بررسی دلالت معنایی نام‌های مستعار در آثار طنز محمد خرمشاهی با تکیه بر دیوان خرم و مجله‌ توفیق

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 57، اردیبهشت 1400، صفحه 33-55   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.679131

نویسندگان

علی‌اکبر قندهاری¹؛ کبری نودهی^{* 2}؛ طواق گلدی گلشاهی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان

²دکترا و استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

³گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

محمّد خرّمشاهی از شاعران و نویسندگان معاصر و یکی از مستعارگویان عرصه‌ طنز است که در طول نود سال فعالیت، با بیش از نود نام مستعار در این حوزه قلم‌فرسائی نموده تا جایی که به یکی از رکوردداران اسم مستعار در فضای مطبوعاتی ایران بدل شده است؛ اما با این همه فعالیت، از دید پژوهشگران هم مغفول مانده است. از آنجایی که وظیفه‌ طنز، ضمن آگاه کردن مسئولان از مشکلات و نارسائی‌ها باید تا حدّ امکان، درمان را نیز بازگو کرده و رفع موانع و مشکلات، ساعی و کوشا باشد. نگارنده در این مقاله تلاش نموده علاوه بر معرفی و شناساندن این شخصیت، رابطه‌ و محتوای اسامی مستعار را با محتوا و مضامین اشعار و مطالب طنز وی بررسی کند. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که به طور نسبی بین اشعار و مطالب طنز خرّمشاهی با اسامی مستعار انتخابی، ارتباطی معنادار وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

دیوان خرّم؛ طنز معاصر؛ مرشد؛ محمّد خرّمشاهی

مراجع

کتابنامه

اعتـصامی، پـرویـن. 1386ش، دیوان اشـعار، عبدالعـظیم صاعـدی، چاپ هشـتم، تـهران: نشـر ثالـث.

آرین پور، یحیی. 1372ش، از صبا تا نیما، دو جلد، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوّار.

بهزادی اندوهجردی، حسین. 1383ش، طنزپردازان ایران از آغاز تا پایان دوره قاجار، چاپ اول، تهران: انتشارات دستان.

خرّمشاهی، محمّد. 1356ش، دنیای شادی‌ها، چاپ اوّل، تبریز: چاپخانه آذرآبادگان.

خرّمشاهی، محمّد. 1370ش، دیوان خرّم، چاپ اوّل، تهران: انتشارات منوچهری.

خرّمشاهی، محمّد. 1375ش، طنزهای میلاد، جلد1، چاپ اوّل، تهران: انتشارات کیهان.

خرّمشاهی، محمّد. 1375ش، طنزهای میلاد، جلد2، چاپ اوّل، تهران: انتشارات کیهان.

خرّمشاهی، محمّد. 1376ش، طنزهای میلاد، جلد 3، چاپ اوّل، تهران: انتشارات کیهان.

دهخدا، علی اکبر. 1330ش، لغتنامه، شماره مسلسل14، تهران: چاپ سیروس.

دهخدا، علی اکبر. 1334ش، لغتنامه(زیر نظر دکتر سیدجعفر شهیدی)، شماره مسلسل201، تهران: چاپ سیروس.

دهخدا، علی اکبر. 1335ش، لغتنامه، شماره مسلسل30، تهران: چاپ دانشگاه تهران.

دهخدا، علی اکبر. 1341ش، لغتنامه(زیر نظر دکتر محمد معین)، شماره مسلسل79، تهران: چاپ افست گلشن.

شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. 1359ش، ادوار شعر فارسی(از مشروطیّت تا سقوط سلطنت)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات توس.

صابری فومنی، کیومرث. 1370ش، سالنامه گل آقا، سال اول، تهران: چاپ آسمان.

فرجیان، مرتضی و محمّدباقر نجف‌زاده بارفروش. 1395ش، طنزسرایان ایران از مشروطه تا انقلاب، جلد1و2، مشهد: طنین قلم.

مافی، عباس. 1382ش، نام‌های مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.

 

مقالات

توفیق، بی‌تا، شماره 18.

توفیق، سال پنجاهم، شماره 11، سه شنبه 11 خرداد ماه 1350.

توفیق، سال پنجاهم، شماره 8، سه شنبه 21 اردیبهشت ماه 1350.

توفیق، سال چهل و چهارم، شماره 39، پنجشنبه 9 دی ماه 1343.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 11، پنجشنبه 30 خردادماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 12، پنجشنبه 6 تیرماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 15، پنجشنبه 27 تیرماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 27، پنجشنبه 18 مهرماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 32، پنجشنبه 23 آبان ماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 33، پنجشنبه 30 آبان ماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 34، پنجشنبه 7 آذرماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 39، پنجشنبه 12 دیماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 40، پنجشنبه 19 دی ماه 1342.

توفیق، سال چهل و دوم، شماره 9، پنجشنبه 2 خردادماه 1342.

توفیق، سال چهل و سوم، شماره 28، پنجشنبه 30 مهرماه 1343.

توفیق، سال چهل و سوم، شماره 42، پنجشنبه 29 بهمن ماه 1343.

توفیق، سال چهل و ششم، شماره 52، ویژه نوروز 1346.

توفیق، سال چهل و هشتم، شماره 37، پنجشنبه 13 آذرماه 1348.

توفیق، سال چهل و هشتم، شماره 39، پنجشنبه 25 آذرماه 1348.

توفیق، سال چهل و هشتم، شماره 43، پنجشنبه 23 دی ماه 1348.

توفیق، سال چهل و هشتم، شماره 45، پنجشنبه 7 بهمن ماه 1348.

توفیق، سال چهل و یکم، شماره 25، پنجشنبه 5 مهرماه 1341.

توفیق، سال چهل و یکم، شماره 32، پنجشنبه 8 آذرماه 1341.

توفیق، سال چهل و یکم، شماره 38، پنجشنبه 18 بهمن ماه 1341.

جعفری‌مذهب، محسن. 1393ش، «نقد مستعار(ماجراجویی مستعارنویسی)»، فصلنامه‌ نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات، سال اوّل، پاییز و زمستان، شماره 3 و4.

حاجی پور، حبیب و پروین دخت مشهور. 1397ش، «بررسی تطبیقی طنز پردازی در شعر محمدعلی افراشته و احمد مطر»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال دوازدهم، شماره 47، صص312-291.

ملک بهار، عطا. 1393ش، «90 سال طنز با 90 نام مستعار(مصاحبه)»، ماهنامه عصر اندیشه، مهرماه، شماره 2، صفحات 38-35.

نعمت‌اللهی، عبدالرضا.1396ش، «بازتاب تحولات سیاسی عصر پهلوی در طنز سیاسی مجلّه‌ توفیق(مطالعه موردی دوره چهاردهم مجلس شورای ملی)»، مجلّه‌ ره‌آورد سیاسی، بهار و تابستان، شماره 49، صص 97 تا 122.