تفسیر چشم‌اندازهای فرهنگی ایوان مدائن از دیدگاه خاقانی

علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)

دوره 16، شماره 33، مهر 1399، صفحه 85-94   

نویسندگان

رامین صادقی نژاد؛ مریم محمّد زاده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، دکترای زبان و ادبیّات فارسی

چکیده

چشم­اندازهای فرهنگی، در حکم آینه و کتاب­هایی­اند که با دیدن و مطالعۀ آنها، می­توان به اطلاعات گران­بهایی در زمینه­های اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، زبان­شناسی، سیاسی، فرهنگی، معماری و هنری حاکم بر روزگار تألیفشان دست یافت. سئوال اساسی این نوشته آن است که خاقانی، به عنوان یک شاعر، در تفسیر «ایوان مدائن» - به عنوان باشکوه­ترین و بزرگ­ترین چشم­انداز فرهنگی بازمانده از عصر ساسانیان- تا چه اندازه­ای، مؤفّق عمل کرده است؟ این مطالعه به روش اسنادی- تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه­ای انجام پذیرفته است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد، خاقانی با باز نگری در این «آینۀ عبرت»، و بیان جنبه­های قابل رؤیت و غیر قابل رؤیت این چشم­انداز فرهنگی، اطلاعات با ارزش زیادی را برای مخاطبان شعرش بازگو کرده است. آشنایی با عناصر معماری بومی عصر ساسانی از جمله: بارگاه، دندانه­های قصر، صُفّه، طاق، کوکبه، ایوان، میدان بنا، مُقرنس یکی از نتایج حاصل از این پژوهش است. هدف این نوشته نشان دادن این مسأله می­باشد که قصیدۀ ایوان مدائن در حکم یک سند با اهمیّت تاریخی در بحث چشم­انداز فرهنگی و ادبیّات یک همتای احساسی برای دانش عینی جغرافیا است.

کلیدواژه‌ها

ایوان مدائن؛ جغرافیای انسانی؛ چشم‌انداز فرهنگی؛ خاقانی شروانی؛ ساسانیان