نگاهی به بازتاب بنیان‌های کیش آناهیتا در داستان بیژن و منیژه

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 12، شماره 45، اسفند 1399، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مسعود پاکدل^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز. رامهرمز.ایران

چکیده

این جستار به بررسی بنیان‌های کیش آناهیتا در داستان بیژن و منیژه می‌پردازد. بنیان‌های کیش آناهیتا همانند: حیات و زایندگی، تقدس و برکت، سلطه و قدرت و... . در داستان بیژن و منیژه که رشته‌ای باریک و نامرئی از اسطوره و داستان را داراست، دیده می‌شود. آناهیتا (ایزد بانوی آب) در سراسر ایران کهن، فرشتة پاکی و طهارت است. آناهیتا در اسطورۀ آفرینش زرتشت و فرزند وعده ‌داده‌شدۀ زرتشت نقش‌آفرینی کرده است و نماد عفت و پاک‌دامنی زنانه است. قدرت و تسلط دارد و فاعل و کنشگر است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در داستان بیژن و منیژه، نقش منیژه بازنمایی عملکردهای آناهیتاست. او عاشق و دل‌باخته است. روحیۀ زنانه‌اش در داستان جریان دارد، ناجی بیژن است، آب و غذا به بیژن می‌رساند و موجب رهایی بیژن گشته است. هبوط بیژن در چاه موجب وصال او می‌گردد؛ زیرا بیژن باید مرارت و سختی ببیند تا شایستة وصال منیژه شود. از همین روی، ویژگی‌های ایزد بانوی آناهیتا در او جلوه‌گر است.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ بیژن و منیژه؛ آناهیتا؛ آب؛ مادر خدایی

مراجع