تحلیل همدیدی بارش سنگین منجر به سیلاب روز 11 ژانویه 2020 در جنوب استان سیستان و بلوچستان

جغرافیای طبیعی

دوره 13، شماره 50، دی 1399، صفحه 1-14   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

مهیار احدی¹؛ بتول زینالی^{* 2}؛ عاطفه حسینی صدر^{* 3}؛ امیر سیه سرانی^{* 4}

¹دانشجوی دوره دکتری آب و هواشناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی

³مربی گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران ایران

⁴دکتری فیزیک دریا و کارشناس پیش بینی سازمان هواشناسی کشور، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به‌منظور واکاوی سینوپتیک بارش سنگین منجر به سیلاب 11 ژانویه 2020 در جنوب سیستان و بلوچستان انجام شد. به این منظور نقشه‌های سطوح مختلف جو از روز قبل از سیلاب مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفت. جهت انجام این پژوهش داده‌های مورد نیاز از پایگاه داده‌های NCEP/NCAR وابسته به سازمان ملی اقیانوس‌شناسی ایالات‌متحده، اخذ و نقشه‌های مربوط به ارتفاع ژئو پتانسیل، چرخندگی، امگا، سمت و سرعت باد، رطوبت ویژه، تابع همگرایی شار رطوبت و نمودار هوف مولر ترسیم و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان استقرار سامانه کم‌فشار بر روی جنوب شرق عربستان و گسترش آن به سمت جنوب شرق ایران همراه با جذب رطوبت از خلیج‌فارس و دریای عرب عامل اصلی در سطح زمین برای ایجاد بارش سنگین در منطقه بوده است. در سطوح فوقانی جو نیز استقرار ناوه سطح 500 هکتوپاسکال در غرب عربستان موجب نفوذ هوای سرد عرض‌های شمالی (در امتداد ناوه) و فرا رفت هوای مرطوب عرض‌های جنوبی (در امتداد پشته) به منطقه شده است. عامل مهم‌تر در ایجاد حرکات صعودی، انطباق منطقه واگرایی رود باد با منطقه واگرایی تراز 250 هکتو پاسکال می‌باشد که در نهایت موجب بارش سنگین در منطقه شد.

کلیدواژه‌ها

بارش سنگین؛ سیل؛ واکاوی همدیدی؛ شار رطوبت؛ سیستان و بلوچستان

مراجع

1- آرامش، محسن؛ علیجانی، بهلول؛ دنیادوست، هادی (1393): تحلیل همدید سیلاب در حوضه آبریز سرباز، نشریه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، سال هفدهم، شماره پنجاه و هشتم، صص 70-49.

2- احمدی، محمود و جعفری، فرزانه (1397): مسیریابی کامل و تحلیل سینوپتیک یک نمونه مطالعاتی از سامانه‌های منجر به بارش‌های سنگین بیش از 50 میلی‌متر در جنوب ایران، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال پنجم، شماره بیستم، صص 102-83.

3- احمدی، محمود؛ جعفری، فرزانه (1394): واکاوی بارش فوق سنگین 23 اسفند 1392 مولد سیلاب مخرب در شهرستان بندرعباس، نشریه مدیریت مخاطرات محیطی، دوره دوم، شماره سوم، صص 324-307.

4- حبیبی، فریده؛ فیروزآبادی، محبوبه؛ زارعی، فاطمه (1396): تحلیل همدیدی-دینامیکی وقوع سیل بندرعباس در مارس 2014، فصل­نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیست و دوم، شماره شصت و شش، ص 162-141.

5- حسینی صدر، عاطفه؛ محمدی، غلامحسین؛ عبدالعلی‌زاده، فیروز؛ خجسته غلامی، وحید (1398): تحلیل ساز و کار همدیدی بارش سنگین خسارت‌بار در شمال غرب ایران 14 آوریل 2017، فصل­نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیست و سوم، شماره هفتاد، صص100-79.

6- ذکی زاده اوماسلان علیا، میر بهروز؛ سلیقه، محمد؛ حسین ناصر زاده، محمد؛ اکبری، مهری (1397): تحلیل آماری و سینوپتیکی مؤثرترین الگوی رود باد ایجاد کننده بارش سنگین، مجله مخاطرات محیط طبیعی، سال هفتم، شماره پانزدهم، صص 48-31.

7- علیجانی، بهلول (1392): آب و هوای ایران، چاپ دوازدهم، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران

8- قویدل رحیمی، یوسف (1391): نگاشت و تفسیر سینوپتیک اقلیم با استفاده از نرم‌افزار Grads، چاپ اول، انتشارات سها دانش، تهران.

9- محمودآبادی، مهدی؛ امیدوار، کمال؛ نارنگی فرد، مهدی؛ فاطمی، مهران (1395): تحلیل همدیدی اثرات پدیده بلاکینگ بر بارش سیلابی فروردین ماه 1392 در نیمه جنوبی ایران، نشریه پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، دوره هفتم، شماره 25، صص 82-67.

 10- Banacos, P. C., & Schultz, D. M. (2005): The Use Of Moisture Flux Convergence In Forecasting Convective Initiation: Historical And Operational Perspectives. Weather And Forecasting, 20(3), Pp. 351-366.

11- Evin, G., Blanchet, J., Paquet, E., Garavaglia, F., & Penot, D. (2016): A Regional Model For Extreme Rainfall Based On Weather Patterns Subsampling. Journal Of Hydrology, 541, Pp. 1185-1198.

12- Feloni, E. Nastos, P. And Mastanguras, I. (2017): Seasonal Synoptic Characteristics Of Heavy Rain Events In The Attica Region. 13th International Conference On Meteorology Climatology And   Atmospheric Physics. Pp. 1-16.

13- Hidayat, R. Pawitan, H. Aldrian, E. And Nuryanto, D. (2016): Heavy Rainfall Distributions Over Java Sea In Wet Season. Procedia Environmental Sciences. 33: Pp. 178-186.

14- Kai, Y. Zhiwei, Z. And Ming, L. (2017): A Pair Of New Moisture Dynamic Diagnostic Parameters For Heavy Rain Location. Springer.130: Pp. 325-331.

15- Li L., Albertus J. D., (2015): “Trajectory Analysis Of The Heavy Rain In Beijing”, Earth And Climate Cluster, Pp. 23-24.

16- Michael J. P., James S.R., Caroline C.U., Peter R.B., (2014): “A Synoptic Climatology Of Heavy Rain Events In The Lake Eyre And From Catchments Frontiers In Environmental Science”, Atmospheric Science.

17- Mubarak, H.E. And Varshosaz, K. (2011): The Divergence Field In Western Iran Heavy Rain Associated With Central Mediterranean Cyclone. Advances In Environmental Biology. Pp. 3425-3433.

18- Sarat C.K. And Sarita T. (2015): Model Simulations Of Heavy Precipitation In Kashmir-India, In September 2014. National Hazards. 81: Pp. 167-188.

19- Yian, S.Yu, D. And Guixing, C. (2019): Ensemble Sensitivity Analysis Of Heavy Rainfall Associated With Three Mcss Coexisting Over Southern China. Journal Of Geophysical Research: Atmospheres. Pp. 1-27.

20- Yanzhen, K. Xindong, O. Shigong, W. Chunqing, D. Kezheng, S. And Yang, Z. (2020): Statistical Characteristics And Synoptic Situations Of Long-Duration Heavy Rainfall Events Over North China. Earth And Space Science. Pp. 1-18.