مکان‌یابی مرا کز بهداشتی – درمانی(بیمارستان) با استفاده از روش AHP درمحیط GIS (مطالعه موردی: شهرسمنان)

آمایش محیط

دوره 13، شماره 51، اسفند 1399، صفحه 63-84   

نویسنده

حمیدرضا جودکی^*

استادیارگروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، واحداسلامشهر، دانشگاه آزاداسلامی، اسلامشهر، ایران

چکیده

 
در اغلب شهرها عدم تخصیص متناسب فضا و جایابی بهینه عناصر خدماتی و کالبدی شهر، به ویژه بیمارستان و تعداد عوامل مؤثر در مکان‌یابی این مراکز، افزایش روزافزون مشکلات شهری و شهروندان را به دنبال داشته است. لذا این امر لزوم استفاده از روش‌های مؤثر و سیستم‌های رایانه‌ای در مکان‌یابی بهینه این مراکز را بیش از پیش آشکار ساخته است. هدف عمده این پژوهش، ارزیابی نحوه توزیع بیمارستان و مشخص کردن نواحی محروم از این خدمات در شهر سمنان با توجه به استانداردها و ضوابط مکان‌یابی بیمارستان بوده است. در این تحقیق داده‌های مکانی از روی نقشه‌های رقومی و خطی تهیه و داده‌های توصیفی نیز با استفاده از آمار و پژوهش‌های میدانی، جمع‌آوری گردید و به پایگاه اطلاعاتی متصل شد. آن‌گاه برای هر یک از عوامل تأثیرگذار در مکان‌یابی بیمارستان، لایه‌های مرتبط همچون سازگاری اراضی، نزدیکی به مرکز مناطق، جمعیت، دسترسی به شبکه‌های ارتباطی درجه یک، ضوابط طراحی، سرانه و استانداردها، شعاع دسترسی تهیه شد و در هر لایه حریم کاربری‌ها مشخص گردید و با روی هم‌گذاری لایه‌های مذکور بر اساس الگوها و ضوابط مشخص، به تحلیل و بررسی آن پرداخته شد. سپس بر اساس مطالعات و نظرات متخصصان مرتبط فاکتور‌های مؤثر در تعیین مراکز بهداشتی – درمانی انتخاب و با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به صورت زوجی با هم مقایسه و وزن هر یک محاسبه گردید. نهایتاً ‌در محیط GIS تحلیل شده‌اند. در عین حال یافته‌های حاصل از این تحلیل نشان می‌دهد که نیاز کنونی شهر سمنان به مراکز بهداشتی با توجه به سرانه‌های شهری، حداقل 3 بیمارستان است که برای رفع این کمبوداز GIS استفاده گردید.

کلیدواژه‌ها

مکان‌یابی؛ بیمارستان؛ GIS؛ مدلAHP؛ سمنان

مراجع

 

1-     اسکندری،‌ح(1389)دانستنی‌هایی در پدافند غیر عامل و برنامه‌ریزی کاربری اراضی از دید پدافند غیر عامل، چاپ اول، تهران،‌انتشارات بوستان حمید، 208صفحه.

2-     الماس پور، ف(1380)/کاربردسیستم اطلاعات جغرافیایی وتحلیل شبکه درمکانیابی داروخانه‌ها/پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس،176صفحه.

3-     ببی، ا:(1385)/روش تحقیق درعلوم اجتماعی/ترجمه رضا فاضل/جلد اول/ انتشارات سمت،504صفحه.

4-     پورمحمدی، م:(1382)/ برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری/انتشارات سمت،166صفحه.

5-     تقی نژاد، ج(1372)، نگرش بر مکان‌یابی بیمارستان‌های شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.224صفحه.

6-      جودکی،ح(1396)مکان‌یابی کاربری‌های شهری ومنطقه ای(نظریه‌ها، مدل‌هاومعیارها) انتشارات اندیشگاه فناوری‌های نوین،202صفحه.

7-     حسینی، ع(1380)/ ارزیابی کاربریهای آموزشی درشهرتهران وارائه الگوی مناسب مورد مطالعه منطقه 15شهرداری تهران/پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تهران،193صفحه.

8-     خسروی، ع :( 1377)/تحول در مدیریت شهری/ مجله پژوهش، پیش شماره دوم42-28.

9-     خمر،غ،پاسبان عیسی نو،و(1397)کاربردتوابع منطق فازی به منظورمکان‌یابی آرامستان‌های شهرپارس آباد(استان اردبیل)،فصل نامه آمایش محیط، شماره 40، 66-43.

