تحلیل مؤلفه‌های تمدن‌ساز مؤثر از سوی دولت ادریسیان در قرون اولیه اسلام بر کشورها و شهرهای غیرمسلمان

فصلنامه تخصصی علوم سیاسی

دوره 16، شماره 53، زمستان 1399  

نویسندگان

فیض اله بوشاسب ¹؛ اعظم مظفری¹؛ علیرضا ابطحی²

¹گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²گروه تاریخ،دانشکده ادبیات وعلوم انسانی،دانشگاه آزاد واحد نجف آباد،نجف آباد ،ایران

چکیده

ادریسیان (778-985 م)نخستین فرقۀ شیعی بودند که در بلاد اسلامی به قدرت سیاسی رسیدند. آنها موفق شدند حدود سه قرن ابتدا به شکل کاملاً مستقل و سپس به عنوان کارگزار خلافت اموی مستقر در اسپانیا تشکیل حکومت دهند. نتایج این استقرار و تثبیت قوای سیاسی به تدریج در حوزه‌های فرهنگ و تمدن خود را آشکار ساخت تا بدانجا که پژوهش‌های بسیاری بر مظاهر فرهنگ و تمدن ادریسی شهادت می‌دهند. اما نکتۀ ناگفته‌ای که در این زمینه وجود دارد تأثیرگذاری آنها بر همسایگان مسلمان و غیرمسلمانی است که به تدریج شیفتۀ تمدن و اندیشه فرهنگی ادریسیان شدند. جستار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به مهمترین مصادیق و مؤلفه‌های تمدن‌ساز پرداخته است که در زمامداری ادریسیان ظهور و گسترش یافتند و علاوه بر آن به کشورها، بلاد و اقوام دیگر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم صادر شدند. بنا بر نتایج اگر تمدن را منبعث از دو عامل وحدت‌یافتگی و دین بدانیم و آن را بر اساس اصولی مانند معماری، سیستم بوروکراتیک و روابط تجاری-سیاسی بازشناسی کنیم، آنگاه می‌توان دریافت که چگونه بسیاری از دستاوردهای تمدنی دوران ادریسیان از کشورهای آفریقایی تا اسپانیا و پرتغال گسترش یافته است. هرچند شکل این گسترش متوازن و همگن نبوده، اما نهایتاً تأثیرات ژرفی از ساختار تمدن ادریسی در تمامی این حوزه‌های جغرافیایی و سیاسی دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تمدن ادریسی؛ معماری ادریسی؛ ساختار بوروکراتیک؛ اثرات تمدنی؛ توزیع تمدن

مراجع