بررسی تأثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر پرخاشگری، اختلال نافرمانی مقابله‌‌ای، اختلال نقص توجه-بیش فعالی در دانش آموزان پسر دورة دبستان

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 11، شماره 43، اسفند 1399، صفحه 25-37   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عباس روحانی^{* 1}؛ صبورا ایزدی²

¹استادیار گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مبارکه، مبارکه، اصفهان، ایران

²دانشجوی گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مبارکه، اصفهان، ایران

چکیده

هدف :از انجام پژوهش حاضر بررسی تأثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر مشکلات رفتاری(پرخاشگری، اختلال نافرمانی مقابله‌‌ای، اختلال نقص توجه-بیش فعالی) در دانش آموزان پسر مقطع دبستان شهر زرین شهر بود .روش : این پژوهش از نوع آزمایشی بوده و از طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل استفاده شده است. بدین منظور با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای، از میان دانش آموزان پسر دبستان های شهر زرین شهر در سال تحصیلی
 97-1396 تعداد 30 نفر که ملاکهای ورود به پژوهش را دارا بودند به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه‌های SNAP- IV و پرسشنامه مشکلات رفتاری راتر فرم والد(1964) بود که توسط والدین کودکان در مرحله پیش آزمون و پس آزمون تکمیل گردید. سپس کودکان گروه آزمایش در 10 جلسه یکساعته بازی درمانی (4 جلسه انفرادی و 6 جلسه گروهی) شرکت داده شدند. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده‌‌ها‌‌ نیز از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد.یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد مداخله بازی درمانی با رویکرد شناختی - رفتاری توانسته منجر به بهبود معنادار عملکرد گروه آزمایش نسبت به گروه گواه در مرحله پس‌آزمون گردد.  متغیر مستقل در متغیرهای وابسته‌ی پرخاشگری، نافرمانی مقابله ای و نقص توجه-بیش فعالی به ترتیب 74، 68 و 92 درصد واریانس تغییرات را تبیین می‌‌نماید.  توان آماری در هر سه متغیر گویای کفایت حجم نمونه در استفاده از تحلیل‌ها را دارد.نتیجه گیری: بنابر یافته‌های‌ این مطالعه، روش بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری، سبب کاهش نشانه‌های‌ پرخاشگری، نافرمانی مقابله ای و نقص توجه-بیش فعالی در کودکان مبتلا به این اختلالات ‌می‌‌شود و ‌می‌‌توان از این روش در موقعیت‌های‌ بالینی و درمانی برای درمان یا کاهش نشانه‌های‌ این اختلال سود جست.

کلیدواژه‌ها

بازی درمانی؛ پرخاشگری؛ نافرمانی مقابله ای؛ نقص توجه؛ بیش فعالی

مراجع

آزادی منش، پگاه؛ حسین خانزاده، عباسعلی؛ حکیم جوادی، منصور و وطن خواه، محمد.(1395). اثربخشی بازی درمانی عروسکی بر پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نارسایی توجه. مجله پزشکی ارومیه، دوره بیست و هشتم، شماره دوم، صص 90-83.

آریان پور، سعید و اسکندری، آرزو.(1395). اثربخشی بازی درمانی گروهی بر علایم نافرمانی مقابله‌ای و اختلال رفتار در کودکان 6 تا 9 ساله‌ی دارای علائم بیش‌فعالی-کاستی توجه. مجله پرستاری کودکان، جلد دوم، شماره4، صص 50-44.

اکبری، ساناز و حاجی اربابی، فاطمه.(۱۳۹۵). مقایسه اثربخشی بازی درمانی و قصه درمانی در کاهش پرخاشگری کودکان دختر پیش دبستانی، چهارمین همایش ملی مشاوره و سلامت روان، قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان.

سعادت، الهام و قمرانی،امیر.(1393).رابطه احساس گرفتاری و فقدان لذت جویی در مادران دارای کودکان با مشکلات رفتاری، پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان.

