تبیین نقش میانجی اخلاق حرفه‌ای در تأثیر رهبری تحولی بر خودرهبری و خودکارآمدی معلمان زن

زن و مطالعات خانواده

دوره 14، شماره 53، آذر 1400، صفحه 49-72   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2021.1917806.1525

نویسندگان

سارا باظهوری¹؛ جهانگیر یاری حاج عطالو^{* 2}؛ صادق ملکی آوارسین³

¹دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول ) [e-mail]

³دانشیار، گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش میانجی اخلاق حرفه‌ای در تأثیر رهبری تحولی بر خودرهبری و خودکارآمدی معلمان زن در شهر مشهد انجام شد. روش پژوهش، توصیفی - پیمایشی با رویکرد معادلات ساختاری می‌باشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه معلمان زن شهر مشهد در مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم به تعداد 3720 نفر می‌باشد که از این تعداد بر اساس فرمول کوکران، نمونه برابر با 348 نفر با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب گردید. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه رهبری تحولی باس و آویلو (2002)، اخلاق حرفه‌ای کادوزیر (2002)، خودرهبری محقق ساخته و خودکارآمدی موران و وولفولک (2001) می‌باشد، که روایی آنها با روایی سازه؛ و پایایی آنها با آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی تأیید شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS23 وSMART PLS2 تحلیل شدند. نتایج فرضیه‌های پژوهش نشان داد که متغیر اخلاق حرفه‌ای یک متغیر میانجی بین متغیرهای رهبری تحولی با خودرهبری و خودکارآمدی می‌باشد. رهبری تحولی بر اخلاق حرفه‌ای و خودرهبری و همچنین اخلاق حرفه‌ای بر خودرهبری و خودکارآمدی تأثیر مثبت و مستقیم دارد، اما رهبری تحولی نتوانسته است که بر خودکارآمدی تأثیر بگذارد. کیفیت مدل اندازه‌گیری با آزمون cv.com و مدل ساختاری با آزمون cv.red تأیید شد و همچنین کیفیت مدل نهایی پژوهش با توجه به شاخص GOF که 340/0 شده است، نشان داد که مدل از برازش قوی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

رهبری تحولی؛ اخلاق حرفهای؛ خودرهبری و خودکارآمدی معلمان

مراجع

­        ابیلی، خدایار؛ خباره، کبری؛ مزاری، ابراهیم و گرایلی، بیژن(1395). نقش خودرهبری و خودمدیریتی بر سرمایه های انسانی سازمانهای خدماتی دولتی (مطالعة موردی: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)،نشریه مدیریت دولتی، 1(8)، 112-93.

­       اسدیان، سیروس؛ قاسم زاده، ابوالفضل و قلی زاده، حمزه(1396). نقش اخلاق و صلاحیتهای حرفهای بر باورهای خودکارآمدی معلمان، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 12(3)، 44-33.

­        اصلانی، فرشید(1394). طراحی و تدوین مدل خود رهبری سازمانی در دانشگاه پیامنور: آزمون تئوری داده بنیاد با روش آمیخته، رساله دکتری تخصصی، رشته مدیریت دولتی گرایش رفتار سازمانی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور.

­        اصلانی، فرشید. حضوری، جواد. رفیعی، مجتبی و حسن‌زاده، علیرضا. (1393). طراحی و تبیین الگوی خودرهبری سازمانی مبتنی بر رویکرد داده بنیاد (مورد مطالعه: دانشگاه پیام نور). فصلنامه مدیریت سازمان‌های دولتی؛ 2 (9): 55-39.

­        اکبری، محسن. ناصری، سحر. آل‌طه، حسن. (1393). بررسی تأثیر محتوای دروس و خودرهبری بر امید به اشتغال دانشجویان مدیریت بازرگانی: نقش میانجی خودکارآمدی و خودتعیین کنندگی. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی؛ 34: 95-67.

­        اکبری، مرتضی. پورولی، بهروز. دیانتی، مژگان. محمدی، معصومه و رضایی، نیلوفر. (1395). رهبری اصیل و سرمایه روان‌شناختی: تأثیر متغیر میانجی اعتماد و نقض قرارداد روان‌شناختی. فصلنامه مدیریت دولتی؛ 8 (3): 532-511.

­        امین‌بیدختی، علی‌اکبر. مردانی، ابراهیم. (1394). ارتباط بین سلامت‌روان و رعایت اخلاق حرفه‌ای در کارکنان پرستاری. اخلاق زیستی،9(31)، 73-49.

