خوانش نشانه‌های اسطوره‌ای رمان ولی دیوانه‌وار اثر شیوا ارسطویی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 3، دوره 17، شماره 62، فروردین 1400، صفحه 83-113   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

نرگس باقری^*

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان

چکیده

اسطوره‌ها همواره پیوند عمیقی با ادبیات داشته‌اند و می‌توانند علاوه بر معنا، بر فرم و ساختار صوری اثر، تأثیر بگذارند. بررسی و تحلیل مناسبات اسطوره‌ای یک متن ادبی نقش مهمی در تبیین و دریافت معانی و مفاهیم آن دارد. هدف از پژوهش حاضر خوانش نشانه‌های اسطوره‌ای رمان ولی دیوانه‌وار نوشتۀ شیوا ارسطویی به روش تحلیلی ـ توصیفی است. نتایج بررسی این رمان بر مبنای خوانش اسطوره‌ای نشان می‌دهد که معانی و حتی فرم رمان از اسطوره تأثیر پذیرفته و احضار اسطورۀ شیوا به متن رمان، علاوه بر کمک به گسترش مفاهیم رمان، در فرم و پیشبرد روایت نقش داشته است؛ یعنی زنی که در دایرة ساعت می‌رقصد، با حرکت خود ریتم رمان را تنظیم می‌کند و مشخص می‌سازد که کدام ماجرا در چه زمانی روایت شود. همچنین رمزگان‌های مختلفی همچون نام‌ها (شیوا، خدای سه‌سر هندی...)، مکان‌ها (آب‌انبار، جعبة پاندورا، پالمیر...) و مفاهیمی چون مرگ و نوشتن در این رمان به عنوان واحدهای معناداری از یک گفتمان اسطوره‌ای هستند.
 

کلیدواژه‌ها

ادبیات داستانی؛ اسطوره‌شناسی؛ رمان؛ شیوا ارسطویی؛ ولی دیوانه‌وار

مراجع

آرزویان. درو. 1382. «تصویرسازی اسطوره‎‌ای». فصلنامۀ الکترونیکی فرهنگی پیمان. س7. ش 25.

ارسطویی. شیوا. 1397. ولی دیوانه‌وار. تهران: چشمه.

اسماعیل‌پور. ابوالقاسم. 1389. «بررسی و تحلیل تصاویر و نقش برجسته‌ها در اساطیر آفرینش هند». دو فصلنامة علمی ـ پژوهشی هنرهای تجسمی نقش‌مایه. س3. ش6. صص 28-21.

ـــــــــــــــــــ . 1377. اسطوره، بیان نمادین. تهران: سروش.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم و مهدیه سیّدنورانی. 1378. «اسطورۀ دمتر ـ پرسفونه» پژوهشنامۀ ادیان. س2. ش4. صص 46-25.

الیاده، میرچا. 1362. چشم اندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.

ــــــــــ . 1396. اسطوره، رویا، راز. ترجمۀ رویا نجم. چ2. تهران: علم.

ایونس، ورونیکا. 1373. شناخت اساطیر هند. ترجمۀ باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

اوپانیشاد (سرّ اکبر). 1368. ترجمۀ دارا شکوه از متن سانسکریت با مقدمه، حواشی، تعلیقات، لغت‌نامه و اعلام به سعی و اهتمام تاراچند و محمدرضا جلالی نایینی. تهران: علمی و فرهنگی.

بارت، رولان. 1382. اسطوره، امروز. ترجمۀ شیرین دخت دقیقیان. تهران: توس.

باقری، نرگس. 1392. «دگرگونی ایزدبانوان در رمان خوف نوشتۀ شیوا ارسطویی». فصلنامۀ ادبیات داستانی. س2. ش1. صص 15-5.

بورکهارت، تیتوس. 1369. هنر مقدّس (اصول و روش‌ها). ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.

بهگود گیتا (سرود خدایان). 1385. ترجمۀ محمدعلی موحد. تهران: خوارزمی.

