تحلیل نابرابری‌های مکانی با رویکرد عدالت فضایی درشهرها با استفاده از تکنیک-های تصمیم‌گیری چند معیاره (مورد مطالعه:27 شهر استان خوزستان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 15، دوره 17، شماره 4 - شماره پیاپی 61، اسفند 1401، صفحه 1081-1094   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ایوب بدراق نژاد^{* 1}؛ هدیه عادلی²

¹عضو هیئت علمی گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²مدرس گروه هنر و معماری،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد یادگار امام خمینی(ره)،شهرری،تهران،ایران

چکیده

مسئله‌ی مهم در توزیع عادلانه امکانات به‌عنوان راهبرد عدالت اجتماعی، چگونگی توزیع خدمات و توانایی‌ها بین نواحی شهری است. هدف پژوهش حاضر تحلیل و سنجش میزان نابرابری فضایی و اولویت‌بندی سکونت‌گاه‌های انسانی برای آمایش در سطح شهرهای استان خوزستان است. مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری داده‌ها اسنادی و کتابخانه‌ای می-باشد. همچنین از مدل‌های و تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره WASPAS ، TOPSIS ، آنتروپی شانون، مدل ادغام استفاده شده است. نتایج مدل WASPAS نشان می‌دهد که شهر اهواز با ضریب توسعه(612/0) در رتبه اول و شهر دزفول با ضریب توسعه(281/0) در رتبه دوم قرار دارد. محرومترین شهرها شامل: شهر قلعه‌خواجه با ضریب توسعه (016/0) بیست‌وششم و شهر هفت‌کل با ضریب توسعه(015/0) در رتبه بیست‌وهفتم قرار گرفته است. نتایج روش ادغام نشان می‌دهد که از مجموع 27 شهر منتخب 8 شهر در وضعیت پایدار قرار دارند. شش شهر در سطح نیمه‌پایدار و13 شهر استان خوزستان در وضعیت محروم قرار گرفته که نگاه ویژه مسئولان و مدیران استان را می‌طلبد.

کلیدواژه‌ها

محرومیت فضایی؛ waspas؛ نابرابری فضایی؛ استان خوزستان

مراجع

ابراهی­مزاده، عیسی و ریسه پور، کریم. (1390). بررسی تغییرات توسعه ای درجه توسعه روستایی سیستان و بلوچستان با استفاده از تاکسونومی عددی طی سال­های 1385 و 1375. دو فصلنامه جغرافیا و توسعه، 24، 76-51.

امانپور، سعید و علیزاده، هادی. (1392). ارزیابی شاخص­های توسعه پایدار در استان کرمانشاه با استفاده از رگرسیون و تحلیل فازی. مجله جغرافیا و برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، 9(4)، ص 97-83.

پورطاهری، مهدی، سجاسی قیداری، حمدالله و صادقلو، طاهره. (1390). سنجش و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی، با استفاده از تکنیک رتبه‌بندی براساس تشابه به حل ایده‌آل فازی (مطالعه موردی: دهستان حومه بخش مرکزی شهرستان خدابنده). فصلنامه پژوهش­های  روستایی، 1(1)، 31-1.

پیری، عیسی؛ رشیدی ابراهیم حصاری اصغر؛ نازبابایی، الی و روشنی، حامد. (1393). سنجش توسعه محله‌ای و تعیین محله‌های شهری با استفاده از تکنیک‌های کمّی (مطالعه موردی: شهر بناب). فصلنامه برنامه‌ریزی شهری پژوهشی و برنامه‌ای. 5(17)، 64-47.

جدیدی میاندشتی، مهدی. (1383). توزیع متوازن منابع مالی بر اساس سطح توسعه منطقه­ای. فصلنامه تحقیقات اقتصادی، 11، 41-17.

روستایی، شهریور؛ بابایی، الی ناز و کاملی فر، زهرا. (1393). ارزیابی عدالت فضایی در توزیع آب و برق. مطالعه موردی کلانشهر تبریز. مجله آماده سازی فضای جغرافیایی، 3(10)، 101- 82.

حکمت نیا، حسن؛ تواسیان، علی؛ الله وردی، مرادعلی و رضایی، حجت. (1394). تحلیل فضایی توسعه فرهنگی شهرهای یزد. مجله برنامه ریزی و آماده سازی فضا، 19(3)، 128-100.

دانش پور، زهره. (1385). تحلیل نابرابری فضایی در محیط های پیش شهری (تلاشی برای استفاده از رویکرد برنامه ریزی و مدیریت راهبردی در تهران). مجله هنرهای زیبا، 28،14-5.

دهقان، حسین. (1386). فرصت­ها و تهدیدهای آموزش در مواجهه با نابرابری فضایی در فناوری اطلاعات و ارتباطات. فصلنامه آموزش و پرورش، 23، 163-126.

