تحلیلی از نقش سرمایه اجتماعی در شکل‌گیری حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل)

آمایش محیط

دوره 13، شماره 51، اسفند 1399، صفحه 133-158   

نویسندگان

ابوالفضل مشکینی^{* 1}؛ مهدی حسین پور²؛ سارا خدایی³

¹(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس)

²(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه زنجان)

³(کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه زنجان)

چکیده

 
حکمروایی خوب شهری فرایندی مستمر از تطبیق و همسوسازی منافع متضاد و متفاوت افراد و گروه‌ها می­باشد. این فرایند شامل نهادهای رسمی و غیررسمی و نیز سرمایه اجتماعی شهروندان است. سرمایه اجتماعی یکی از عوامل حکمروایی خوب شهری است؛ خود زمینه‌ای مناسب جهت دستیابی به یک مدیریت و حکمروایی مناسب شهری در راستای رسیدن به یک زندگی یکپارچه و امن می‌باشد. هدف این مقاله بررسی نقش سرمایه اجتماعی در شکل‌گیری حکمروایی خوب شهری بوده و سعی بر این بوده تا با بررسی رابطه ‌این دو متغیر در سطح شهر اردبیل، راه‌حل مناسبی جهت دستیابی به حکمروایی مناسب شهری گردد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت موضوع توصیفی- تحلیلی می­باشد. برای گردآوری داده­های مورد نیاز پژوهش از ابزار پرسشنامه استفاده و حجم نمونه 383 نفر از شهروندان شهر اردبیل می­باشند که به روش کوکران انتخاب‌شده­اند. رواﯾـﯽ ﺻـﻮری و ﻣﺤﺘـﻮاﯾﯽ ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣـﻪ ﺗﺤﻘﯿـﻖ از ﻃﺮﯾـﻖ ﮔﺮوﻫـﯽ از ﻣﺘﺨﺼﺼـﺎن توسعه‌ی شهری ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺎﺗﯿﺪ داﻧﺸﮕﺎه در رشته‌های مرتبط شهری و کارشناسان مدیریت شهری ارزﯾــﺎﺑﯽ و ﭘــﺲ از اﻧﺠــﺎم اﺻــﻼﺣﺎﺗﯽ ﺗﺄﯾﯿــﺪ ﺷــﺪ. ﭘﺎﯾــﺎﯾﯽ ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﯾﺐ آﻟﻔﺎی کرون باخ (ﭘـﺲ از ﺣﺬف ﮔﻮﯾﻪﻫﺎی ﻧﺎﻫﻤﺴﺎز) با ضریب 0.88 مورد تأیید  قرار گرفت. داده‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزارSPSS، EXCEL و Lisrel مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که بین حکمروایی خوب شهری و سرمایه اجتماعی با سطح معناداری 0 و ضریب همبستگی 626/0 رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد؛ به‌نحوی‌که این دو متغیر به‌صورت مکمل با یکدیگر عمل می‌کنند. همچنین با توجه به نتایج آزمون خی دو بین مناطق چهارگانه شهر اردبیل از لحاظ متغیرهای سرمایه اجتماعی و حکمروایی تفاوت‌های معناداری وجود دارد. به‌طوری‌که بیشترین میانگین این دو متغیر در منطقه 2 شهر اردبیل برآورد شده است.

کلیدواژه‌ها

حکمروایی خوب شهری؛ سرمایه اجتماعی؛ شهر اردبیل؛ مدیریت مطلوب

مراجع

 