شیشه فر، سپیده؛ عطاریان، فائزه؛ کارگربرزی، حمید؛ درویش نارنج بن، سپیده و محمدلو، هادی.(1396). مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای شناختی اجتماعی با بازی درمانی شناختی- رفتاری بر مهارتهای اجتماعی و مقبولیت اجتماعی کودکان با اختلالات رفتار ایذایی. فصلنامه کودکان استثنایی، سال هفدهم، شماره4، صص 100-87.

عسکریان، سمیه.(۱۳۹۳). اثربخشی بازی درمانی در بازداری کودکان مبتلا به اختلال سلوک، نخستین همایش ملی علوم تربیتی و روان شناسی، مرودشت، شرکت اندیشه سازان مبتکر جوان.

گنجی، کامران؛ ذبیحی، رزیتا؛ خدابخش، روشنک و کراسکیان، آدیس. (1390). تأثیر بازی درمانگری کودک محور بر کاهش نشانه‌های رفتاری کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی. مجله روان شناسی بالینی، سال سوم، شماره 4، صص 50-31.

نجفی، محمود و سرپولکی، بیتا.(1395). اثربخشی بازی درمانی شناختی رفتاری بر پرخاشگری و اختلال املاء در کودکان دبستانی. روانشناسی افراد استثنایی، دوره 6، شماره 21، صص 117-101.

Almeraisi, M.J. (2013). Effectiveness of Cognitive- Behavioral Play Therapy with Children Who Have Symptoms of Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Dissertation of Doctor of Psychology. Alliant International University.

Baskerville, T. A., & Douglas, A. J. (2010). Dopamine and oxytocin interactions underlying behaviors: potential contributions to behavioral disorders. CNS neuroscience & therapeutics, 16(3).

Bathiche, M. (2007). The Prevalence of ADHD Symptoms in a Culturally Diverse and Developing Country, Lebanon. Dissertation of Doctor of Philosophy. McGill University.

Bradley, M. C., Mandell, D. (2015). Oppositional defiant disorder: A systematic review of evidence of intervention effectiveness. Journal of Experimental Criminology, 1,343–365.

Furmark, T., Carlbring, P., Hammer, S., Wahlgren, I., Ekselius, L., Eriksson, E., & Andersson, G. (2014). Effects of serotonin transporter and tryptophan hydroxylase-2 gene variation on the response to cognitive-bahavior therapy in patients with social anxiety disorder. In 65th Annual Convention of the Society of Biological Psychiatry, May 20-22 2010, New Orleans (Vol. 67, No. 9, pp. 114S-114S).

Landreth, G. L. (2011). Play therapy: The art of the relationship. Routledge.

Matthys, W., & Lochman, J. E. (2015). Social problem solving in aggressive children. Social problem solving and offending, 51-66.

Meyer L, Salimpoor N, Geary C, Menon V.(2011). Differential Contribution of specific working memory components to mathematical achievement in 2nd and 3rd graders. Learn Individl Differ 2011; 20: 101-9.

Schumann, C. E.(2014). Play therapy for preschool children. American psychological associations publication.

Schaefer, C.E. (2010). Play therapy for preschool children. American Psychological Association's Publication.

Snow, M. S., Buckley, M. R., & Williams, S. C. (1999). Case study using Adlerian play therapy. Individual Psychology, 55(3), 328.

Stulmaker HL, Ray DC.(2015). Child-centered play therapy with young children who are anxious: A controlled trial. Children Youth Serv Rev 2015; 57: 127–33.

Swanson, J. M., Nolan, S., Pelham, M. M.,(1980). Categorical and Dimensional Definitions and Evaluations of Symptoms of ADHD: History of the SNAP and the SWAN Rating Scales. The International journal of educational and psychological assessment, 10(1), 51.

Tiggs, P.L. (2010). Play Therapy Techniques for African American Elementary School-Aged Children Diagnosed with Oppositional Defiant Disorders. Dissertation of Doctor of Philosophy, Capella University.