بررسی نقش حرمسرا در تعیین جانشین پادشاه در دوره صفویه

فصلنامه تاریخ

مقاله 1، دوره 15، شماره 58، آذر 1399، صفحه 7-35   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

زهرا رضائی¹؛ ناصر جدیدی^{* 1}؛ محمد کریم یوسف جمالی²

¹گروه تاریخ،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران.

²گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی ،واحد نجف آباد، دانشگاه آزاداسلامی ،نجف آباد ایران

چکیده

حرمسرا به عنوان یکی از کانون‌های تصمیم‌گیری‌ در دوره صفویه مطرح بوده است و زنان درباری در صورت وجود شرایط مناسب در عرصه سیاسی حضوری موثر داشتند. آنان در دوره شاه اسماعیل اول و هم در دوره شاه تهماسب توانستند در مسائل کلی حاکمیت دخالت کنند و در دوره شاه اسماعیل دوم و شاه محمدخدابنده این توانائی را بدست آوردند که، یکی را عزل و دیگری را به تخت بنشانند. این اعمال از سوی زنان حرمسرا سبب شد که شاه عباس نسبت به دخالت‌های آنان حساس شده و تلاش کند قدرت این نهاد را در دربار محدود نماید. اما علی‌رغم تلاش‌های او کانون قدرتی در حرمسرا شکل گرفت که علاوه بر زنان، خواجه سرایان نیز در آن شرکت داشتند. بررسی متون عصر صفوی نشان میدهد که با توجه به نقش زنان حرم و خواجه سرایان در تربیت شاهزادگان، این گروه قدرتمند در عزل و نصب فرمانروایان تاثیر زیادی داشته‌اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. بر پایه‌ی یافته‌های این پژوهش حرمسرا و زنان عصر صفوی علی‌رغم محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی نقش برجسته‌ای در تعیین جانشین پادشاه داشته اند.

کلیدواژه‌ها

حرمسرا؛ زنان؛ خواجه سرایان؛ صفویه؛ جانشینی

مراجع