1. اکبری، غ.1385. سرمایه اجتماعی و حکمروایی شهری. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 83، 148-130.
2. بزی، خ، حیدری، ف.‌1395. ‌بررسی سرمایه اجتماعی در محلات مختلف شهر داراب. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 7، شماره 24، 156-143.
3. بوستون،ج. 2017. حکومت­داری برای آینده: طراحی نهادهای دموکراتیک برای فردایی بهتر. ابوالفضل مشکینی. چاپ اول. مرکز مطالعات شهرداری تهران.578.
4. حاتمی نژاد، ح، عیوضلو، د، خزائی زاده، ف.1395. ‌بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی در فضاهای شهری. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 48، شماره 2، 361-349.
5. خمر، غ، اسماعیل‌زاده، ع، براتپور، ع.1390. ارزیابی توزیع فضایی سرمایه اجتماعی در سطح مناطق شهری. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 4، صص 109-91.
6. خوش­فر، غ، بارگاهی، ر، کریمی، ش.1392. سرمایه اجتماعی و پایداری شهری: شهر گرگان. ‌فصلنامه مطالعات شهری، شماره 8،‌ صص 46-31.
7. رضایی، م، تسلیم، س.1395. تحلیل فضایی رابطه میان کیفیت محیط شهری و سرمایه اجتماعی: شهر یزد. پژوهش‌های جغرافیای انسانی،دوره 48،‌ شماره2، 262-245.
8. ساعی، ع، کبیری، ا، کسرایی، مح؛ صادقی، ح.1390. سرمایه اجتماعی و حکمروایی خوب. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، شماره 2، صص 94-63.
9. سایت درگاه آمار ملی ایران، سرشماری عمومی نفوس مسکن سال‌های 1335- 1395.
10. سیدنورانی،‌ س، سادات سجادی، م، فروزان، ف، جهانگرد، ف.1394. ‌بررسی نقش آموزش در ایجاد سرمایه اجتماعی در ایران 1360-1390. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال 5، شماره 20، 44-31.
11. شریف زاده، م، عبداله زاده، غ، صالحی، ف، خواجه شاهکوهی، ع. 1396. حکمروایی شایسته مبتنی بر سرمایه اجتماعی در شهرستان جویبار. مجله آمایش جغرافیایی فضا. سال 7. 105-122.
12. شمس پویا،م ک، توکلی­نیا،ج.1394.تحلیل سرمایه اجتماعی با تأکید بر مشارکت شهروندان و پاسخگویی مدیران شهری،مورد پژوهی شهر اسلامشهر.فصلنامه آمایش محیط، دوره هشتم،شماره 30، 152-137.
13. صالحی، ر، نعمتی، م، امانپور، س.1393. ‌بررسی سازوکار تأثیرگذاری شاخص‌های سرمایه اجتماعی در حکمروایی مطلوب شهری با استفاده از Amos: نسیم شهر. مجله علمی پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی،‌ سال 4،‌ شماره 1،‌ 24-1.
14. کاظمی،ح،رحمانی،ب.1399.ارزیابی حکمرانی خوب شهری برای شهرهای ایران،مطالعه موردی:شهر اهواز.فصلنامه آمایش محیط،شماره 48،صص108-89.
15. کاکاوند، ا، آهنی، س، زارعی، ف،‌هاشم‌پور، ر.1394.‌ ارزیابی تطبیقی جایگاه سرمایه اجتماعی در ساختار محلات شهری با استفاده از AHP: قزوین. فصلنامه آمایش محیط.‌ شماره 36. 46-25.
16. کرکه آبادی، ز، میرزایی، م. 1394. بررسی شاخص‌های حکمروایی شهری و سرمایه اجتماعی درشهرهای ایران. اولین همایش پژوهش‌های کاربردی در علوم جغرافیایی سمنان. گروه جغرافیایی دانشگاه آزاد اسلامی سمنان.
17. علیمحمدزاده، و، زالی، نادر. 1395. بررسی رابطه بین حکمروایی مطلوب شهری و سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن. چهارمین کنفرانس علمی پژوهشی افق­های نوین در جغرافیا و برنامه‌ریزی معماری و شهرسازی ایران. تهران. انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
18. موحد، ع، قاسمی کفرودی، س، کمانرودی، م، ساسان پور، ف.‌1394. بررسی توسعه محله‌های شهری با تأکید بر الگوی حکمروایی خوب شهری: منطقه 19 تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره 19،‌شماره 1. 179-147.
19. موسوی، م،‌ حسنی، م، منوچهری، ا‌.1392. تحلیل سرمایه اجتماعی شهروندان و تأثیر آن بر کیفیت زندگی: شهر میاندوآب. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. دوره 45(4). 220-197.
20. نیک پور، ع، رمضان زاده، م، واحدی، ح.1394. ارزیابی سرمایه اجتماعی و تأثیر آن در ارتقاء کیفیت محیط‌های شهری: شهر بابلسر. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. سال 5. شماره 19. 126-115.
    1. Cave, R.W. 2005. Encyclopedia of the city, London & New York.
    2. Gamas, F. 2010. Social capital and government performance in American. Urban Affairs review. Vol 21: 40- 53.
    3. Gore, T and Wells, P. 2009. Governance and evaluation: the case of EU regional policy horizontal priorities.Evaluation and program, No.32: 158-167.
    4. Heris, M. 2012. Good Urban governance, Actors relation and paradigms. American journal of sociology, 94: 95-120.
    5. Jacobs, J. 1965. The death & life of great American cities. American journal of Sociology. vol 84: 46.
    6. OECD(Organization for Economic Cooperation and Development), 2005, The wellb.
    7. Peris, J, Calabuig, C. 2012. Scrutinizing the link between participatory governance and urban environmental management. Habitat international, No.35: 84- 92.
    8. Rakidou, A. 2012. Towards an understanding of governance: the emergence of an idea and its implications for urban research in developing countries. Centre for Urban and Community Studies. Vol 4: 1-120.
    9. Sadashiva, M. 2008. Effects of civil society on urban planning and governance in Mysore, India, Doctoral thesis, Technical university of Dortmund.
    10. UNDP. 2002. Governance unit Jakarta introducing good local governance.
    11. Yap Kio, sh. 2014. Good Urban Governance in South Asia. Environment and urbanization Asia.