­        ایزدی، احمد. برزگر، مجید و جاویدی، حجت‌اله. (1396). بررسی رابطه هوش هیجانی و کیفیت زندگی کاری با خودکارآمدی کارکنان. فصلنامه مدیریت منابع در نیروی انتظامی؛ 5 (3): 161-129..

­        باقری، مهدی. رنجبر، محمدحسین و تب، سمیه. (1394). بررسی نقش واسطه‌ای اعتماد و خودکارآمدی جمعی بر رابطه بین رهبری تحول آفرین و عملکرد تیمی (مطالعه موردی: اداره کل آموزش و پرورش استان هرمزگان). فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی؛ 9 (31): 162-127.

­        توسلی، مهسا. (1394). بررسی اثر رهبری تحول‌آفرین بر رفتارهای فرا محیطی کارکنان به واسطه خود انگیزشی (مطالعه موردی: سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم اقتصادی.

­        جزینی، علیرضا. نوائی، مجید. (1393). تأثیر سبک رهبری تحول آفرین بر نوآوری سازمانی در سازمان پلیس پیشگیری ناجا. فصلنامة انتظام اجتماعی، 5(3)، 49-31.  

­       حسنی، محمد؛ شهودی، مریم و میر قاسمی، سید جمال(1395). بررسی رابطه بین هوش اخلاقی و خودکارآمدی با بهزیستی روانشناختی در میان فرزندان شهید، جانباز و ایثارگر دانشگاه ارومیه، مجله اخلاق زیستی، 6(19)، 180-155.  

­        خدایاری، رحیم. عباسی، محمود. عربلو، جلال. مبصری، خورشید. تورانی، سوگند. اسماعیلی، انور. (1392). بررسی وضعیت ارزش‌های اخلاقی در بیمارستان: یک مطالعه پیمایشی در بیمارستان‌های آموزشی – درمانی شهر تهران در سال 1392. فصلنامه اخلاق زیستی؛ 3 (10): 107-87.

­        خسروانیان، حمیدرضا. شفیعی، میثم. (1390). مطالعه تطبیقی الگوی مدیریت اخلاق در سازمان در مکاتب غربی و آموزه‌های علوی. فصلنامه پژوهش‌نامه اخلاق، 4(12)، 172-145.

­        خیر خواه، معصومع؛ سلطانی عربشاهی، سید کامران و مشکوه، زهره(1395). بررسی ارتباط اخلاق حرفه ای اساتید و خودکارآمدی دانشجویان مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، 11(2)ف 173-161.

­        درخشانمهر، آرش؛ جبار زاده کنگر لوئی، سعید و بحری ثالث، جمال(1397). تحلیل رابطة رهبری اخلاقی و عملکرد حسابرسان مستقل با نقش تعدیل کنندة اخلاق حرفه ای، فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت سازمان های دولتی، 6(2)، 158-149.

­        درگاهی، حسین و سادات‌طهرانی، سیدغزال. (1393). بررسی ارتباط بین اخلاق مدیریت و تعهد سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران. مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی؛ 7 (1): 52-43.

­        دهقان سفیدکوه، مرتضی؛ شعبانی، احمد؛ رجایی پور، سعید (1396.). بررسی رابطه تسهیم دانش با خودکارآمدی در پژوهشگران دانشگاه صنعتی مالک اشتر. پژوهشنامه کتابداری واطلاع رسانی، 7(2)، 291-273.

­        رضایی، مصیب. شعبانی، احمد. سیادت، سیدعلی. نادری، فاطمه. (1392). میزان کاربست مؤلفه‌های منشور اخلاق حرفه‌ای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بین کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان یزد. فصلنامه تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی،19(1)، 20-5..

­        رود ساز، حبیب و میرمحرابی، رضا(1394). بررسی نقش میانجی فضای اخلاقی مثبت در تبیین ارتباط رهبری تحولآفرین با اثربخشی سازمانی، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی (ویژه نامه(، 4(5)، 147-123.

­        زبردست، محمدامجد. غلامی، خلیل و رحیمی، مهناز. (1396). رابطه بین رهبری تحول‌گرای مدیران و جوسازمانی: دیدگاه معلمان مدارس دخترانه. دوفصلنامه علمی پژوهشی مدیریت مدرسه؛ 5 (1): 150-129.

