اثربخشی قصه گویی والد-کودک با ایفای نقش بر خلاقیت کودکان پیش دبستانی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

دوره 17، شماره 66، دی 1399، صفحه 181-192   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سارا سادات عربی زنجانی¹؛ علی زاده محمدی^{* 2}؛ پریسا سادات موسوی،³

¹کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی خانواده دانشگاه شهید بهشتی

²دانشیار شهید بهشتی

³استادیار شهید بهشتی

چکیده

این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی قصه‎گویی والد‎ـ کودک با و بدون ایفای نقش بر خلاقیت کودکان پیش‎دبستانی انجام شد. جامعه آماری کودکان پیش‎دبستانی 4 تا 6 ساله مهد‎کودک‎های تهران و مادران آن‎ها بود. 42 کودک پیش‎دبستانی (24 دختر و 18 پسر) به روش نمونه‎برداری دردسترس انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در سه گروه قصه‎گویی با ایفای نقش، قصه‎گویی بدون ایفای نقش و گروه گواه (در هر گروه 14 نفر) جایگزین شدند. آزمون تصویری تفکر خلاق تورنس‎ـ فرم ب (1998) در سه مرحله برای سنجش خلاقیت کودکان استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد قصه‎گویی با اندازه اثر نسبتاً بزرگی برخلاقیت کودکان اثر مثبت و قصه‎‎گویی والد‎ـ کودک با ایفای نقش در مقایسه با قصه‎‎گویی والد‎ـ کودک بدون ایفای نقش اثر بیشتری بر خلاقیت کودکان پیش‎دبستانی دارد. نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازه‎‎گیری مکرر نیز حاکی از اثربخشی قصه‎‎گویی والد‎ـ کودک با ایفای نقش بر خلاقیت کلی و تمام مؤلفه‎های خلاقیت کودکان پیش‎دبستانی با گذشت زمان باثبات بود و اثر قصه‎‎گویی والد‎ـ کودک بدون ایفای نقش بر خلاقیت کودکان پیش دبستانی با گذشت زمان فقط بر خلاقیت کلی و مؤلفه‎های ابتکار و بسط ثبات داشت. با توجه به نتایج، می‎توان از روش‎های قصه‎گویی والد‎ـ کودک با ایفای نقش به‌منظور افزایش خلاقیت کودکان پیش‎دبستانی چه در محیط خانه و چه مکان‌های آموزشی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

خلاقیت؛ کودکان‎ پیش‎دبستانی؛ قصه‎گویی والد‎ـ کودک؛ ایفای نقش

مراجع

امامی‌پور، س. و سیف، ع. (1382). بررسی تحولی سبک‌های تفکر در دانش‌آموزان و دانشجویان و رابطه آن‌ها با خلاقیت و پیشرفت تحصیلی. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 2(3)، 56 -35.

پیرخائفی، ع. (1376). بررسی رابطه هوش و خلاقیت در بین دانش‎آموزان پسر مقطع دوم نظری دبیرستان‎های شهر تهران. پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‎شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

جمالی‌نژاد، ر. (1391). بررسی اثربخشی آموزش خلاقیت مادر‎ـ کودک بر خلاقیت کودکان و خودکارآمدی والدگری مادران کودکان پیش‌دبستانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‎شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.

 

1. reflective thinking 2. evaluative thinking

3. recalling

4. comparing

 

 

 

حریری، ن. (1393). تأثیر قصه‎گویی در کتابخانه‌های عمومی بر افزایش خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی: یک پژوهش تجربی. فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 22(2)، 212 -195.

دادستان، پ.، علیق، ا.، رسول‎زاده طباطبایی، ک.، آذربایجانی، م. و بیات، م. (1389). قصه‎گویی و تحول مفهوم خدا در کودکان ایرانی و لبنانی. فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 6(24)، 306 -295.

دلاور، ع. (1392). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی. تهران: انتشارات ویرایش.

دوست‌محمدی، ح.، مروی‌زاده، م.، دادفر، ر. و آیین، ط. (1395). اثربخشی قصه‌گویی خلاق بر توانایی حل مسئله و خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامه پژوهشنامه تربیتی، 49، 144 -99.

ذکریایی، م.، سیف نراقی، م.، شریعتمداری، ع. و نادری، ع. (1387). بررسی اثر اجرای برنامه درسی با بهره‌گیری از قصه‌گویی و نمایش (خلاق) بر خلاقیت و یادگیری دانش‌آموزان دختر پایه چهارم مقطع ابتدایی منطقه 5 تهران. پژوهشنامه تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، 16، 52 -19.

رادبخش، ن.، محمدی‌فر، م. و کیان‌ارثی، ف. (1392). اثربخشی بازی و قصه‌گویی بر خلاقیت کودکان. فصلنامه خلاقیت و ابتکار در علوم انسانی، 4، 194 -178.

رستمی، ک.، رحیمی، ا.، رستمی، و. و هاشمی، س. (1391). بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهشی در برنامه فلسفه برای کودکان بر خلاقیت کودکان. دو فصلنامه تفکر و کودک، 3(2)، 62 -47.

شکوفه‌فرد، ش. (1392). اثربخشی قصه‎گویی مبتنی بر دلبستگی مادر در مقایسه با اجرای روتین‌های مثبت بر کاهش مشکلات زمان خواب کودک و بهبود رابطه کودک‎ـ مادر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

عابدی، ج. (1372). خلاقیت و شیوه‎ای نو در اندازه‎گیری آن. مجله پژوهش‎های روان‎شناختی، 21(1)، 112 -89.

