معرفت‌شناسی اجتماعی و مسألۀ عینیت علم

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 9، شماره 20، بهمن 1399، صفحه 45-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جلال پیکانی^{* 1}؛ میثم صادق پور²

¹دانشگاه پیام نور

²دانشجوی دکترای تخصصی رشته هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

در کنار دو قسم رویکرد غالب در قلمرو علوم در باب عینیت، یعنی رویکرد پست‌مدرنیستی ـ کوهنی و رویکرد پوزیتیویستی ـ پوپری، برخی دلالت‌ها و لوازم معرفت‌شناسی اجتماعی بر دلالت‌های علم‌شناختی خاص خود را دارد که می‌تواند برای دفاع از گونه‌ای از عینیت در قلمرو علم به کار آید و در عین حال از توجه به هر دو رویکرد اصلی غافل نباشد. در این مقاله، ابتدا، در نهایت اختصار چیستی معرفت‌شناسی اجتماعی را نشان داده‌ایم و سپس با برشمردن مشکلات دو رویکرد پیش‌گفته، نشان داده‌ایم که کدام مولفه‌های معرفت‌شناسی اجتماعی می‌تواند برای قائلان به عینیت علم به کار آید. با توجه به غلبۀ رویکردهای پست‌مدرنیستی ـ کوهنی در فضای فلسفی ایران و رویکرد پوزیتیویستی در فضای علمی، این راهِ میانه می‌تواند ثمربخش باشد. در این مقاله نشان داده‌ایم که معرفت-شناسی اجتماعی نه فاعل شناسا، و به‌ طور خاص دانشمند را، در حصول معرفت ناظری کاملاً بی‌طرف می‌انگارد ـ که امکان کسب گزاره‌های کاملاً مطابق با واقع برای او به سهولت فراهم است ـ و نه این‌که او را در مقابل نظام قدرت و ساختار اجتماعی و پیش‌داوری‌های خویش به‌ کلی دست‌بسته و منفعل می‌داند. به بیانی روشن‌تر، معرفت شناسی اجتماعی به دلیل اتخاذ اصل مودی به صدق بودن، رویکردی اعتدالی درباره مسأله عینیت علم اتخاذ می‌کند. این رویکرد اعتدالی می تواند مقدمه ای باشد برای گشودن راهی نو.

کلیدواژه‌ها

معرفت‌شناسی اجتماعی؛ آلوین گلدمن؛ عینیت علم؛ پست‌مدرنیسم؛ توماس کوهن

مراجع

گلدمن، آلوین .(1395). معرفت­شناسی اجتماعی، ترجمۀ مهدی رعنائی، تهران: ققنوس.

زیباکلام، سعید .(1384). معرفت­شناسی اجتماعی،تهران: سمت.

کشاورز شکری، عباس؛ غفاری هشجین، زاهد؛ عفاری، مهدی .(1391). معرفت­شناسی اجتماعی در تفکر علامه مطهری، ذهن، شماره 50، تابستان، صص 212- 185.

پایا، علی .(1377). عرض شعبده با اهل راز دروغین، کیان، شماره 43، صص 65-56.

دکارت، رنه .(1381). قواعد هدایت ذهن، ترجمۀ منوچهر صانعی، تهران: انتشارت دانشگاه شهید بهشتی.

لیدیمن، جیمز .(1390). فلسفه علم،ترجمۀ حسین کرمی، تهران: حکمت.

هافمن، دونالد .(1396). «استدلال علیه واقعیت»، در :  www.3danet.ir

Armstrong, David .(1973). Belief,Truth, and Knowledge, Cambridge: Cambridge University Press.

Bonjour, Laurance .(2001). " Externalist Theories of Empirical Knowledge", in: Epistemology: Internalism and Externalism, Edited by Hillary kornblith, Blackwell,  pp.10-35

Conee E. and Feldman. R .(2001),.“Internalism Defended”,in:  epistemology:  Internalism and Externalism, Edited by Hillary kornblith,Blackwell, pp:231-260.

Chisholm, Roderick .(1989). Theory of Knowledge, 2st eds. Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey.

Fuller, S.  (1988). Social Epistemology, Indiana: Indiana University Press.

Goldman, Alvin .(1999). Knowledge in a social world, Oxford University Press.

Goldman, Alvin .(2014). “Social Process Reliabilism: Solving Justification Problems in Collective Epistemology”, in Lackey 2014: 11–41.

Kitcher, Philip .(1990). “The Division of Cognitive Labor” Journal of Philosophy, 87: 5–22.

Strevens, Michael .(2003). “The Role of the Priority Rule in Science”, Journal of Philosophy, 100(2): 55–79.

List, Christian and Philip Pettit. (2011).  Group Agency: The Possibility, Design, and Status of Corporate Agents, Oxford: Oxford University Press.

Quine W.V.Q. ( 1994). “Epistemology Naturalized” In: Naturalazing Epistemology, Edited by Hillary Kornblith: pp15-32

Bird, Alexander .(2011). ”Thomas Kuhn”, available at: https://plato.stanford.edu/entries/thomas-kuhn/

Goldman, A. (2015). ”social Epistemology” , available at:

https://plato.stanford.edu/entries/epistemology-social/#SocEpiSci

Miller, A. ( 2019), “Realism”, available at: https://plato.stanford.edu/entries/realism/

Reiss, J. (2014). ”Scientific Objectivity, in: Stanford Encyclopedia of Philosophy” , available at: https://plato.stanford.edu/entries/scientific-objectivity/