­        شاه‌منصوری، اشرف. سکوت‌آرانی، مهدی (1394). تاثیر سبک رهبری تحول آفرین بر خودکارآمدی کارکنان (در شهرداری شهرستان آران و بیدگل). مجله مدیریت توسعه و تحول؛ 21: 48-43.

­        صمدی، حسین. صمدی، حمزه. آقاجانی، حسنعلی. (1395). تبیین نقش سبک رهبری تحول‌آفرین در فرهنگ سازمانی. فصلنامه مدیریت فرهنگ سازمانی؛ 14 (2): 519-499.

­        عباس پور قاضی جهانی، زهرا و حسین زاده، امید علی(1398). بررسی رابطه رهبری معنوی و سرمایه فکری با اخلاق حرفه ای مدیران مدارس منطقه آذر شهر، فصلنامه مطالعات جامعه شناسی، 11(43)، 127-109.

­        غلامی، علی. (1395). بررسی رابطه‌ی سبک رهبری تحولی با اخلاق حرفه‌ای مدیران مدارس شهرستان طبس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

­        قاسم‌زاده، ابوالفضل. زوار، تقی. مهدیون، روح‌اله. رضائی، ادیبه. (1393). رابطه اخلاق حرفه‌ای با مسئولیت اجتماعی و پاسخگویی فردی: نقش میانجی‌گر فرهنگ خدمتگزار. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری؛ 9 (2): 76-69.

­        قدیانی، حمیده. (1389). بررسی رابطه بین سبک رهبری (تحولی،تعاملی و رها شده) با خودکارآمدی پرسنل سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

­        قلاوندی، حسن، حسنی، محمد و فتاحی، محمد(1397). نقش میانجی اخلاق حرفه ای در ارتباط بین رهبری قابل اعتماد و رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان دانشگاه ارومیه،مجله اخلاق زیستی، 8(28)، 37-27.

­        قنبری، سیروس و اسکندری، اصغر(1393).  رابطۀ بین سبکهای رهبری با سازمان یادگیرنده در مدارس ابتدایی، فصلنامۀ علمی پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی،    5(4)، 94-65.

­        قنبری، سیروس و اسکندری، اصغر(1396). تأثیر رهبری فضیلتگرا بر خودتوسعهای معلمان با میانجیگری یادگیری سازمانی،دو فصلنامه مدیریت بر آموزش سازمان ها،    6(1) 102-73.

­        میرطاهری، لیلا. جمالی، اختر. آراسته، حمیدرضا. (1394). بررسی حیطه‌ها و مؤلفه‌های اصلی توسعه و بالندگی اخلاق حرفه‌ای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مقایسه آن با وضع مطلوب. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی؛ 2 (4): 126-101.

­       نموره، عباس؛ ایمانی پور، معصومه؛ صالحی، تهمینه و تابش، حاند(1394). بررسی ارتباط تنش اخلاقی با خودکارآمدی در پرستاران شاغل در بخشهای ویژه و اورژانس مراکزآموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز،مچله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 14(2)، 454-443.

­        نوربخش، پریوش و راشدی، مهری. (1393). رابطه علی بین منبع کنترل و اخلاق سازمانی با رضایت شغلی: ارائه مدلی برای محیط کار. فصلنامه مدیریت ورزشی؛ 6 (3): 544-531.

­        یوسف‌پور، قدیر. ملک‌زاده، غلامرضا و خانزاده، حمید. (1396). نقش واسط معنویت سازمانی در رابطۀ رهبری اخلاقی و خودکارآمدی کارکنان (مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد). مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی؛ 1 (4): 221-261.

­    Aggarwal, J. Krishnan, VR. (2014). Impact of Transformational Leadership on Follower’ s Self-Efficacy: Moderating Role of Follower’ s Impression Management. Management and Labour Studies; 1-17.

­    Andressen, P. Konradt, U. Neck, CP. (2011). The Relation Between Self-Leadership and Transformational Leadership. Journal of Leadership & Organizational Studies; 19 (1): 68-82.

­    Aswegen, AV. Engelbrecht, A. (2009). The relationship between transformational leadership, integrity and an ethical climate in organizations. Journal of Human Resource  Management; 7 (1): 1-9.

­    Ay, FA. Karakaya, A. Yilmaz, K. (2015). Relations Between Self-Leadership And Critical Thinking Skills. Procedia - Social and Behavioral Sciences; 207: 29-41.

­    Chooppawa, R., Sirisuthi, C., Ampai, A. S. & Sripathar, S. (2012). The development of learning organization model for private vocational schools. European Journal of Social Sciences, 30 (4), 586-596.

