بیع سلم و تجارت الکترونیک در قوانین موضوعه با استناد به قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 8، دوره 12، شماره 47، مهر 1400، صفحه 201-223   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.679167

نویسندگان

سیده صدیقه شفیعی نسب لنگرودی¹؛ محمد علی قربانی^{* 2}؛ محمد کاظم رحمان ستایش³

¹دانشجوی مقطع دکتری رشته فقه و مبانی حقوق، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار فقه و مبانی حقوق، هیأت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان

³استادیار و عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

با استناد به قرآن، فقه‌ها بیع سلم را عبارت می‌دانند از خریدن مالی در ذمه، تا موعدی معین به ثمن حاضر. هدف آن است که هر دو عوض یعنی رأس المال که در بیع، ثمن نامیده می‌شود و مسلم فیه که در بیع، مبیع و مثمن نام دارد به گونه‌ای مشخص باشند که هیچ ابهامی در آن نباشد و ثمن در مجلس معامله قبل از جدا شدن طرفین باید قبض شود. بر طبق این تعریف، سلم در بانکداری به این صورت است که بانک‌ها جهت تأمین قسمتی از سرمایه در گردش واحدهای تولیدی بنا به درخواست این واحدها مبادرت به پیش خرید محصولات تولیدی آن‌ها کنند. این واحدها پول را از بانک دریافت و در موعد مشخص کالا را به بانک تحویل می‌دهند. اما سلم در تجارت الکترونیکی به این صورت است که شخص با مراجعه به سایت سفارش خرید کالا را می‌دهد و مبلغ کالا را به ودیعه پرداخت می‌کند تا در زمان مشخص کالا را دریافت کند.

کلیدواژه‌ها

معامله؛ سلف؛ بانکداری؛ قرآن کریم؛ فقه اسلامی

مراجع

کتابنامه

احمدی حسین و م. ویرجینیاری. 1381ش، تجارت الکترونیک، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.

امامی، سیدحسن. 1373ش، حقوق مدنی، جلد 1، چاپ چهاردهم، تهران: نشر اسلامیه.

امیری قائم مقامی، عبدالحمید. 1378ش، حقوق تعهدات، ج 2، تهران: نشر میزان.

امیری، سیدهادی. 1382ش، بررسی فقهی و حقوقی شرایط ایجاب و قبول، تهران: بی نا.

انصاری، مسعود و محمدعلی طاهری. 1384ش، دانشنامه حقوق خصوصی، چاپ اول، تهران: انتشارات محراب فکر.

بهروم، مهدعلی. 1380ش، سوء عرضه در حقوق انگلیس و تدلیس در حقوق اسلام، ترجمه قنواتی و عبدی پور، قم: بوستان کتاب.

جابری، عصمت ا.... 1386ش، حقوق مصرف کننده، تهران: نشر دادیار.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر. 1369ش، دوره حقوق مدنی، ج 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

حاجیانی، هادی. 1386ش، حقوق نمایندگی، تهران: انتشارات دانش نگار.

دارابپور، سهراب. 1374ش، حقوق بیع بین المللی،، چاپ اول، ج1، تهران: انتشارات گنج دانش.

درودیان، حسنعلی. 1379ش، تقریرات درس حقوق مدنی3، تهران: دانشکده حقوق دانشگاه تهران.

زرگر، محمود. 1380ش، مدل‌های راهبردی و راهکارهای تجارت در اینترنت، تهران: انتشارات بهینه.

ساجدی، ولی. 1387ش، مجموعه قوانین و مقررات تجارت الکترونیک، تهران: نشر پلک.

شایان آرانی، شاهین. 1391ش، مدیریت ریسک و بانکداری اسلامی غیر دولتی، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات دوازدهمین همایش بانکداری اسلامی.

شریعتی، رضا. 1348ش، فقه معاملات الکترونیکی، کنفرانس سومین همایش ملی تجارت الکترونیک.

شهیدی، مهدی. 1382ش، آثار قراردادها و تعهدات، چاپ دوم، تهران: مجد.

صفایی، سیدحسین. 1394ش، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ج2، چاپ پنجم، تهران: انتشارات میزان.

صنایعی، علی. 1381ش، بازاریابی و تجارت الکترونیکی، اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.

طاهری، حبیب الله. 1382ش، حقوق مدنی 6 و 7، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

علیپور حافظی، مهدی. 1380ش، تجارت الکترونیکی در مراکز اطلاع رسانی، سخنرانی، همایش جهانی شهرهای الکترونیکی و اینترنتی جزیره کیش.

