بازتاب تنهایی زن در جامعه‌ی مردسالار در شعر سیمین بهبهانی و فاطمه ناعوت

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 6، دوره 12، شماره 46، دی 1399، صفحه 69-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

روح اله مهدیان طرقبه^* ؛ علی حیدری

دانشگاه لرستان، گروه زبان و ادبیات عربی، خرم آباد، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مسألة تنهایی زن در سایه‌ی مردسالاری و بازتاب آن در اشعار سیمین بهبهانی و فاطمه ناعوت می باشد. جامعه‌ی پژوهش مجموعه‌ی اشعار سیمین بهبهانی و دیوان «اسمی لیس صعبا» از فاطمه ناعوت است. نمونه‌های بررسی شده مقاطعی از اشعار سیمین بهبهانی و ناعوت است که به موضوع تنهایی اشاره دارد. طرح پژوهش روش توصیفی _ تحلیلی است که با استخراج بارزترین نمودها از بازتاب معضل تنهایی در شعر سیمین بهبهانی و فاطمه ناعوت، تحلیل و مقایسه‌ی این واگویه‌های زنانه و شاعرانه انجام شد. یافته های پژوهش نشان دادکه آن چه مایه‌های مشترک در آثار این دو شاعر را بیشتر می‌کند، زندگی در محیطی کم‌ و بیش مشابه، و همراه با محدودیت‌ها و سنت‌های کهنه، و زن‌ستیزی ناشی از فرهنگ مردسالار است که جامعة سنتی ایران و مصر با آن دست‌به‌گریبان است. نتایج نیز گویای این است که انزوای زن، محدودیت او در برقراری روابط اجتماعی، محروم بودن از احترام و جایگاه مناسب و غلبة مردسالاری در تمامی مناسبات زندگی خانوادگی و اجتماعی، بخش عمده‌ای از دغدغه‌های هردو شاعر را شکل داده، و باعث شده حجم قابل توجهی از سروده‌های این دو بانو، به بازنمایی تنهایی زن در جامعه‌ی مردسالار اختصاص یابد.

کلیدواژه‌ها

بازتاب تنهایی زن؛ جامعه ی مرد سالار؛ سیمین بهبهانی؛ فاطمه ناعوت

مراجع

- ابراهیم­تبار، ابراهیم. (1396). بررسی انواع هنجارگریزی در اشعار سیمین بهبهانی. پژوهش­نامة نقد ادبی و بلاغت. پاییز و زمستان، 6(2)، 80-56.

- اسماعیلی آهویی، فاطمه. (1393).بررسی تطبیقی اشعار و افکار سیمین بهبهانی و نازک الملائکه با تأکید بر بینامتنیت. مجموعه مقالات برگزیدة همایش ملی بینامتنیت، ج1، 255-270.

- اکبرزاده، رحمن. (1396). شرح احوال و بررسی مضامین اجتماعی در دو دیوان فاطمه ناعوت: نقره اصبع و اسمی لیس صعبا. پایان­نامة کارشناسی ارشد، رشتة زبان و ادبیات عربی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری.

- بهبهانی، سیمین. (1391). مجموعة اشعار. چاپ پنجم، تهران: مؤسسة نگاه.

- بیژنی­فر، لعبت، پناهی، مهین. (1395). بررسی تطبیقی هنجارگریزی محتوایی در اشعار سیمین بهبهانی و غادة السمان. دوفصل­نامة مطالعات تطبیقی فارسی – عربی، 1(1)، 32-9.

- پولادی، منیژه، همتی، امیرحسین، قدوسی، کامران. (1396). بررسی تطبیقی کهن­الگوهای آنیما و آنیموس در اشعار سیمین بهبهانی و غادة السمان. کاوش­نامة ادبیات تطبیقی (مطالعات تطبیقی عربی – فارسی)، 26(7)، 20-1.

- جعفری، مجتبی. (1395). زن، عشق، شعر: نگاهی تطبیقی به مضامین مشترک در اشعار سیمین بهبهانی و غادة السمان. تهران: لوح محفوظ.

- جهانشاهی افشار، علی. (1394). بررسی تطبیقی ویژگی­های زنان در دکامرون با سندبادنامه و کلیله و دمنه. نشریة ادبیات تطبیقی، 13(7)، 26-5.

