بررسی تطبیقی عنصر آتش در اساطیر ایران و ویتنام

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

دوره 17، شماره 62، فروردین 1400، صفحه 211-238   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

الهام رستاد^{* 1}؛ ناصر نیکوبخت²؛ فونگ وو تی تانه³

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی مرکز آموزش عالی اقلید

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

³کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

آتش یکی از عناصر مهم و پر رمز و راز هستی است که می‌توان گفت تمدن بشری از زمان کشف آن آغاز گردید. بازتاب اندیشة بشر در زمینة چگونگی کشف آتش و میزان اهمیت و جایگاهش در میان اسطوره‌های به جامانده از اقوام مختلف قابل مشاهده است. ارزش و جایگاه مهم آتش در اسطوره‌های ایران و ویتنام و شباهت برخی آیین‌های دو کشور در تقدیس و ستایش آن نشان می‌دهد که وجوه فرهنگی مشترکی بین دو ملت وجود دارد. هدف از این پژوهش با روش توصیفی ـ تطبیقی، شناخت بیشتر و بهتر اسطوره‌های دو کشور ایران و ویتنام به ویژه آتش است و تلاش شده است تا از طریق واکاوی اسطوره‌های دو کشور، روایت‌های مربوط به عنصر آتش بررسی شود. نتایج پژوهش با توجه به دسته‌بندی و تطبیق اسطوره‌های کشف آتش، ایزدان، کارکردها و آیین‌ها، شباهت‌هایی فرهنگی را میان دو کشور نشان می‌دهد، چنان‌که جشن رقص آتش در ویتنام مشابه چهارشنبه‌سوری و جشن آذرگان در ایران است؛ همچنین در اساطیر دو کشور آتش نماد پیروزی بر دشمن و دوزخ مجازات گناهکاران بیان شده است. تفاوت روایت‌های اسطوره‌ای ایران و ویتنام بیشتر در زمینة چگونگی کشف آتش و ایزدان است که در پژوهش حاضر به آن‌ها اشاره شده است .
 

کلیدواژه‌ها

آتش؛ اساطیر ایران؛ اساطیر ویتنام؛ ایزدان؛ جشن‌‌ها

مراجع

کتابنامه

اورنگ، مراد. 1350. آتش نیایش. چ5. تهران: بی‌نا.

باشلار. گاستون. 1378. روان‌شناسی آتش. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

بایار، ژان پیر. 1387. رمز پردازی آتش. ترجمة جلال ستاری. چ2. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1374. جستاری در فرهنگ ایران. چ2. تهران: فکر روز.

ــــــــــــ. 1386. ادیان آسیایی. چ6. تهران: چشمه.

ــــــــــــ.1386. پژوهشی در اساطیر ایران. چ6. تهران: آگه.

بیرونی، ابوریحان. 1386. آثار الباقیه. ترجمة اکبر دانه‌سرشت. چ5. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــــ. 1386. التفهیم. تصحیح علامه جلال‌الدین همایی. چ5. تهران: هما.

پورخالقی چترودی، مهدخت و فرزاد قائمی. 1389. «تحلیل نمادینگی آتش در اساطیر برمبنای نظریة همترازی و رویکرد نقد اسطوره‌ای (با تمرکز بر اساطیر ایران و شاهنامة فردوسی)».جستارهای ادبی. س43. ش170. صص 118-95.

پورداوود، ابراهیم و مرتضی گرجی. 1343. آناهیتا؛ پنجاه گفتار پورداوود. چ1. تهران: امیرکبیر.

خدافرد، ایمان. 1389. «بررسی دو واژه آذر و آتش در نوشته‌های پهلوی». کتاب ماه ادبیات. ش39. صص 4- 6.

دادگی، فرنبع. 1390. بندهشن. ترجمة مهرداد بهار. تهران: توس.

دادور، نغمه. 1393. «اسطورة‌ داوری ایزدی به وسیلة آتش در شاهنامه». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س10. ش34. صص 65-43.

رستگار فسایی، منصور. 1383. پیکرگردانی در اساطیر. چ1. تهران: سمت.

