بررسی مضامین تعلیمی در شعر فرخی یزدی و ایرج میرزا

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 9، دوره 15، شماره 58، مرداد 1400، صفحه 213-243   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.679714

نویسندگان

سیده مریم جزایری^{* 1}؛ شهریار شادی گو²؛ ناهید جعفری دهکردی³

¹کارشناس ارشد رشته ادبیات محض دانشگاه شهرکرد

²استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان تهران، ایران

³دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشکده پژوهش‌های عالی و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

از دیرباز تا کنون شاعران با در نظر گرفتن دستورالعمل­های اخلاقی و تعلیمی در شعر خود سعی بر بهبود اوضاع جامعه داشته­اند. با شکل‌گیری مشروطه و سیاست‌های حاکم نیاز به تعلیم و اصول اخلاق به مردم جامعه احساس می­شد. این پژوهش بر مبنای روش توصیفی‌-تحلیلی حاصل از مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده و هدف اصلی آن تبیین نمودهای تعلیمی در اشعار فرخی یزدی و ایرج میرزا است. فرخی یزدی و ایرج میرزا از جمله شاعران آزادی­خواه عصر مشروطه هستند که به تعلیم و آگاهی بخشیدن مردم توجه داشته‌اند. بررسی اشعار این دو شاعر نشان می­دهد که، بینش اجتماعی آن‌ها و موضع­گیری متفاوتشان در مورد تعلیم و تربیت تا حد زیادی از طبقه اجتماعی آن‌ها تأثیر پذیرفته است. نتیجه این پژوهش حکایت از آن دارد که، به دلیل تفاوت‌های خانوادگی، فکری و سیاسی دو شاعر، مضامین تعلیماتی در شعر آن­ها در دو جهت متفاوت سیر می‌کند.

کلیدواژه‌ها

اندیشه‌های تعلیمی؛ آزادی‌خواهی؛ اصلاحات؛ فرهنگ

مراجع

 

کتابنامه

ایرج میرزا. 1353ش، دیوان، به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران: اندیشه.

آجودانی، ماشاءالله. 1381ش، یا مرگ یا تجدد، تهران: انتشارات فصل کتاب.

آجودانی، ماشاءالله. 1382ش، مشروطه ایرانی، تهران: ایران.

آذری شهرضایی، رضا. 1381ش، فرخی یزدی، سرانجام یک رؤیای سیاسی، تهران: شیرازه.

آرین­پور، یحیی. 1382ش، از نیما تا روزگار ما، جلد اول، تهران: مرکز.

آژند، یعقوب. 1388ش، تجدد ادبی در دوره مشروطه، جلد اول، تهران: مؤسسه انجمن قلم ایران.

بهزادی اندوهجردی، حسین. 1383ش، طنزپردازان ایران، تهران: دستان.

حائری، سید هادی. 1366ش، افکار و آثار ایرج میرزا، تهران: جاویدان.

حائری، سید هادی. 1370ش، گنجینه ذوق و هنر ایرج، تهران: جهان‌نما.

حسینی کازرونی، احمد. 1388ش، پژوهشی در ادبیات غیر جد، تهران: ارمغان.

درودیان، ولی الله. 1380ش، سرچشمه‌های مضامین شعر ایرج میرزا، تهران: قطره.

سپانلو، محمدعلی و مهدی اخوت. 1394ش، فرخی یزدی، مجموعه اشعار، تهران: نگاه.

شاهین دژی، شهریار. 1389ش، نام آور ناشناخته، نقد و تحلیل گزیده اشعار ایرج میرزا، تهران: سخن.

شریفی، محمد. 1387ش، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: معین.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1392ش، با چراغ و آینه، تهران: سخن.

شمیم، علی اصغر. 1375ش، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: مدبر.

فرخی یزدی. 1363ش، دیوان، به کوشش حسین مکی، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.

فرخی یزدی. 1389ش، دیوان، به کوشش حسین مکی، تهران: امیرکبیر.

کاتوزیان، محمدعلی. 1373ش، اقتصاد سیاسی ایران، تهران: مرکز.

محمدی، غلامرضا و حسین مسرت. 1378ش، شاعر لب دوخته، زندگی و مبارزات فرخی یزدی، تهران: یزد.

مشرف، مریم. 1389ش، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن.

 

مقالات

اسدی، فهیمه. 1394ش، «دلایل اجتماعی گرایش ایرج میرزا به ادب غنایی»، بوستان ادب شیراز، دوره7، شماره2.

جلالی پنداری، یدالله. 1385ش، «شیوه نثر نویسی فرخی یزدی»، دانشکده علوم انسانی باهنر کرمان، شماره19.

حسن­زاده، رسول. 1388ش، «حاکمیت و جامعه در شعر و اندیشه فرخی یزدی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره13.

حسن­وند، صحبت­الله. 1394ش، «بررسی تطبیقی جلوه‌های پایداری در شعر پایداری در شعر فرخی یزدی و عبدالرحمن یوسف»، نشریه کاوشنامه ادبیات تطبیقی، شماره18.

حسینی کازرونی، احمد. 1390ش، «بررسی اندیشه‌های اخلاقی و تعلیمی در شعر اجتماعی عصر مشروطیت»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، شماره11، صص29-40.

حسینی، عبداله و همکاران. 1392ش، «بیداریاسلامی،مردمیدراشعارفرخیوشابی»، مجله ادبیات تطبیقی جیرفت، شماره 26. صص25-45.

فخر اسلام، بتول. 1385ش، «بن‌مایه‌های قصاید پروین اعتصامی»، مجله ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد مشهد، شماره11و 12، صص80-91.

فدوی، طیبه  و مسعود باوان پوری. 1396ش، «مقایسه جلوه‌های ادبیات مقاومت در شعر علی فوده و فرخی یزدی» مجله ادبیات تطبیقی جیرفت، شماره 44، صص 74-101.

مطیعی­مهر، لیلا و شهرزاد نیازی. 1393ش، «مضامین انقلابی در شعر فرخی»، هشتمین همایش هفته پژوهش دانشگاه پیام نور اصفهان.

نصیری سلوش، سیده زهره، عبدالله حسن­زاده. 1395ش، «سبک شعر فرخی یزدی»، تاریخ ادبیات، شماره78.

نقی­پور، محمدمهدی. 1389ش، «وطن در شعر عارف قزوینی»، نامه پارسی، شماره53، صص51-77.

نیکوبخت، ناصر. 1385ش، «وطن در شعر مشروطه»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره54-55، 131-150.

واقف‌زاده، شمسی. 1395ش، «بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی و سیاسی در شعر جواهری و فرخی یزدی»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی جیرفت، شماره 39، صص45-63.

یلمه‌ها، احمدرضا. 1395ش، «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، شماره29، صص61-90.