پهنه‌بندی آگروکلیمایی کشت گندم دیم بر مبنای تاریخ اولین ریزش بارش 10 میلی‌متر در فصل کشت در استان کرمانشاه

جغرافیای طبیعی

دوره 13، شماره 50، دی 1399، صفحه 37-59   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

رستگار محمدی^{* 1}؛ جواد خوشحال دستجردی^{* 2}؛ داریوش رحیمی^{* 2}

¹کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانشیار گروه جغرافیای طبیعی (آب و هواشناسی)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

آب‌وهوا مهم‌ترین عامـلی اسـت کـه تعیین‌کـننده نوع گیاه زراعی جهت کـشت در هر مـنطقه است. با توجه به این‌که کشت گندم دیم در استان از اولویت ویژه‌ای برخوردار است این پژوهش انتخاب شد که در آن از داده‌های اقلیمی 6 ایستگاه سینوپتیک (1989-2012) و 8 ایستگاه کلیماتولوژی (2008-2013) استفاده شد. با توجه به تاریخ آغاز بارش‌های پاییزی برای هر منطقه از استان تاریخ کشتی پیشنهاد شد؛ سپس انواع توزیع‌های مختلف احتمالاتی بر روی تاریخ کشت برازش داده شد. بهترین توزیع آماری از رابطهضریب تعیین انتخاب و مراحل مختلف رشد گندم دیم نیز تعیین شد. از عنصر بارش، انواع نقشه‌های بارشی مورد نیاز استخراج گردید. همچنین از عنصر دما نقشه‌های دمایی و تنش‌های دمایی نیز تهیه شد. درنهایت نقشه پهنه‌بندی اقلیمی کشت گندم دیم استخراج و مناطقی که به‌هیچ‌عنوان قابلیت کشت نداشتند حذف شدند. نقشه نهایی شامل 4 پهنه بسیار مناسب، مناسب، متوسط و ضعیف است. نقشه‌های حاصل از پهنه‌بندی نشان داد که مـناطق بسـیار مـناسـب در شمال غرب، شرق و جنوب شرق، مناطق مناسب هم در شمال شرق، شرق، جنوب شرق و شمال غرب، مناطق متوسط هم بیشتر در مرکز، شمال و جنوب و مناطق ضعیف هم بیشتر در غرب و جنوب غرب استان واقع‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

بارش 10 میلی‌متر؛ آگروکلیما؛ پهنه‌بندی؛ گندم دیم؛ استان کرمانشاه

مراجع

1- پانته‌آ بوتراب، ساره، میر کاظمیان، مریم السادات، فتوت رودسری، حسین، (1386)، اطلس ژئوتوریسم استان کرمانشاه، وزارت صنایع و معادن سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور، ص 45.

2- پتر، جی (1379)، آب‌وهوا و عملکرد گیاهان زراعی، ترجمه محمد کافی و همکاران، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

3- جلالی، مسعود؛ محمدی، غلام حسن؛ حسینی صدر، عاطفه؛ خوشوقتی، حسین (1395)، نقش پراکندگی مکانی و نوسانات زمانی پارامترهای اقلیمی در عملکرد گندم دیم (مطالعه موردی: شهرستان‌های کلیبر و خدا آفرین)، فصل‌نامه جغرافیایی طبیعی، دوره 9، شماره 34، زمستان 1395.

4- خوشحال دستجردی، جواد، مصطفوی دارانی، مسعود (1392)، هواشناسی و اقلیم‌شناسی کشاورزی گیاهان زراعی، انتشارات علم آفرین، ص 33، ص 441.

5- زرین، آذر (1379) مدل‌سازی میزان عملکرد محصول گندم دیم با توجه به پارامترهای اقلیم‌شناسی کشاورزی در استان آذربایجان غربی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس گروه جغرافیای طبیعی.

6- ساری صراف، بهروز، بازگیر، سعید، محمدی، غلامحسین، (1388)، پهنه‌بندی پتانسیل‌های اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان غربی، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 13 – بهار 1388.

7- شائمی ، اکبر؛ آروین، عباسعلی؛ علیخانی، سحر (1395)، بررسی و پهنه‌بندی شاخص‌های اقلیم کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، فصل‌نامه جغرافیایی طبیعی، دوره 9، شماره 33، پاییز 1395

8- عینی، حسن؛ صادقی، سلیمان؛ حسین زاده، سید رضا (1391)، پهنه‌بندی پتانسیل‌های توپوکلیمایی کشت گندم دیم در استان کرمانشاه، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 19، پاییز و زمستان 1391.

9- فلاح قالهری، غلام عباس، احمدی، حمزه (1394)، برآورد آستانه‌های فنولوژیکی کشت زعفران در استان اصفهان بر اساس درجه حرارت روزانه، نشریه زراعت و فناوری، جلد 3، شماره 9، صص، 05-95.

10- کاویانی، محمدرضا؛ بهلول علیجانی (1382)، مبانی آب و هواشناسی، چاپ نهم. تهران. انتشارات سمت.

11- کریمی، هادی (1371)، گندم، مرکز رشد دانشگاهی، تهران 1371، جلد اول، ص 48.