زالی، نادر و سجادی اصل، سیدعلی. (1397). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه منطقه­ای (مطالعه موردی: استان کهگیلویه واویر احمد). مجله برنامه­ریزی منطقه­ای، 7(26)، 40-25.

صحنه، بهمن و معمری، ابراهیم. (1397). اولویت بندی تسهیلات توسعه گردشگری و توزیع فضایی آن (مطالعه موردی: استان گلستان). مجله برنامه­ریزی منطقه­ای، 7(26)، 24-15.

قنبری، ابوالفضل. (1390). تحلیل عوامل مؤثر بر نابرابری در استان­های شهری استان­های ایران. فصلنامه جغرافیایی آماده سازی محیط زیست، 11 (3) 25-1. (به فارسی)

عطایی، محمد. (1389). تصمیم­گیری چند معیاره، شاهرود. چاپ اول، دانشگاه صنعتی شاهرود.

عظیمی، حسین. (2005). مدارهای توسعه نیافته در اقتصاد ایران. چاپ پنجم، تهران:  نشر نی.

مالکی، سعید. (1382). شهر پایدار و توسعه شهری پایدار. مجله مسکن و انقلاب، 18( 102)، 53-34.

مصری­نژاد، شهریار و ترکی، لادن. (1384). تعیین درجه توسعه نیافتگی آموزشی استانهای ایران. مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان.

موحد، علی؛ فیروزی، محمدعلی و روزبه، حمید. (1390). تحلیل درجه توسعه یافتگی استان­های خوزستان با استفاده از تحلیل عاملی و تحلیل خوشه­ای. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 2(5)، 43-56.

نقدی، اسدالله و صادقی، رسول. (1385). چالش حاشیه نشینی برای توسعه پایدار شهری با تاکید بر همدان. مجله رفاه اجتماعی، 20.

واستیوا، گرگ. (1999). توسعه نگاهی نو به مفاهیم توسعه. ترجمه فریده فرهی و وحید بزرگی، تهران: انتشارات مرکز.

ویسیان، محمد؛ حسینی، معصومه؛ ربانی، طه و موحد، علی. (1395). اندازه گیری نابرابری فضایی شاخص­های فرهنگی بین شهری با استفاده از مدل ویکور (مطالعه موردی: شهرهای کرمانشاه). مجله مطالعات ناحیه شهری، 3(7)،

ویلسون. (2010).   A.G مدل شهری عمومی: گذشته نگر. مقالات انجمن علمی منطقه­ای.

Cho, Ch. M. (2003). Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services: Accessibility & its relation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin, Texas: Texas A&M University.

Bagstad Kenneth, J., & Shammin, Md Rumi. )2012). Can the Genuine Progress Indicator better inform sustainable regional progress? A case study for Northeast Ohio. Ecological Indicators, 18, 2012: 330–341.

Jao, J. (2011). Spatial analysis on urban public service facilities of Guangzhou City during the economy system transformation. Geographical Research, 30(3), 424- 436.

Talen, E. (1997). The social equity of urban service distribution: An exploration of park access in Pueblo, Colorado, and Macon. Georgia, Urban Geography, 18(6), Taylor & Francis Online, 521- 541.

Talen, E. (1998). Visualizing Fairness: Equity Maps for Planners. Journal of the American Planning Association, 64(1), Taylor & Francis Online, 22- 38.

Tsou, K.W., Hung, Y.T., & Chang, Y.L. (2005). An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities. Cities, 22(6), Elsevier Publishing, 424– 435.

Kanbur, R., &Venables, A.j. (2005). Spatial Inequality Development. Oxford: Oxford University.

Krugman P., the role of geography in development. International Regional Science Review, 22(2), 142–161.

Kumar Dey, P., Nath Ghosh, D., & Chand Mondal, A. (2011). A MCDM Approach for Evaluating Bowlers Performance in IPL. Journal of Emerging Trends in Computing and Information Sciences, 2(11), 563-570.

Li Y., & Wei Y. H. D. )2010.( The spatialtemporal hierarchy of regional inequality of China. Applied Geography, 30(3), 303-316.

Matsumoto, M. (2008). Redistribution and Regional Development under Tax Competition. Journal of Urban Economics, 64, 480-487.

Kaya, S., & Curran, P.J. )2006). Monitoring urban growth on the European side of the Istanbul metropolitan area: A case study. International Journal of Applied Earth Observation and Dahal, Khila, 18-25.

Saparauskas, J., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2011). Selection of Facade's Alternatives of Commercial and Public Buildings Based on MultipleCriteria. International Journal of Strategic Property Management, 15(2), 189–203.

Sermak, Agnieszku Brzosko. )2007(.TheoreticalDeliberations on Frontier location ofCities. Bulletin of Geography (Socio-Economic Sires), 7, 73-869.

Zavadskas, E. K., Turskis, Z., Antucheviciene, J., & Zakarevicius, A. )2012(. Optimization of Weighted Aggregated Sum Product Assessment. Electronicsand Electrical Engineering, 6(22), 3–6.