آزادی و آزادگی در مثنوی‌های عطار

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

دوره 15، شماره 19، مهر 1398، صفحه 62-85   

نویسندگان

زهرا حسینی^{* 1}؛ سیدعلی سینا رخشنده مند²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم،ایران

²دانش آموخته دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد تهران جنوب،تهران،ایران

چکیده

آزادی مفهومی است که تعابیری گوناگون دارد؛ آن‌چه در متون عرفانی از این مقوله دریافت می‌شود، معادل ترک تمتعات دنیوی و رهایی از قید و بندهایی است که به بعد روحانی انسان آسیب وارد می‌کند و او را از سیر در عالم جان بازمی‌دارد. در بین عرفا عطار بیش از همگان ندای آزادگی را سر داده است و از آن به عنوان سیره‌ی زندگی خود یاد کرده است. در تعالیم اخلاقی عطار، آزادی مفهومی دارای ابعاد فردی و اجتماعی و فراتر از غم و شادی این جهانی است. حاصل این جستار که به روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته آن است که رهایی از همه‌ی لذت‌های نفسانی و دنیوی مفهوم آزادی را محقق می‌کند. از منظر عطار، انسان با توجه به ساختار وجودی و موقعیتی خود ذاتا در بند جسم، دنیا و نفس اسیر است. وی برای رهایی انسان از این موانع از عوامل ترغیبی و بازدارنده استفاده‌ می‌کند. دست‌یابی به بهره‌های معنوی، بندگی خداوند و توجه به جهان بی‌کرانه‌ی دل از مسایلی است که عطار در راه برطرف کردن قیود آزادی از آن سخن می‌گوید و مرگ و کوتاهی عمر، روزی مقسوم و بی‌وفایی دنیا از موضوعاتی است که بعد بازدارندگی آن‌ها، دل‌بستگی انسان را به عالم جسم و دنیا می‌زداید و او را از اسارت می‌رهاند.

کلیدواژه‌ها

آزادی؛ عطار؛ جسم؛ دنیا؛ نفس