12- کمالی، غلامعلی، صدقیانی پور، علی، صداقت کردار، عبدا...، عسگری، احمد (1387). بررسی پتانسیل‌های اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی، مجله آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 22، شماره 2.

13- کوچکی، عوض، (1385) زراعت در مناطق خشک، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، جلد نهم صص 28-30.

14- مالک، اسماعیل (1374)، شناخت و سنجش سازه‌های جوی مؤثر در کشاورزی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه شیراز.

15- محمدی، رستگار، خوشحال دستجردی، جواد، رحیمی، داریوش، نوری، راضیه (1396)، پهنه‌بندی آگروکلیمایی کشت گندم در استان کرمانشاه، مجله سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، دوره 8، شماره 3 ، پاییز 1396، صفحه 15-36.

16- محمدیان، نسرین، (1389)، بررسی وضعیت یخبندان‌های بهاره در کرمانشاه با تأکید بر خسارت محصولات باغی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه زنجان.

17- نادری، مهناز، سبحانی، بهروز، زینالی. بتول (1394) پهنه‌بندی آگروکلیمایی کشت گندم دیم در استان اردبیل با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). دومین همایش بین‌المللی کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و گیاهان داروی. ص 24.

18- نصیری محلاتی، مهدی، علیرضا، کوچکی (1385)، آنالیز شاخص‌های آگروکلیماتیک ایران در شرایط تغییر اقلیم، مجله پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 4، شماره 1، صفحه 180- 169.

19- نوحی، کیوان (1384) تحلیل بارندگی کرج به‌منظور تعیین تاریخ کشت گندم دیم، مجله نیوار، پاییز و زمستان 1384، شماره 58-59.

 

20- Arora, V. K. & Gajri, P. R. (1998): Evaluation Of A Crop Growth-Water Balance Model For Analysing Wheat Responses To Climate-And Water-Limited Environments. Field Crops Research, 59(3), 213-224.

21- Boogaard, H. Wolf, J. Supit, I. Niemeyer, S. & Van Ittersum, M. (2013): A Regional Implementation Of WOFOST For Calculating Yield Gaps Of Autumn-Sown Wheat Across The European Union. Field Crops Research, 143, 130-142.

22- Bulgakov, D. S. Rukhovich, D. I. Shishkonakova, E. A. & Vil’chevskaya, E. V. (2018): The Application Of Soil-Agroclimatic Index For Assessing The Agronomic Potential Of Arable Lands In The Forest-Steppe Zone Of Russia. Eurasian Soil Science, 51(4), 448-459.

23- Bussmann, A. Elagib, N. A. Fayyad, M. & Ribbe, L. (2016): Sowing Date Determinants For Sahelian Rainfed Agriculture In The Context Of Agricultural Policies And Water Management. Land Use Policy, 52, 316-328.

24- Food And Agriculture Organization (FAO)-(2018) The FAOSTAT Database. Available At Website Http://Faostat.Fao.Org/Default.Aspx.

25- Lommasson, T. (1974): Developments In Range Management: The Influence Of Rainfall On The Prosperity Of Eastern Montana, 1878-1946. US Forest Serv. Bull, 7.

26- Mavi, H. S. (1986): Introduction To Agrometeorology. Oxford & IBH Publishing.

27- Pishbahar, E. & Darparnian, S. (2018): Factors Creating Systematic Risk For Rainfed Wheat Production In Iran, Using Spatial Econometric Appro Ach.‌

28- Poudel, M. P. Chen, S. E. & Huang, W. C. (2014): Climate Influence On Rice, Maize And Wheat Yields And Yield Variability In Nepal. Journal Of Agricultural Science And Technology. B, 4(1B), 38.

29- Rees, D. J. Samiullah, A. Rehman, F. Kidd, C. H. R. Keatinge, J. D. H. & Raza, S. H. (1990): Precipitation And Temperature Regimes In Upland Balochistan: Their Influence On Rain-Fed Crop Production. Agricultural And Forest Meteorology, 52(3-4), 381-396.

30- Rötter, R. P. Palosuo, T. Kersebaum, K. C. Angulo, C. Bindi, M. Ewert, F. ... & Olesen, J. E. (2012): Simulation Of Spring Barley Yield In Different Climatic Zones Of Northern And Central Europe: A Comparison Of Nine Crop Models. Field Crops Research, 133, 23-36.

31- Shen, S. Yang, S. Li, B. Tan, B. Li, Z. & Le Toan, T. (2009): A Scheme For Regional Rice Yield Estimation Using ENVISAT ASAR Data. Science In China Series D: Earth Sciences, 52(8), 1183-1194.

32- White, D. H. Lubulwa, G. A. Menz, K. Zuo, H. Wint, W. & Slingenbergh, J. (2001): Agro-Climatic Classification Systems For Estimating The Global Distribution Of Livestock Numbers And Commodities. Environment International, 27(2-3), 181-187.

33- Zhang, Y. (1994): Numerical Experiments For The Impacts Of Temperature And Precipitation On The Growth And Development Of Winter Wheat.