سنجش ترجیحات حضوری زنان در عرصه‌های عمومی شهر تهران

آمایش محیط

دوره 13، شماره 51، زمستان 1399، صفحه 23-42  

نویسندگان

مریم فرح زاد¹؛ مجتبی رفیعیان ²؛ سعید کامیابی³؛ عباس ارغان³

¹(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان،ایران)

²دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، ایران

³(دانشیار گروه جغرافیا، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان،ایران)

چکیده

 
عرصه‌های عمومی فضا باید به‌گونه‌ای نظام یابند که بتواند حضور زنان را در کنار مردان و بدون دغدغه‌ها و محدودیت‌های فردی و اجتماعی میسر سازد. در واقع عرصه‌های عمومی فضا باید به‌گونه‌ای نظام یابند که بتواند حضور زنان را در کنار مردان و بدون دغدغه‌ها و محدودیت‌های فردی و اجتماعی میسر سازد. مسئله اصلی تحقیق درک ساختارهای پنهان ذهنی بانوان در محیطهای شهری و الزامات حضوری آنها است. در این پژوهش تلاش می‌شود میزان رضایتمندی و تمایل بانوان به حضور در عرصه‌های عمومی در منطقه 22 شهر تهران را ارزیابی نماییم. همچنین میزان مردانه یا زنانه بودن و عدالت جنسیتی هر یک از عرصه‌های عمومی از منظر بانوان مورد بررسی قرار می‌گیرد. این تحقیق کاربردی بوده و از نظر پارادایمی در زمره رویکردهای انتقادی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه و مصاحبه به‌دست آمده است. تحلیل‌های صورت گرفته نشان می‌دهد از میان فضاهای بررسی شده، وجود عرصه‌های عمومی فعالیت تجاری بیشترین میزان تأثیر را حضور بانوان عرصه‌های عمومی ‌دارد. پس از آن عرصه‌های عمومی فعالیت مذهبی، ورزشی، تفریحی و فرهنگی قرار دارند. همچنین مشخص شد فضاهای تجاری، تفریحی، ورزشی، فرهنگی و مذهبی به ترتیب بیشتر عدالت جنسیتی را از نظر بانوان دارند. بر اساس نتایج مدلWGR مشخص شد حق به شهر در بخش‌های شمالی منطقه و بالای اتوبان همت شرایط مطلوب‌تری را دارد و محدوده‌های غربی منطقه، امتیاز کمتری را به‌دست آورده‌اند. همچنین بررسی متغیرهای مدل نشان می‌دهد، در مناطقی که دسترسی مناسبی به امکانات و خدمات شهری دارند، دو عامل فاصله از فعالیت‌های تجاری و تفریحی ارتباط مستقیمی با حق به شهر دارند.
 

کلیدواژه‌ها

زنان؛ جنسیت؛ عدالت؛ فضای شهری؛ منطقه 22 شهر تهران

مراجع

 

1. بلیکی، ن.1384. طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمه چاوشیان حسن، نشر نی.73.
2. حاجی احمدی همدانی، آ، ماجدی،ح، جهانشاهلو، ل. 1394. بررسی معیارهای تأثیرگذار برافزایش میزان فعالیت زنان در فضاهای شهری مطالعه موردی:محله پونک(20 متری گلستان) شهر تهران، مطالعات شهری. 47-59.
3. خدایاری، م.، شارع‌پور، م، تولائی، ن.1396. بررسی تأثیر شاخص‌های مطلوبیت فضای شهری بر میزان تحقق حق به شهر: مطالعه موردی شهر بابلسر. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی.4 (9). 189-225.
4. ذکائی، م، س. 1395. فضاهای فراغتی شهری و زنانگی‌های جدید. علوم اجتماعی (دانشگاه علامه طباطبائی) شماره 73. 63-92.
5. ذکاوت،س،رضایی،م،حاتم، پ.1399. ارتقا سرزندگی در فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ساماندهی منظر شهری ( مطالعه موردی: شهر یاسوج)، فصل نامه آمایش محیط، شماره 50، 199.
6. رفیعیان،م، الوندی پور، ن. 1395. مفهوم پردازی اندیشه حق به شهر؛ در جستجوی مدلی مفهومی، مجلة جامعه شناسی ایران، دورة شانزدهم، شمارة 25.2-47.
7. رفیعیان،م، نسترین،م، عزیزپور، س.1392. ارزیابی رضایتمندی از فضای شهری با توجه به متغیر جنسیت، مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان،سال35.11-58.
8. رهبری،ل: شارع پور،م. 1393. جنسیت و حق به شهر:آزمون نظریه لوفر در تهران، مجله جامعه شناسی ایران. 116-141.
9. شارع پور،م،رفعت جاه،م،رهبردی، ل.1394. جایگاه شهروندان تهرانی در نردبان آرنستاین: بررسی جنسیتی بعد مشارکتی حق به شهر، رفاه اجتماعی. 177-203.

