درآمدی بر ماهیّت اندیشه در زبان صوفیانه و ادب عرفانی

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

دوره 16، شماره 21، فروردین 1399، صفحه 14-25   

نویسندگان

سعید اکبری¹؛ ابراهیم رحیمی زنگنه^{* 2}؛ غلامرضا سالمیان³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات پارسی دانشگاه رازی،کرمانشاه، ایران

²استادیار زبان و ادبیّات پارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

³دانشیار زبان و ادبیّات پارسی دانشگاه رازی،کرمانشاه. ایران

چکیده

جایگاه تصوّف در جوامع اسلامی، همچنان محلّ تردید و بدگمانی است و زبان این مکتب، همواره عامل بنیادین این مناقشه­ها بوده. از سوی دیگر، این باور نیز وجود دارد که آنچه از زبان صوفیانه برآمده، با اندیشۀ راستین سنخیّت ندارد. این پژوهش به روش توصیفی_تحلیلی با بهره­گیری از مطالعات کتابخانه­ای و اسنادی با تمرکز بر ماهیّت «بیان» اندیشه و تحلیل آن در نظریّۀ «اندیشه­کلامی ویگوتسکی»، «درون­نگری پیاژه» و «بازی زبانی ویتگنشتاین»، و سنجش آن در زبان صوفیانه، پاسخی است به مناقشه­های موجود در خصوص ماهیّت اندیشۀ صوفیانه. دستاورد آن نیز اثبات می­کند تصوّف، گفتمانی اندیشه محور است که البتّه گزاره­های معرفتی و هستی­شناختی آن، اثبات ناپذیر و غیر ارجاعی­اند، دلیل آن نیز علاوه بر پیوند ناگسستنی این گزاره­ها با عنصر عاطفه، این است که اندیشۀ صوفیانه تنها راه رهانیدن دین از  هرگونه خوانش تک­ساحتی و تعریف راستین جایگاه انسان در نظام هستی و رابطۀ او با خالقیّت پروردگار است.

کلیدواژه‌ها

اندیشه؛ تصوّف؛ زبان؛ ویگوتسکی؛ پیاژه؛ ویتگنشتاین