استفاده از تکنیک‌های پردازش شیءپایه در مدل‌سازی تغییرات پوشش و کاربری‌ اراضی حاصل از رشد شهری در محدوده شهر مراغه

آمایش محیط

دوره 13، شماره 51، اسفند 1399، صفحه 1-22   

نویسندگان

بختیار فیضی زاده¹؛ علیرضا طاهری^{* 2}

¹(عضو هیئت علمی گروه سنجش از دور و GIS دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)

²(کارشناس ارشد، سنجش ازدور و GIS دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)

چکیده

 
          کاربری اراضی می­تواند به عنوان مفهومی ترکیبی از نظر فیزیکی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و اطلاعاتی از هر کشوری مورد توجه قرار گیرد. در حقیقت نقشه­های کاربری ­اراضی دربرگیرندۀ روش استفاده از سطح زمین برای نیازهای مختلف انسانی هستند. با توجه به اینکه آگاهی از الگوهای کاربری اراضی و تغییرات آن در طول زمان، پیش‌نیازی برای استفاده مطلوب از سرمایۀ ملّی است، از این­رو استخراج نقشه­های کاربری اراضی و تغییرات مربوط به آنها به عنوان مهم­ترین هدف در مدیریت اراضی می­توانند مورد توجه قرار گیرند. در حال حاضر استفاده از فنآوری سنجش­ازدور، بهترین وسیله در استخراج نقشه­های مربوط به کاربری­هاست. در این تحقیق با پردازش رقومی تصاویر سنجنده HDR ماهواره SPOT مربوط به سال 2005.م و همچنین تصاویر سنجنده AVNIR ماهواره AlOS مربوط به سال 2011.م نقشه‌های کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه بر مبنای روش­های پردازش شیءگرای تصاویر ماهواره­ای استخراج شد. در این ارتباط مرحله پیش­پردازش، بر روی تصاویر اعمال شد و در مرحله پردازش، بعد از آشکارسازی تصاویر براساس الگوریتم­های شیءگرا طبقه­بندی گردید. در این راستا در فرایند طبقه­بندی از قابلیت تابع نزدیکترین همسایه و نیز الگوریتم طبقه­بندی سلسله مراتبی بر مبنای روش پردازش شیءگرای تصاویر ماهواره­ای و در محیط نرم‌افزار دانش پایه eCognition استفاده شده و طبقه­بندی پس از طی مراحل مختلف پیاده گردید. برای ارزیابی نتایج نسبت به استخراج پارامترهای ارزیابی دقت اقدام شده و دقت نقشه کاربری ­اراضی برای تصویر سال 2005 معادل 84 و برای تصویر سال 2011 معادل 81 درصد برآورد شد. نتایج تحقیق حاضر برای برنامه­ریزان و تصمیم‌گیران در راستای ارزیابی تغییرات کاربری­اراضی و برنامه­ریزی برای توسعه منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

پوشش/کاربری اراضی؛ سنجش‌ازدور؛ پردازش شیءگرای تصاویر؛ مراغه

مراجع

 

1-   براتی قهفرخی، س؛ سلطانی کوپایی، س؛ خواجه الدین، س ج؛ رایگانی، ب؛ 1388؛ بررسی تغییرات کاربری اراضی در زیر حوضۀ قلعه شاهرخ با استفاده از تکنیک سنجش‌از دور؛ مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی؛ سال 13؛ شماره47 الف؛ بهار؛ صص349-365.

2-   رهنما، م ر؛ روستا، م؛ 1392، تحلیل تغییر کاربری و چگونگی حفظ و نگهداری فضای سبز (باغها) شهر جهرم در راستای توسعه پایدار؛ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی شماره 2 تابستان؛ شمارۀ پیاپی 109؛ صص113-126.

3-   اکبری، ا؛ ابراهیمی، م؛ امیراحمدی، ا؛ 1392؛ تهیه نقشه کاربری اراضی شهر سبزوار با استفاده از روش­های حداکثر احتمال و شبکۀ عصبی مصنوعی پرسپترون چند لایه؛ آمایش محیط؛ 6(23)؛ 127-148.

4-   فیضی زاده، ب؛ هلالی، ح؛ 1388؛ مقایسه روش­های پیکسل­پایه، شیءگرا و پارامترهای تأثیرگذار در طبقه­بندی پوشش/کاربری اراضی استان آذربایجان­غربی؛ مجله پژوهش­های جغرافیای طبیعی شماره 71؛ بهار.

5-   لطفی، ص؛ محمودزاده، ح؛ عبداللهی، م؛ سالک فرخی، ر؛ 1389 ؛ کاربرد تصاویر ماهواره‌ای اسپات برای تهیه نقشه کاربری­اراضی شهرستان مرند با رویکرد شیءگرا، مجله کاربرد سنجش­ازدور و سیستم اطلاعات­جغرافیایی دربرنامه­ریزی؛ سال اول،شماره2،زمستان 13.

