بررسی تحولات اجتماعی «جبال» در دوره ی آل بویه

فصلنامه تاریخ

مقاله 12، دوره 16، شماره 60، خرداد 1400، صفحه 288-307   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

جواد نظریان¹؛ ابوالفضل رضوی^{* 2}؛ محمد سپهری³

¹دانشجوی دکتری تاریخ ،واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران ،ایران

²دانشیار تاریخ ، دانشگاه خوارزمی، تهران ،ایران

³استاد گروه تاریخ ،واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران ،ایران

چکیده

آل بویه، سلسله ای ایرانی نژاد و شیعی مذهب،منسوب به ابوشجاع بودندکه میان سال های 322-488ه.ق بر بخش بزرگی از عراق(عجم و عرب)،جزیره،شام و بخش های مختلفی ایران از جمله جبال حکومت کردند. منطقه جبال از دیرباز حسب موقعیت جغرافیایی و تاریخی منشأ تحولات مهمی در تاریخ ایران بوده است. این منطقه در قرن چهارم ه.ق در دوره حاکمیت شاخه ای از آل بویه، در عرصه تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نمود ویژه ای یافت.سوال محوری پژوهش حاضر آن است که اوضاع اجتماعی منطقه جبال در دوره حکمرانی آل بویه چگونه بوده است؟ فرضیه مطرح شده این است که در سایه آرامش نسبی که حکومت آل بویه فراهم نموده بود زمینه هایی برای رونق اجتماعی فراهم آمد. با این حال نابرابری های اجتماعی همچنان بر این منطقه حاکم بود. بر اساس یافته های این پژوهش، که به روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه انجام شده، این منطقه درواقع دربردارنده نوعی جمع اضداد یا حتی پارادوکس تاریخی در درون خود است. چرا که علیرغم اینکه این منطقه از لحاظ سیاسی در این قرن از ثبات چندانی برخوردار نیست به لحاظ اجتماعی سنت های دیرینه تاریخ ایران در این منطقه پابرجا بوده است. از سوی دیگر، رویکرد مسالمت آمیز شیعیان در تعاملات اجتماعی با دیگر مذاهب و فرقه های ساکن جبال، این امکان را به آنها داد که فرصـت ظهـور و فعالیـت داشـته باشند؛ و از دیگر سو نیز نقش حکومت آل بویـه و حمایـت هـای ایـن دولـت از شیعیان، عامل مهم دیگری در این پیشرفت بود.

کلیدواژه‌ها

آل بویه؛ تحولات اجتماعی؛ جبال؛ فخرالدوله

مراجع