. 1389ش، انواع ادبی، چاپ چهارم از ویرایش چهارم، تهران: میترا.

صفا، ذبیح الله. 1369ش، تاریخ ادبیات در ایران، چاپ دهم، ج1و2، تهران: فردوس.

کامرانیان، عباسعلی. 1395ش، نکته‌های قرآنی درباره شرم و حیا، چاپ اول، قم: نور قرآن و اهل بیت(ع).

مدیلتون موز، جین. 1373ش، روان‌شناسی شرم و گناه، ترجمه شهلا ارژنگ، چاپ اول، تهران: البرز.

مظاهری، علی اکبر. 1377ش، خانواده ایرانی در روزگار پیش از اسلام، چاپ دوم، تهران: قطره.

میرصادقی، میمنت. 1373ش، واژه نامه هنر شاعری، چاپ اول، تهران: کتاب مهناز.

نظامی گنجوی. 1388ش، خسرو و شیرین، تصحیح حسن وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران: زوار.

 

مقالات

افراشی، آزیتا و محمدمهدی مقیمی زاده. پاییز و زمستان1393ش، «استعاره‌های مفهومی در حوزه شرم»، زبان شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره 2، صص 20-1.

ربانی، زینب و دیگران. 1394ش، «رابطه مذهب با سلامت روان»، پژوهش‌های روان شناسی بالینی و مشاوره، سال پنجم، شماره 1، صص153- 134.

ممتحن، مهدی و نعیمه شایسته فر. 1389ش، «تطبیق دو داستان ویس و رامین و تریستان و ایزوت»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال چهارم، شماره 414، صص147-158.