المضامین الوطنیّة فی أشعار محمّد تقی بهار وحافظ إبراهیم؛ دراسة مقارنة

فصلیة دراسات الادب المعاصر

دوره 13، شماره 49، تیر 2021، صفحه 25-43   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/cls.2021.679140

نویسندگان

ابراهیم فلاح^{* 1}؛ محمدرضا حاجیان²

¹عضو هیئة التدریس بجامعة آزاد الاسلامیة، فرع ساری

²ماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها

چکیده

ملک الشعراء بهار وحافظ إبراهيم من جملة الأدباء الذين تطرّقوا إلی الوطن والوطنيّة في أشعارهم بصورة مکثّفة. من هذا المنطلق نسعی في هذا المقال أن ندرس أشعارهما الوطنيّة دراسة مقارنة تقوم علی أساس المدرسة الأمريکية في الأدب المقارن؛ أي المدرسة الّتي لا تبحث في مواطن التأثير والتأثّر فحسب؛ بل تخوض في مجال التشابه والخلاف أيضاً. يظهر لنا من خلال المقارنة القائمة بين الشاعرين، بأنّ: الوطنيّة وحبّ الوطن من أهمّ أفکارهما في الشعر؛ فالاتّجاه الوطني بارز جدّاً في أشعارهما؛ بحيث تحوّل هذا المضمون إلی عنصر أسلوبي وحاسم في المستوی المضموني واللغوي في شعرهما. أمّا أهمّ الموضوعات المشترکة الّتي تطرّق إليها الشاعران حول الوطن والوطنيّة؛ فهي عبارة عن: الحبّ والرغبة إلی الوطن، شوق الإنسان إلى الوطن البعيد الّذي أصبح مغترباً عنه، مکافحة الاستعمار، الفخر بالتأريخ والأمجاد الوطنيّة الماضية والاجتهاد لإحياء العزّة والعظمة السابقة وهجاء الحکّام الّذين لا يلقون بالاً بأمور الملک والشعب.

کلیدواژه‌ها

الوطن؛ محمّد تقي بهار؛ حافظ إبراهيم؛ دراسة مقارنة

مراجع

ابراهیم، حافظ. 1988م، دیوان، بیروت: دار الجیل.

احمدی، حمید. 1388ش، بنیادهای هویت ملی ایرانی، چارچوب نظری هویت ملی شهروند محور، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

امین پور، قیصر. 1384ش، سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

آجودانی، ماشاءالله. 1382ش، یا مرگ یا تجدد «دفتری در شعر و ادب مشروطه»، چاپ اول، تهران: نشر اختران.

آیتی، عبدالمحمد. 1368ش، تاریخ ادبیات زبان عربی، چاپ دوم، تهران: انتشارات توس.

بهار، محمد تقی. 1387ش، دیوان، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه.

بهار، محمد تقی. 1391ش، سبک شناسی زبان و شعر فارسی، به اهتمام کیومرث کیوان، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

الخطیب، حسام. 1999م، آداب المقارن عربیّا وعالمیّاً، دمشق: دار الفکر.

الخفاجی، محمد عبدالمنعم. 1992م،. دراسات فی الأدب العربی الحدیث ومدارسه، الطبعة الأولی، بیروت: دار الجیل.

روزبه، محمد رضا. 1381ش، ادبیات معاصر ایران «شعر»، چاپ اول، تهران: انتشارات روزگار.

عبدالعزیز، احمد. 2002م، نظریة جدیدة لِلأدب المقارن، القاهرة: مکتبة آنجلو المصریة.

عتیق، عبدالعزیز. 1976م، الأدب العربی فی الأندلس، الطبعة الثانیة، بیروت: دار النهضة للطباعة والنشر.

فلاح رستگار، گیتی. 1351ش، منتخب شعر بهار و بررسی کوتاهی از اشعار او، چاپ اول، تهران: انتشارات باستان.

کریمی، رضا. 1378ش، آشنایی با نهضت‌های اسلامی در مصر، تهران: دار القلم.

میرزایی، فرامرز. 1382ش، نصوص حیة من الأدب العربی المعاصر، چاپ دوم، همدان: انتشارات بوعلی سینا.

ناتل خانلری، پرویز. 1370ش، از خاطرات ادبی درباره بهار، به کوشش صدرالدین الهی، چاپ دوم، تهران: انتشارات ایران شناسی.

نوروزی خیابانی، مهدی. 1370ش، فرهنگ لغات و اصطلاحات انگلیسی- فارسی، تهران: نشر نی.

 

المقالات

رادفر، ابوالقاسم. 1388ش، «درآمدی تطبیقی بر شعر فارسی و اردو در دوره مشروطه»، نشریه ادبیات تطبیقی، سال سوم، شماره 9، کرمان.

محسنی نیا، ناصر و فاطمه داشن. 1388ش، «بررسی مفهوم وطن در اشعار بهار و رصافی»، نشریه ادبیات تطبیقی دانشکده علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، س 1، ش 1، صص156-133.

ممتحن، مهدی. 1388ش، «مقایسه ناسیونالیسم در اشعار ملی عارف قزوینی و ابراهیم طوقان»، نشریه ادبیات تطبیقی، سال سوم، شماره3، کرمان.