مسئلۀ عینیت: کانت و ویتگنشتاین از سوبژکتیویته تا اینترسوبژکتیویته

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 9، شماره 20، بهمن 1399، صفحه 217-231   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمدرضا اسمخانی^*

گروه مطالعات علم، موسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله می کوشم پس از توصیفِ مسئلۀ «عینیت»، راه حل های دو فیلسوفِ برجسته، کانت و ویتگنشتاین، را دربارۀ آن بازسازی کنم، و سپس در بخشِ دوّم به پیامدهای متفاوت این دو نگرش دربابِ برخی از مهمترین مقولاتِ معرفتی-معناشناختی مان بپردازم. مسئلۀ عینیت ناظر به این است که چه عامل یا منبعی باورها یا بازنمودهای ذهنی یا زبانی مان را از حالتِ «دلبخواهی» و «پدیدارِ صرف» بودن خارج می کند و بدان ها نوعی «اعتبار عینی» یا «واقعیت عینی» می بخشد. پاسخِ کانت به این پرسش، ارجاع و اتّکاء به ساختارِ استعلاییِ ذهن بویژه «مقولاتِ محضِ فاهمه»، به منزلۀ شرایطِ امکانِ تجربۀ سوژه، است، و پاسخِ ویتگنشتاین به این مسئله، ارجاع و اتّکاء به «ساختار هنجاریِ» یک نهادِ اجتماعی؛ به عبارت دیگر، رجوع به «سوبژکتیویته» و «اینترسوبژکتیویته» برای توضیحِ «عینیتِ» بازنمودها و باورها. در ادامه، و در بخش سوّم، می کوشم نشان دهم که این دو پاسخِ متفاوت، تصویرهای کاملاً متفاوتی از مقولاتِ «صدق»، «کاربست مفاهیم»، «شاکلۀ مفهومی»، «عقلانیت» و درنهایت، شکلِ مقتضیِ «فلسفۀ علم»، به بار می نشانند.

کلیدواژه‌ها

عینیت؛ صدق؛ شاکلۀ مفهومی؛ عقلانیت؛ فلسفۀ علم

مراجع

-Biletzki, A., Matar, A. (2018). ‘Ludwig Wittgenstein’, Stanford Encyclopedia of Philosophy, https://plato.stanford.edu/entries/wittgenstein.

Bloor, D. (1983). Wittgenstein, A Social Theory of Knowledge, Macmillan and Columbia.

Bloor, D.  (1974). ‘Popper's Mystification of Objective Knowledge,’ Science Studies, Vol. 4, No.1 (Jan., 1974), pp. 65-76.

-Caygill, H. (1995). A Kant Dictionary, Massachusetts: Wiley-Blackwell (1 edition).

-Davidson, D. (1985). ‘The Problem of Objectivity’, in (2004) Problems of Rationality, with introduction by Marcia Cavell and interview with Ernest Lepore, Oxford: Clarendon Press, pp. 3-18.

Ellenbogen, S. (2003). Wittgenstein’s Account of Truth, State University of New York Press (SUNY series in philosophy).

Friedman, M. (2002). ‘Kant, Kuhn, and the Rationality of Science’, Philosophy of Science 69 (2):171-90 (2002).

 Guyer, P.  (2006). Kant, London and New York: Routledge.

Kant, I. (1998). Critique of Pure Reason (CPR). Edited and translated by Paul Guyer and Allen W. Wood. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.

Kant, I. (1997). Prolegomena to Any Future Metaphysics, That Will Be Able to Come Forward as Science,edited and translated byGary Hatfield, Cambridge University Press.

Korner, S. (1955). Kant, London: Penguin Books.

Kusch, M. (2002). Knowledge by Agreement: The Programme of Communitarian Epistemology, Oxford University Press.

Lynch, M. (2001). Truth in Context: An Essay on Pluralism and Objectivity, MIT Press.

Rorty, R. (1979). Philosophy and the Mirror of Nature, Princeton University Press.

Thorpe, L. (2015). The Kant Dictionary, London: Bloomsbury.

Williams, M. (1999). Wittgenstein, Mind, and Meaning: Toward a Social Conception of Mind, London: Routledge.

Wittgenstein, L. (2009). Philosophical Investigations (PI), 4th edition, 2009, P.M.S. Hacker and Joachim Schulte (eds. and trans.), Oxford: Wiley-Blackwell.