فخار طوسی، جواد. 1384ش، در محضر شیخ انصاری، خیارات، ج1، چاپ پنجم، تبریز: نشر مرتضی.

فیضی چکاب، غلام نبی. 1383ش، لحظه انعقاد قرارداد از رهگذر واسطه‌های الکترونیکی، مجموعه مقاله های همایش بررسی جنبه های حقوقی فناوری اطلاعات، تهران: انتشارات سلسبیل.

قاسم زاده، سیدمرتضی.1383ش، اصول قراردادها و تعهدات، چاپ اول، تهران: انتشارات دادگستر.

قزل ایاغ، مژده. 1380ش، تجارت الکترونیکی مبتنی بر اینترنت، همایش جهانی شهرهای الکترونیکی و اینترنتی.

قلی زاده اعیان، مجتبی. 1387ش، شروط عدم مسولیت در قرارداد، قابل دسترسی در سایت مقالات دانشجویان.

کاتوزیان، ناصر. 1376ش، قواعد عمومی قراردادها، ج1، تهران: انتشارات مجد.

کتابی، محمدعلی. 1381ش، زمان و مکان وقوع عقد، قابل دسترسی در سایت جامعه مجازی حقوق ایران.

محمدی، مرتضی. 1393ش، انعقاد قراردادهای الکترونیکی: مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی، حقوق ایران و کنوانسیون 2005 ژنو، قم: انتشارات دانشگاه مفید.

موسویان، سیدعباس. 1391ش، ابزارهای مالی اسلامی(صکوک).

نظاملو، یوسفعلی. 1386ش، ماهیت حقوقی عقود تلفنی وتلکسی و اینترنت.

نوری، محمدعلی و نخجوانی، رضا. 1383ش، حقوق تجارت الکترونیکی، چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش.

نیک بخش تهرانی، مهندس محمدحسن و مهندس مهدی آذر صابری. 1380ش، آشنایی با تجارت الکترونیک و زیرساخت‌های آن، تهران: انستیتو ایران.

 

مقالات

ابوالحسنی، اصغر و رفیع حسنی مقدم. 1387ش، «بررسی انواع ریسک و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، شماره 30، صص 145-172.

اکبریان، رضا و دیانتی، محمدحسین. 1382ش، «مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شماره 24، صص153-170.

آهنی، بتول. 1383ش، «انعقاد قراردادهای الکترونیکی»، تهران: نشریه ندای صادق، شماره 34- 35، صص 51-67.

باقرزاده، احد. بهار 1383ش، «ضرورت رویکرد نظری حقوق مصرف کننده بر حقوق بشر»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 46، صص 144-172.

باقری، پرویز و سیاوش یاری. پاییز و زمستان 1390ش، «زمینه‌های حقوق تجارت الکترونیک در قرآن و سنت»، دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، ش 2، صص 17-26.

جنیدی، لعیا. 1385ش، «مطالعه تطبیقی تعهد به ارائه اطلاعات با تأکید بر نظام کامن لا»، فصلنامه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 4، صص 11-47.

حسینی فرد، عاطفه و نفیسه نکویی مهر و محمدجواد عبداللهی. پاییز 1397ش، «نقش دولت با محوریت قرآن در پیشگیری از جعل هویت رایانه‌ای در فضای مجازی»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، دوره 9، شماره 35، صص103-75.

السان، مصطفی. 1384ش، «تشکیل قراردادهای الکترونیکی»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 36، صص 293-318.

قلی زاده، احد. بهار 1386ش، «تحلیلی بر انعقاد الکترونیکی معاملات»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 42، صص 206-168.

کاتوزیان، ناصر. 1384ش، «تفسیر قرارداد»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 70، صص 308-277.

مقامی نیا، محمد. تابستان و پاییز 1391، «نحوه انعقاد قراردادهای الکترونیکی و ویژگی‌های آن»، دانش حقوق مدنی، دوره 1، شماره 1، صص 98-85.

نکویی مهر، نفیسه و حسینی فرد، عاطفه و سلطانی، رضا. پاییز 1398ش، «نقش دولت با محوریت اخلاق دینی در پیشگیری از نقض محرمانگی داده‌ها در فضای مجازی»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، دوره 10، شماره 39، صص242-221.

نوعی پور، بهروز و امیرحسین شمس زاده. 1383ش، «الفبای تجارت الکترونیکی»، نشریه شبکه.

وصالی ناصح، مرتضی. دی ماه 1385، «قرارداد الکترونیک و مبانی اعتبار آن»، مجله کانون، ش 66. صص 154-114.