10- درخشان، ح:(1378)/ تحلیل مناسب مکانی-فضایی کاربری اراضی شهری بااستفاده ازGIS/ رساله دکترا، دانشگاه تهران،189صفحه.

11- رضوانی، م(1380) برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، چاپ اول، تهران،‌ انتشارات منشی168صفحه .

12- رضوانی،م(1393)، بیمارستان چه سازمانی است و چگونه کار می‌کند، چاپ اول، تهران،‌ جهاد دانشگاهی. 205صفحه.

13- سازمان مدیریت وبرنامه‌ریزی استان سمنان (1382) سالنامه آماری.

14- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان سمنان(1377) برنامه توسعه شهرستان سمنان، مرکزآمارسمنان

15- عرب امیری، م،رفیع پور،م،سعدی مسگری، م(1392)مکان‌یابی ایستگاهای آتش نشانی بااستفاده ازالگوریتم کلونی مورچه مطالعه موردی شهرتهران، فصل نامه آمایش محیط، شماره 25،48-23.

16-  فعلی، م (1391)، مکان‌یابی مراکز بهداشتی – درمانی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی،‌ نمونه موردی؛ مقطع چهار شهر شیراز- چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، اردیبهشت ماه، دانشگاه فردوسی مشهد.،447-433.

17- محمدی، م(1382)ارزیابی و مکان‌یابی مراکز خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی؛ منطقه پنج شهر تهران،‌پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا،‌دانشگاه یزد 177صفحه.

18- مجدی، ر(1386)بکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان‌یابی بهینه منطقه مورد مطالعه شهر تبریز و مکان‌یابی بهینه برای ایجاد بیمارستان جدید، سومین کنگره ملی مهندسی عمران،‌شهریور، دانشگاه تبریز،582-567.

19- وفادوست،ن، مکانیکی، ج (1397) مکان‌یابی دفن پسمانددرنقاط شهری به روش تحلیل شبکه‌ای مطالعه موردی شهرستان گناباد، فصل نامه آمایش محیط،شماره 41، 46-23 .

 

20-  Albert, D. et al (eds) (2005), “GIS and Remote Sensing Application and the Health Sciences”, Chelsea: Ann Arbor Press.

21-  Asefzadeh, S, 2004, Assessing The Need to Establish New Hospitals, Journal of WHO, Vol. 2 No. 2, PP. 334 – 339.

22-  Curtis, Sara E. (2004), “Social Exclusion, Health and Healthcare: The Case of the National Health Service in England; In Roger Lee & David M.Smith(eds) Geographies and Moralities: International Perspectives on Development”, Justice and Place Process, Oxford: Blackwell.

23-  Godland, S (1961), “Population, Regional Hospitals, Transport Facilities and Region: Planning the Location of Regional Hospitals in Sweden; Lund Studies in Geography, Series B., Human Geography, 21, PP. 3-32.

24-  Hare, Timothy, S. & Holly R. Barcus (2007), “Geographical Accessibility and Kentucky`s   Heart-Related Hospital Services”, Applied Geography (27): PP. 181- 205                                              

25-  Kohli, S. et al (1995), “Distance from the Primary Health Center: A GIS Method to Study Geographical Access to Health Care”, Journal of Medical Systems, (19) 6: PP. 425-436.                                     

26-  Love, D. & P. Lindquist (1995), “The Geographical Accessibility of Hospitals to the Aged: A Geographic Information System Analysis within Illinois”, Health Services Research (29) 6:PP.629- 651.                                                    

27-  Luo, Wei & Fahui Wang (2003), “Spatial Accessibility to Primary Care and Physician Shortage Area Designation: A Case Study in Illinois with GIS Approach”; In Omar A. Khan (ed), Geographic Information Systems and Health Applications, Hershey: IDEA Group Publishing, PP. 260-288.                                                

28-  Perry, B& Wil, G (2000), “Physical Access to Primary Health Care in Andean Bolivia”, Social Science & Medicine (50): P. 1177-1188.        

29-  29-Phibbs, C.S & H.S, Luft (1995), “Correlation of Travel Time on Roads versus Straight-Line Distance”, Medical Care Research and Review (52) 4; P. 532- 542.                                                    

30-  Varnakovida, P & Joseph P.Messina (2005), “Hospital Site Selection Analysis”, Department at Michigan State University.                                     

31-  Walsh, S.J. et al (1997) “Normative Models and Health Care Planning: Network, Based Simulations within a Geographic Information System Environment”, Health Services Research, (32)

32-  Wolk –Musial, E. & Zagajewski, B., 1999, Environmental Remote Sensing, Remote Sensing of Environment Laboratory, Faculty of Geography and Regional Studies, University of Warsaw, Poland.