­    DeConinck, JB. (2011). The effects of ethical climate on organizational identification, supervisory trust, and turnover among salespeople. Journal of Business Research; 64: 617-624.

­    Doci, E. Hofmans, J. (2015). Task complexity and transformational leadership: The mediating role of leaders' state core self-evaluations. The Leadership Quarterly; 1-12..

­    Eid, J. Mearns, K. Larsson, G. Laberg, JC. Johnsen, BH. (2012). Leadership, psychological capital and safety research: Conceptual issues and future research questions. Safety Science; 50: 55-61.

­    Forootani, Zahra., Azar, Adel., Ahmadi, Seyyed ali Akbar., & Asgari nejad, Monireh. (2013). Design and Define Self - development of Human Resources Model. Management of public organizations, 1 (4), 61-78.

­    Fu, B. Yan, P. Yin, H. Zhu, S. Liu, Q. Liu, Y. Dai, C. Tang, G. Yan, C. Lei, J. (2016). Psychometric properties of the Chinese version of the Infertility Self-Efficacy Scale. international journal of nursing sciences. 3: 259-267.

­    Gozukara, I. Simsek, OF.( 2015). Linking Transformational Leadership to Work Engagement and the Mediator Effect of Job Autonomy: A Study in a Turkish Private. Non-Profit University. Procedia - Social and Behavioral Sciences; 195: 963-971.

­    Gülhan, K. A.Zafer, A. (2015). The Mediating Role of Organizational Learning Capability On The Relationship Between Innovation and Firm’s Performance: A Conceptual Framework. Procedia - Social and Behavioral Sciences; 210: 164–169.

­    Kontas, H. Demir, M. (2015). The effect of pedagogical formation courses upon the professional self-efficacy perception of pre-service teachers. Procedia - Social and Behavioral Sciences; 174: 1643-1649.

­    Koo Moon H, Kwon Choi B. (2014). How an organization's ethical climate contributes to customer satisfaction and financial performance: Perceived organizational innovation perspective. European Journal of Innovation Management; 17(1), 85 106.

­    Kula, S. Taşdemir, M. (2014). Evaluation Of Pre-Service Teachers' Academic Self-Efficacy Levels In Terms Of Some Certain Variables. Procedia - Social and Behavioral Sciences; 141: 686-690.

­    Marshall, G., S. Kiffin-Petersen, et al (2012). "The influence personality and leader behaviours have on teacher selfleadership in vocational colleges." Educational Management Administration & Leadership 40(6): 707-723.

­    Mazari, E., Abili, Kh., Pourkarimi, J., Khabare, k. (2014). Analysis Condition of Self-Development Qualities of School Principals(Based on Successful Managers’ Self-Development Model). International Journal of Management and Humanity Sciences, 3(1): 2050-2060.

­    Meserova, J. Prochazka, J. Vaculik, M. Smutny, P. (2015). Relationship between self-efficacy, transformational leadership and leader effectiveness. Journal of Advanced Management Science; 3 (2): 109-122.

­    Nielsen, K. Yrker, J. Randall, R. Munir, F. (2009). The maediating effects of team and self-efficacy on the relationship between transformational leadership, and job satisfaction and psychological well-being in healthcare professionals: A cross-sectional questionnaire survey.

­    Oncer, AZ. Yildiz, ML. (2012). The Impact of Ethical Climate on Relationship between Corporate Reputation and Organizational Identification. Procedia - Social and Behavioral Sciences; 58: 714-723.

­    Prochazka, J.  Gilova, H. Vaculik, M. (2017). The Relationship Between Transformational Leadership and Engagement: Self-Efficacy as a Mediator. Journal of leadership studies; 18: 320-330.

­    RosIntan, SM. Ramlee, AR. Ariff, M. Hairunnisa, M. (2012). Relationship between Transformational Leadership and Employees Job Satisfaction Among the Academic Staff. Social and Behavioral Sciences; 65: 885 – 890

­    Singh K. (2011). Developing ethics at the workplace through transformational leadership: a study of business organizations in India. Journal of Knowledge Globalization; 4(2): 31-52.

­    Singh, K. (2016). Relationship between Learning Organization and Transformational Leadership: Banking Organizations in India. International Journal of Business and Management Research; 1 (1): 97-111.

­    Zou, H. Chen, X. Rico Lam, LW. Liu, X. (2015). Psychological capital and conflict management in the entrepreneur–venture capitalist relationship in China: The entrepreneur perspective. International Small Business Journal; 1-22.