6-   ابراهیم­زاده، ع؛ قادرمرزی؛ ج؛ 1396؛ ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری با تأکید بر پایداری کاربری مسکونی؛ نمومنه موردی: شهر دهگلان در استان کردستان؛ آمایش محیط؛ 10(38)؛ 1-7.

7-   واحدیان بیکی، ل؛ پوراحمد، الف؛ سیف الدینی، ف؛ 1390؛ اثر توسعه فیزیکی شهر تهران بر تغییر کاربری اراضی منطقه5؛ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرش­های نو در جغرافیای انسانی؛ سال چهارم؛ شماره اول؛ زمستان صص 29-46.

8-   نیکخو، ن؛ ایلدرمی، ع؛ نوری، ح؛ 1394؛ تحولات کاربری اراضی شهر ملایر با بهره­گیری از سنجش­از­دور؛ آمایش محیط؛ 8(30).63-68.

9-   محمود زاده، ح؛ 1384؛ کشف تغییرات رقومی با بهره گیری از داده‌های دورسنجی برای مانیتورینگ تخریب فضای سبز شهر تبریز؛ همایش سیستم‌های اطلاعات مکانی؛ کد مقاله: GIS84_11.

10-   ربیعی، ح ر؛ 1389؛ بررسی روند تغییرات پوشش اراضی و رشد جمعیت در محدوده شهر اصفهان با استفاده از سنجش از دور طی سالهای 1366 تا 1387؛ همایش ملی gis & sdi؛ دی

11-   کیوانلو، الف؛ 1391؛ مدل‌سازی کاربری اراضی شهری با استفاده از مدلCellular Automata؛ چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری(20 و21 اردیبهشت- مشهد)

12-   فیضی زاده، ب؛ حاجی میر رحیمی، س م؛ 2007؛ آشکارسازی تغییرات فضای سبز تبریز با استفاده از روش­های شیءگرا؛ اولین کنفرانس GIS شهری؛ دانشگاه شمال (آمل، 26-27 آگوست 2007)

13-   قربانی، م؛ نظری سامانی، ع الف؛ کوهینانی، ح ر؛ اکبری، ف؛ جلیلی پروانه، ز؛ 1389؛ ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی حوزه آبخیز طالقان؛ مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین اللملی جغرافیدانان جهان اسلام(ICIWG2010).

14-   شکویی، ح؛ 1383؛ دیدگاههای نو در جغرافیای شهری؛ جلد اول؛ سمت؛ چاپ14؛ فصل هفتم.

15-   فاطمی، س ب؛ رضایی، ی؛ مبانی سنجش از دور؛ نشر آزاده؛ چاپ سوم 91.

16-    رسولی، ع الف؛ محمودزاده، ح؛ مبانی سنجش از دور دانش پایه؛ انتشارات علمیران؛ چاپ اول89.

17-   سالنامه آماری استان آذربایجان­شرقی؛ سال1391؛ سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان آذربایجان­شرقی.

18-   سایت استانداری آذربایجان شرقی (http://ostan-as.gov.ir)

19-   سایت دانشگاه مراغه (http://maragheh.ac.ir).

20-   راهنمای نرم‌افزار 8.7  eCognition Developerموجود در پکیج خود نرم‌افزار.

 

21-   Blaschke T,(2010),Object based image analysis for remote sensing. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing 65 , 2_16

22-  Goodin, D.G., Anibas, K.L., Bezyennyi, M., (2015), Mapping land cover and land use from object-based classification: an example from a complex agricultural landscape, International Journal of Remote Sensing, 36, 4702-4723.

23-  Galletti, C.S., Myint,S.W., (2014), Land-Use Mapping in a Mixed Urban-Agricultural Arid Landscape Using Object-Based Image Analysis: A Case Study from Maricopa, Arizona, Remote Sensing. 2014, 6, 6089-6110;

24-  Lindquist,E.J., Annunzio, D.A., (2016), Assessing Global Forest Land-Use Change by Object-Based Image Analysis, Remote Sensing. 2016, 8, 678; - Borri.D, M. Caprioli, E. Tarantino, (2005), Spatial Information Extraction from VHR Satellite Data to Detect land Cover Transformations, Polytechnic University of Bari, Italy20

25-  Weiqi, Zh., Troy, A., Grove, M., (2005) Measuring Urban arcel Lawn Greenness by Using an Object-oriented Classification Approach, Rubenstein School of Environment and Natural Resources,University of Vermont, George D. Aiken Center, 81 Carrigan Drive.

26-  Walter,V., (2004) Object-based classification of remote sensing data, w.elsevier.com/locate/isprsjprs for change detection,

27-  Wezyk, P., Hawrlo, P., Szostak, M., Pierzchalski, N., Kok, R.D., (2016), Using Geobia and data fusion data approach for land use and land cover mapping, Questions Geograpicae 35 (1), doi: 10.1515/ quageo-2016-0009.