لایه‌بندی دستگاهِ شناختیِ «آگاهی اسطوره‌ای» از منظر ارنست کاسیرر بر‌مبنای شاخصه‌های «ثابت بودن»، «بنیادین بودن» و «گسترۀ نفوذ»

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 9، شماره 20، بهمن 1399، صفحه 145-164   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجیدرضا مقنی پور^{* 1}؛ اشکان رحمانی²

¹بخش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

²بخش هنر ، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه شیراز ، شیراز ، ایران

چکیده

کاسیر به مانند کانت، تنها مسیر شناختِ انسانی را از راه فرم‌هایی از مفاهیم ذهنی و انتزاعی که در واقع ابزارهای شناختی انسان هستند، می‌دانست؛ اما از سویی دیگر وی عمیقاً معتقد بود که این فرم‌ها تنها به الگوهای عقلانی محدود نیستند، بلکه فرم‌ها و الگوهای غیرعقلانی نیز در فرآیندِ معرفتِ انسانی نقش دارند، چرا که منطقِ آگاهی‌بخشِ انسانی، پیوسته عقلانی نبوده‌ ‌است و حواس و عواطف نیز در شکل‌بخشی صورت‌های شناختی او دخیل بوده‌اند. در این میان وی «اسطوره» را به عنوان یکی از ابتدایی‌ترین فرم‌های شناختی انسان به ما عرضه می-دارد و به معرفی ویژگی‌ها و محتواهای این فرم از معرفتِ انسانی می‌پردازد. هدف اصلی این مقاله، تفکیک و لایه‌بندی محتواهای معرفی شده توسط کاسیر از این شکل معرفتی بر پایۀ سه شاخصۀ «ثابت بودن»، «بنیادین بودن» و «گسترۀ نفوذ» آنها بر دیگر محتواها می‌باشد.
در نتایج این پژوهش که بر پایۀ بازخوانی دقیق اندیشه‌های کاسیرر در این خصوص انجام گرفت، محتواهای دستگاهِ شناختی آگاهی اسطوره‌ای در قالب پنج لایۀ «تقابل بنیادین»، «قوانین»، «واسطه‌ها»، «مقولات ویژه» و «ادراکات» از یکدیگر تفکیک گردید؛ بر این اساس تمامی این محتواها بر پایۀ تقابل بنیادین «مقدس/ نامقدس» که هستۀ مرکزی این آگاهی را اشغال کرده است، شکل می‌یابند؛ همچنین این محتواها بر پایۀ میزان نزدیکی با هستۀ مرکزیِ این دستگاه شناختی، دارای ثبات بیشتر و نیز تاثیرگذاریِ گسترده‌تری بر لایه‌های بیرونی و پس از خود هستند.

کلیدواژه‌ها

آگاهی اسطوره ای؛ کاسیرر؛ معرفت شناسی

مراجع

الیاده، میرچا .(1374). اسطوره، رویا، راز، چاپ دوم، انتشارات فکر روز،.

جعفری، حسن .(1388). دین و اسطوره: بررسی نظریه ارنست کاسیرر درباره اسطوره، دوفصلنامهتخصصیپژوهشنامهادیان(صص 27 ـ 54) ، شماره 6.

سلوکوور، هاری .(1374). هنر و ادبیات در اندیشه ارنست کاسیرر، فصلنامههنر (صص 60 ـ 78) ، شماره 28.

ـ ضیمران، محمد .(1379). گذر از جهان اسطوره به فلسفه، انتشارات هرمس، چاپ اول

ـ قاسمی، نیما .(1387). تبیین علمی و تبیین دینی ـ اسطوره ای، نقدعلم گرایی، مطابق با فلسفه اسطوره شناسی ارنست کاسیرر، ذهن (صص 35 ـ 54)، شماره 34 و 35.

کاسیرر، ارنست .(1382). اسطوره دولت، ترجمه یدالله موقن،  چاپ دوم، انتشارات هرمس.

همو .(1388 ). رساله­ای درباب انسان، ترجمه بزرگ نادرزاده، چاپ چهارم، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

همو .(1390a ). زبان و اسطوره، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ دوم، انتشارات مروارید.

همو .(1390b ). فلسفه صورت های سمبلیک، جلد دوم : آگاهی اسطوره­ای، ترجمه یدالله موقن،  چاپ سوم، انشارات هرمس.

ـ موقن، یدالله .(1389). ارنست کاسیرر؛ فیلسوف فرهنگ، چاپ اول، انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی.

Cassirer, Ernst .(1994). An Essay on Man: An Introduction to a Philosophy of Human Culture, New Haven and London, Yale University Press.

Cassirer, Ernst .(1946). Language and Myth, Susanne K., Langer (trans.), New York,Dover Publication.

Cassirer, Ernst .(1953). The Philosophy of Symbolic Forms: Vol.1, Language, RalphManheim (trans.), New Haven and London, Yale University Press.

Cassirer, Ernst .(1995). The Philosophy of Symbolic Form: vol.2, Mythical Thought, Ralph Manheim (trans.), New Haven and London: Yale University Press,1955.

Cassirer, Ernst .(1957). The Philosophy of Symbolic Form: vol.3, The Phenomenology of Knowledge, Ralph Manheim (trans.), New Haven and London: YaleUniversity Press.