علاءالدینی، ز.، کلانتری، م.، کجباف، م. و مولوی، ح. (1394). تأثیر بازی‎های ایفای نقش بر خلاقیت هیجانی و شناختی کودکان. فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 12(45)، 25 -15.

لنگرودی، ک. و رجایی، ا. (1395). تأثیر برنامه درسی قصه‌گویی و نمایش خلاق بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی در دروس انشاء و هنر. فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 2(24)، 129 -118.

 

Berrueco, L. (2011). Effects of a play program on creative thinking of preschool children. Spanish Journal of Psychology, 14(2), 608-618.

Cameron, P. A. (2010). Preschool environments, relationships and creative skills: a case study. PhD dissertation. Walden University.

Cheung, H. P. R. (2016).Teacher-directed versus child-centered: The challenge of promoting creativity in Chinese preschool classrooms, Pedagogy, Culture and Society, 25(1), 73-86.

Craft, A. (2011). Approaches to creativity education in the United Kingdom. The Routledge international handbook of creative learning (p 114). London: Routledge.

Cropley, A. J. (1997). Fostering creativity in the classroom: General principles. The creativity research Handbook Vol. 1 (pp. 83-114). Cresskill, NJ: Hampton Press.

Davis, G. A., & Rimm, S. B. (1985). Education of the gifted and talented. (pp. 145-147). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

Fein, G. (1987). Pretend play: Creativity and consciousness. In P. Gorlitz and J. Wohlwill (eds.), Curiosity, Imagination and Play (pp. 210-218). Hillsdale, NJ: Erlbaum.

Forcisi, L., & Decortis, F. (2019). Children’s Creativity at School: Learning to produce multimedia stories. Journal of Springer Nature Switzerland, 683-692.

Glaveanu, V. (2011). Children and creativity: A most (un) likely pair? Thinking Skills and Creativity, 6, 122-131.

Jaikim, H., & Park, S. (2016). Development of the story template design and digital contents for promoting young children’s creativity, Indian Journal of Science and Technology, 9(44), 1-5.

Lam T, K. (2005). Developing creativity and problem solving through story telling for preschool children. Dissertation of Master of Education, University of Hong Kong.

Maker, C. (2011). Creative storytelling: evaluating problem solving in children’s invented stories, Gifted Education International, 27, 327-348.

Mallan, K. (1997). Storytelling in the school curriculum. Educational Practice and Theory, 19(1), 75-82.

Mullineaux, P. Y, Dilalla, L. F. (2009). Preschool pretend play behaviors and early adolescent creativity. Journal of Creative Behavior, 43(1), 41-57.

Piaget, J. (1962). Play, dreams and imitation. (pp. 178-190). New York: Norton.

Rajabi, S, Khosravi, A.R. & Khodabakhshi, M. (2018). Investigating the effect of creative storytelling on enhanced creativity of preschool students in Iran. Journal of Poetry Therapy, 31(4), 244-255.

Ramasami, J. (2018). Exploring the relationships among pretend play, creativity, and parent play beliefs in general education and immersive, bilingual education settings. Dissertation of Master degree, Southern Illionis University at Carbondale.

Rosenthal, A., DeMers, S. T., Stillwell, W., Graybeal, S., & Zins, J. (1983). Comparison of interrater reliability on the Torrance Test of Creative Thinking for gifted & non-gifted students. Psychology in the Schools, 20, 35-40.

Russ, S. W. (2014). Pretend play in childhood: Foundation of adult creativity (pp. 44-62). Washington, DC: American Psychological Association.

Russ, S. W. (2016). Pretend play: Antecedent of adult creativity: New Directions for Child and Adolescent Development, 151, 21-32.

Russ, S. W., & Kaugars, A. S. (2001). Emotion in children's play and creative problem solving. Creativity Research Journal, 13, 211-219.

Russ, S., & Fiorelli, J. (2010). Developmental approaches to creativity. In J. Kaufman & R. Strenberg (Eds.), The Cambridge handbook creativity (pp. 233-249). New York: Cambridge University Press.

Russ. S. W. (1996). Development of creative processes in children. In: Runco, M.A. (Ed.), Creativity in children from childhood through adulthood: The developmental issues (New directions for child development). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Sachet, A. B., & Mottweiler, C. M. (2013). The distinction between role-play and object substitution in pretend play. In M. Taylor (Ed.), Oxford library of psychology. The Oxford handbook of the development of imagination (pp. 175-185). Oxford University Press.

Singer, J. L., & Singer, D. L. (1976). Imaginative play and pretending in early childhood: Some experimental Approaches. In A. Davids (Ed.), Child Personality and Psychopathology, vol. 3. New York: Wiley.

Snow, S. (2000). Ritual, Theater, therapy. In P. Lewis, & D. R. Johnson, (Eds.), Current approaches in Drama therapy. Springfield: Charles C. Thomas.

Tettamanzi, M., Sarotti, R., & Frontino, S. (2009). The talent factory: Creative expression workshops to develop divergent thinking. Psicologia Dell’Educazione, 3, 101-122.

Torrance, E. P. (1977). Creativity in the classroom; What research says to the teacher. Washington, DC: National Education Association.

Tsai, K. C. (2012). Play, imagination, and creativity: A brief literature review. Journal of Education and Learning, 1(2), 15-20.

Yeh, C, Yu. (2008). Age, emotion regulation strategies, temperment, creative drama and preschooler's creativity Journal of Creative Behavior, 42(2), 131-149.

Zachopoulou, E., & Marki, A. (2006). A developmental perspective of divergent movement ability in early young children. Early Child Development and Care, 175, 85-95.

Zevenbergen, A. A., & Whitehurst G. J. (2003). Dialogic reading: A shared picture book reading intervention preschoolers on reading books to children: parents and teachers (pp. 177-200), New York: University of North Dakota.