10.عظیمی‌هاشمی ,م، رضوی زاده، ن. 1389. حق شهروندی و فضای شهری، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. 1-10.

11.غیاثوند،ا،1393، تأثیر فضای شهری مدرن بر بازاندیشی هویت جنسیتی، جنسیت و خانواده..79-98.

12.کلانتری، ع، صدیقی‌کسمایی، م.1396. از مطالبه‌ی حق به شهر تا شکل‌گیری انقلاب شهری (شهر تهران، سال ۱۳۵۷)، دوره 7، شماره53.23-78.

13.مجیدی خامنه،ب،آقایی،پ، ضرغامی، س،رئیسی، ح. 1399. تحلیل مؤلفه‌های تأثیرگذار بر احساس امنیت اجتماعی زنان در فضاهای عمومی سبز،مورد پژوهی:پارک نیاوران،منطقه یک شهرداری تهران،فصل نامه آمایش محیط، شماره 50، 6.

14.موحد، ع، شماعی،ع، اسدی کلمتی،ا.1398. سنجش کیفیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل منطقه 10 تهران،فصل نامه آمایش محیط، شماره 45، 72.

 

1. Beebeejaun, Y. 2016.Gender, urban space, and the right to everyday life. Journal of Urban Affairs , Volume 39, 2017 - Issue 3, 323-334
2. Butcher, M. 2015. How women are reclaiming their right to public space in Delhi.
3. Daphne, S. 2014. Annual Review of Sociology 40:1: 581-598
4. Doan, P L. 2010. “Gendered Space” In Encyclopedia of urban studies, edited by Ray Hutchison, Thousand Oaks: SAGE:298-302.
5. Duff, C. 2017. The affective right to the city, Transactions of the Institute of British Geographers: Vol 42, No 4:516-529.
6. Geel, A. 2016. Separate or together? Women-only public spaces and participation of Saudi women in the public domain in Saudi Arabia, Contemporary Islam, Volume 10, Issue 3, pp: 357–378
7. Gieryn, TF. 2000. Annual Review of Sociolog ,Volume 26, pp: 463-496
8. Harvey, D. 2012. Rebel cities: from the right to the city to the urban revolution. Verso Books,5
9. Isensee, P. 2016. International Observers, Civil Society, Policies, Research & Analysis, Solutions,3
   1. Janoski. 1997.Citizenship and civil society a framework of rights and obligations in liberal traditional and social democratic regimes. Cambridge university press.57
   2. Jianga, B. Makb, C. Larsenc, L. Zhongd ,H. 2017. Minimizing the gender difference in perceived safety: Comparing the effects of urban back alley interventions, Journal of Environmental Psychology, Volume 51: 117–131
   3. Lukes, S. 1974.”power:a radical view “ in Scott , johned) power: critical concepts , vol ,24( Autumn) ,No.2,:85-91
   4. McCann, E. J. 2002. Space, citizenship, and the right to the city: A brief overview. GeoJournal 58: 77–79
   5. Mehta ,V. 2013, Evaluating Public Space, Journal of Urban Design, Volume 19, - Issue 1: 53-88
   6. Middleton, J. 2016. The socialities of everyday urban walking and the 'right to the city. Urban Studies. 55. 10.1177/0042098016649325:296-315
   7. Purcell, M. 2003. Citizenship and the Right to the Global City: Reimagining the Capitalist World Order”, International Journal of Urban and Regional Research, 27, :564-90
   8. Rodrigues, Camila. 2015. On the right to the city. Geography and Spatial Planning Journal:217-227
   9. Sofer, M. 2016. Book review” Hamdan H, Geographies of Muslim Women, Gender, Religion and Space, Edited by Ghazi-Walid Falah and Nagel, Caroline. New York, London: The Guilford Press, 2005”.- Geography Research Forum,323-325