بیگدلی، سعید و علی قاسم‌زاده. 1389. «عمده‌ترین جریان‌های رمان‌نویسی معاصر در انعکاس روایت‌های اسطوره‌ای». دو فصلنامة مطالعات داستانی. س1. ش1.صص 77 - 51.

بی‌نیاز، فتح الله. 1387. درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی. تهران: افراز.

پاستوری، ژان پیر. 1383. سماع زندگان. ترجمۀ حمیدرضا شعیری. تهران: قطره.

پاینده، حسین. 1386. «رمان پسامدرن چیست (بررسی شیوه‌های روایت در رمان آزاده خانم و نویسنده‌اش)». ادب پژوهی. س1. ش2. صص 47 - 11.

پین‌سنت، جان. 1380. شناخت اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

جواری، محمدحسین. 1383. اسطوره در ادبیات تطبیقی (مجموعه مقالات). تهران: سمت.

دادور، ابوالقاسم و محمد رحیمی. 1391. «بررسی تحلیلی مظاهر و مضامین رقص شیوا». جلوۀ هنر. ش8. س2. صص19-5.

دالاپیکولا، آنا ال. 1390. اسطوره‌های هندی. ترجمة عباس مخبر. چ2. تهران: مرکز.

دهخدا، علی‌اکبر. 1325. لعت‌نامه دهخدا. ج2. تهران: چاپخانه مجلس اسلامی.

روتون، کنت نولز. 1387. اسطوره. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: مرکز.

ژیران، ژ و لاکوئه. ک و ل. دلاپورت. 1375. فرهنگ اساطیر آشور و بابل. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.

سجادپور، فرزانه و ابراهیم جمالی. 1386. «نگرش‌های قالبی به زنان فراروی توسعه». همایش زن و سند چشم‌انداز بیست‌ساله. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکار‌‌شده (گزیده مقالات فارسی). تهران: قطره.

شایگان، داریوش. 1362. ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. تهران: امیرکبیر.

کوپر، جی سی. 1379. فرهنگ هنرهای سنتی. ترجمۀ ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.

کوماراسوامی، آناندا. 1372. «رقص شیوا» مندرج در مجموعه مقالات مبانی هنر معنوی. ترجمۀ غلامرضا اعوانی. تهران: دفتر مطالعات دینی حوزه هنری تهران. صص 14-8.

گریمال، پیر1367. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ احمد به منش. تهران: امیرکبیر.

علیجانی، محمد و محمد آهی. 1397. «ظرفیت‌ها و محدودیت‌‌های اسطوره‌پردازی در رمان جنگ». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س14. ش53. صص 280-243.

فکوهی، ناصر. 1358. پاره‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.

قائمی، فرزاد. 1389. «پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره‌ای و زمینه و شیوۀ کاربرد آن در خوانش متون ادبی». فصلنامۀ نقد ادبی. دورۀ 3. ش11و12. صص 56-33.

قاسم‌زاده، علی و سعید بیگدلی. 1398. رمان اسطوره‌ای. تهران: چشمه.

مالمیر، تیمور و حسین اسدی‌جوزانی. 1387. «ژرف ساخت اسطوره‌ای رمان رود راوی». فصلنامۀ ادب پژوهی. س2. ش 6. صص 85-55.

میتفورد، میراندا بوروس. 1394. دایرة‌المعارف مصور نمادها و نشانه‌ها. ترجمة معصومه انصاری و حبیب بشیر‌پور. تهران: سایان.

ناس، جان بایر. 1383. تاریخ جامع ادیان. ترجمة علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.

نوین، رویا، حمیدرضا فرضی و علی دهقان. 1399. «بررسی رد پای اساطیر در رمان آتش بدون دود بر اساس نظریة ژرار ژنت». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س16.ش 59. صص 237-201.

همیلتون، ادیت. 1376. سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

یونگ، گوستاو. 1378. انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: جامی.

 

English soursece

Durand .Gilbert. 1992 b. Fingures mythiques et visages de l,oeuvre.De la mythocritique a la mythanalyse. Paris: Dunod.