روح‌الامینی، محمود. 1376. آیین‌ها و جشن‌های کهن در ایران امروز. چ1. تهران: آگاه.

رضایی، عبدالعظیم. 1383. تاریخ نوروز و گاه‌شماری ایران. چ4. تهران: دُر.

رضی، هاشم. 1383. جشن‌های آتش. چ2. تهران: بهجت.

ـــــــــــ . 1358. گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان. تهران: فروهر.

زادسپرم. 1366. گزیده‌های زادسپرم. ترجمة محمدتقی راشد محصل. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی

زرّین‌کوب، روزبه و آرزو رسولی (طالقانی)‌. 1393. «آناهیتا و آیین‌های ستایش آتش». نامة فرهنگستان. دوره 14. ش 1 (پیاپی 53). صص 119-94.

عرب گلپایگانی، عصمت. 1376. اساطیر ایران باستان: جُنگی از اسطوره‌ها و اعتقادات در ایران باستان. چ1. تهران: هیرمند.

فردوسی، ابوالقاسم منصور. 1382. شاهنامه. به کوشش و زیر نظر سعید حمیدیان. ج9. چ6. تهران: قطره.

قائم مقامی، محسن و سیّداصغر محمودآبادی. 1388. «خویشکاری آتش در اساطیر ایرانی». تاریخ ایران. ش5. صص 180-159.

کریستین‌سن، آرتور. 1383. نخستین انسان و نخستین شهریار. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. چ2. تهران: چشمه.

گویری، سوزان. 1385. آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی. تهران: ققنوس.

نیکوبخت، ناصر، سعید بیگدلی، و فونگ وو تی تامه. 1391. «مقایسة ایزدان آب در اسطوره‌های ایران و ویتنام». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س8.. ش 29. صص 170-141.

نیکوبخت، ناصر، هیبت‌الله اکبری ندمانی و حسین محمدی. 1389. «خویشکاری‌های مشترک فلز و آب و آتش در اساطیر و باورهای ایرانی». بوستان ادب. س2.ش4. صص210ـ 192.

وو تی‌تانه، فونگ. 1389. «بررسی مقایسه تحلیلی عناصر آب و آتش در فرهنگ ایرانی و فرهنگ ویتنامی بر اساس چند اثر ادبی فارسی و ویتنامی». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه تربیت مدرس.

واحددوست، مهوش. 1384. «نمادینگی آتش و بازتاب آن در متون اساطیری و حماسی ایران». مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دوره 22. ش1. صص186ـ 175.

هینلز، جان. 1387. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. چ3. تهران: چشمه.

یاحقی، محمدجعفر. 1388. فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. چ2. تهران: فرهنگ معاصر.

یسنا. 1370. تفسیر و تألیف ابراهیم پورداوود. کوشش بهرام فرهوشی. چ2. تهران: دانشگاه تهران.

Vietnam sources

Bùi, Thiện, Thương Diễm, Quách Dao. 1976. Đẻ đất đẻ nước. Hà nội: Văn Học.

Nguyễn, Đổng Chi. 2000. Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam. In lần 8. Hanoi: Nxb Giáo dục.

Nguyễn, Gia Thiều. 1956. Cung oán ngâm khúc. Sài Gòn: Nxb Tân Việt.

Nguyễn, Quang. 2008.“Lễ hội nhảy lửa của người Dao đỏ ở Hồ thầu”; Báo Dân tộc thiểu số & Miền núi.Số 2.

Thiện Phúc, Trần Ngọc. 2009. Phật Pháp cơ bản. 1^th. California: Phật Giáo Việt Nam Hải Ngoại

Trần, Ngọc Ninh. (2004/1383 SH). “Huyền thoại Lửa và Mặt trời Việt Nam”. ­ Không xác định.

Trần, Tuấn Kiệt và Nam Nhiên. 2010. Đại Việt Thần Đạo. 1^th. London: không xác định.

Uông, Thái Biểu. 2009. “Thần Lửa, thần Chiêng của người Cơ Ho”. Hà Nội: Nhân dân. Trang.