- حبیبی، علی اصغر، احمدی چناری، علی اکبر، بهمدی، زهرا. (1393). بررسی تطبیقی درونمایه­های اجتماعی مشترک در شعر فروغ فرخزاد و سعاد الصباح (با تمرکز بر رویکرد زنانه). نشریة ادبیات تطبیقی، 11(6)، 66-46.

- حسینی، مریم. (1388). ریشه­های زن­ستیزی در ادبیات فارسی. تهران: چشمه.

- حیدری، علی. (1397). تصویر زن در دیوان اسمی لیس صعبا فاطمه ناعوت. پایان نامة کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان.

- حیدری، علی، مهدیان طرقبه، روح­اله، جلیلیان، مریم. (2018). الوحده فی اسمی لیس صعبا لفاطمه ناعوت. مجله الکلیه الاسلامیه الجامعه. نجف، 51(5)، 211-231.

- دوبوار، سیمون. (1949). جنس دوم. ترجمة قاسم صنعوی. (1380). تهران: نشر توس.

 دهمرده، حیدرعلی، شرفی، سمیرا. (1396). بررسی تطبیقی نگاه زنانة سیمین دانشور و غاده السمان. نشریة ادبیات تطبیقی، 17(9)، 59-40.

- رجبی، فرهاد، فرهنگ­دوست، امیر. (1396). بررسی انواع عاطفه در دیوان الاوغاد لا یسمعون الموسیقی. کنفرانس بین المللی مطالعات اجتماعی فرهنگ و پژوهش دینی. رشت. 25/8/1396.

 - سلدن، رامان. ویدوسون، پیتر. (1985). راهنمای نظریة ادبی. ترجمة عباس مخبر. (1387). تهران:  نشر نو.

- سیفی، محسن، اسدی­پور، علی، اسماعیلی، سجاد. (1393). نقد تطبیقی آزادی زنان در اشعار سعاد الصباح و سیمین بهبهانی. فصل­نامة علمی­پژوهشی زن و فرهنگ، 22(6)، 55-41.

- صادقی فسایی، سهیلا، ملکی­پور، زهرا. (1392). تحلیل جنسیتی فاصله در روابط زوجین: مصادیق و زمینه­های شکل­گیری. نشریه­ی زن در توسعه و سیاست. بهار، 11(1)، 28-1.

- الصباح، سعاد. (2000). رازهای یک زن. ترجمة حسن فرامرزی. (1378). تهران: انتشارات دستان.

- صفاری، کوکب. (1357). افسانه­ها و داستان­های ایرانی در ادبیات انگلیسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

- فرهنگ­دوست، امیر. (1396). تحلیل ساختار اسلوب  و مضامین شعر فاطمه ناعوت. پایان­نامة

کارشناسی ارشد، رشتة زبان و ادبیات عربی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان.

- قهرمانی، علی، قهرمان­پور، معصومه. (1395). مقایسة تطبیقی سیمای مرد در اشعار فدوی طوقان و سیمین بهبهانی. مجموعه مقالات کنگرة بین المللی زبان و ادبیات. تبریز. 825-803.

- مجیدآبادی، آیدا. (1396). تنهایی در شعر فروغ فرخزاد. 1/10/1399         www.chouk.ir

- مهدیان طرقبه، روح­اله، حیدری، علی. (1397). جایگاه زن در مجموعة شعری «اسمی لیس صعبا» فاطمه ناعوت. مجموعه مقالات نخستین همایش ملی پژوهش­های شعر معاصر عربی، تبریز: 1158-1175.

- مهدیان طرقبه، روح اله، حیدری، علی. (1398). کارکرد نشانه­ها در دیوان اسمی لیس صعباً فاطمه ناعوت. مجموعه مقالات ششمین همایش ملی نقد و نظریة ادبی. دانشگاه گنبد کابوس، 569-553.

- ناعوت، فاطمه. (2009). اسمی لیس صعباً. قاهره: الدار للنشر و التوزیع.

- ویس، رابرت. (1995). تنهایی: تجربه­ی انزوای عاطفی و اجتماعی. ترجمه­ی حسین خادمی (1380). تهران: نشر فرهود.

- یزدان­پناه، مهرعلی، متولی، سپیده. (1395). بررسی مقایسه­ای تغزل­های غادة السمان و سیمین بهبهانی. مطالعات ادبیات تطبیقی، 20(5)، 187-169.