تبیین و تحلیل پایداری فضاهای جمعی و سنجش عوامل مؤثر برآن (نمونه موردی: پارک خانواده شهر مهاباد)

آمایش محیط

دوره 13، شماره 51، اسفند 1399، صفحه 203-230   

نویسندگان

سیامند معروفی¹؛ قادر بایزیدی^{* 2}

¹(دکتری معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)

²(استادیار گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)

چکیده

 
اهمیت فضاهای عمومی شهری به‌ عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار در زندگی روزمره افراد غیرقابل‌انکار است، بااین‌وجود، به اصول و معیارهای طراحی در طرح­های توسعه شهری توجه چندانی نشده است. دراین ‌بین یکی از فضاهایی که بستری جهت انجام ملاقات­های محله­ای و گذران اوقات فراغت و مشارکت شهروندان و بهبود حیات اجتماعی شهر فراهم می‌آورد، پارک است. بر این اساس پژوهش حاضر که در سال 1397 در پارک خانواده شهر مهاباد به انجام رسیده است، با روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به روش پیمایشی، به بررسی میزان پایداری فضای مورد مطالعه بر اساس شاخص­های پایداری فضای جمعی و همچنین سنجش مهم‌ترین عوامل اثر­گذار بر ارتقاء پایداری در فضای مذکور پرداخته است. سنجش انجام‌شده توسط آزمون آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامه و نتایج آزمون­های KMOو بارتلت، کفایت حجم نمونه و همچنین روایی درونی و ساختاری پرسشنامه را تأیید  کردند. نتایج تحلیل­های آماری، حاکی از وضعیت ناپایدار فضا در تمامی مؤلفه‌های بررسی‌شده (به‌جز در مؤلفه‌های اجتماع­پذیری) می­باشد. همچنین نتایج مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم­افزار PLS نیز مشخص ساخت که مؤلفه‌های مربوط به معیار آسایش و تصویر ذهنی که اشاره به آسایش، آرمش و امنیت فیزیکی و روانی کاربران فضا دارند، با اختلاف، بیشترین تأثیر را بر ارتقاء پایداری در فضای مورد مطالعه دارند. بنابراین جهت ساماندهی و ارتقای پایداری فضا، این دسته از مؤلفه‌ها می­بایست در اولویت تحقق و اجرا قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

فضای جمعی؛ پایداری؛ ارزیابی کاربر محور؛ پارک خانواده؛ شهر مهاباد

مراجع

 

1. آیینی، م.1388. موضوعات اقتصادی، مالی و مدیریتی در بهسازی و نوسازی چینی‌جاهای فرسوده شهری، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
2. توسلی، م؛ بنیادی،ن.1390. طراحی فضای شهری: فضاهای شهری و جایگاه آن‌ها در زندگی و سیمای شهر، تهران، انتشارات شهیدی.
3. جاودانی، ع؛ پروین، ح.1394. مشارکت فضا و مردم یا اتصال امر سیاسی و فضای شهری (نمونه موردی: محلة باب الوزیر و میدان التحریر قاهره، 1391)، فصلنامه باغ نظر، شماره 34، صص 124-109
4. خلیلی، ا؛ قلی پور، م؛تاجیک، آ؛ زالی، ن.۱۳۹۲. ارائه الگویی برای برنامه‌ریزی و طراحی باغشهرها در نظام شهرسازی ایران، فصلنامه مدیریت شهری و روستایی، سال یازدهم، شماره 32، صص 288-263.
5. رفیعیان، م؛ تقوایی، ع؛ خادمی،م؛ علی­پور،ر.1391. بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره چهارم، صص 43-35.
6. روانبخش، ا.1396. تحلیل عوامل مؤثر بر اجتماع‌پذیری پارک‌های شهری (نمونه موردی: پارک ساحلی شهر یاسوج)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی – برنامه‌ریزی شهری به راهنمایی دکتر مصطفی میرآبادی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج.
7. روانبخش، ا؛ میرآبادی، م.1397. تبیین و تحلیل اجتماع‌پذیری در پارک‌های شهری با تأکید بر نقش عوامل زمینه‌ای و دموگرافیک (نمونه موردی: پارک ساحلی شهر یاسوج، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال نهم، شماره 33، صص 124-111.
8. روشندل، ت.1394. واکاوی عوامل فضایی- کالبدی تأثیرگذار بر حضور شهروندان در فضاهای شهری (محور تجاری راهنمایی مشهد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری به راهنمایی دکتر محمد سلمانی مقدم و دکتر شهاب عباس زاده، دانشگاه تربیت‌معلم سبزوار.
9. شجاعی، د؛ پرتوی، پ.1394. عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقاء اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس‌های مختلف شهر تهران(نمونه موردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه 7 تهران)، فصلنامه باغ نظر، سال دوازدهم، شماره 34، صص 108-93
10. عظیمی، م.1390. ارزیابی عملکرد فضاهای عمومی شهری بر اساس معیارهای کیفی محیط (نمونه موردی: شهر قدیم لار)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی به راهنمایی دکتر محمود محمدی و دکتر مجتبی رفیعیان، دانشگاه هنر اصفهان.
11. علی الحسابی، م.1385. ساماندهی فضاهای جمعی در شهر بم، ضرورت بازسازی شهری، مجله مسکن و انقلاب، شماره 113، صص 13-2.
12. علی پور، ر؛ خادمی، م؛ سنماری، م؛ رفیعیان،م.1391. شاخصه‌های کیفیت محیطی در شناسایی اولویت‌های مداخله در محدوده بافت فرسوده شهر بندرلنگه، نشریه باغ نظر، سال نهم، شماره 20: 22-13.
13. فارسی، ط؛ ناسخیان، ش؛ شاهیوندی، ا.1398. ارزیابی پس از بهره­برداری یک پاتوق شهری جهت بررسی اثرات آن بر ارتقای سرزندگی(نمونه موردی: پاتوق شهری د ر معبر تاریخی - طبیعی شهر اصفهان)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 47: 162-145.
14. قلعه نویی،م ؛ دهقان زاد،ش.1392. ارزیابی کیفیت‌های کالبدی فضاهای شهری با رویکرد توسعه پایدار، نمونه موردی: محله باغ ملی شهرضا، سومین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار و عمران شهری، اصفهان، موسسه آموزش عالی دانش‌پژوهان، 26 آذرماه.
15. کاشانی جو، خ.1389. بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری، نشریه هویت شهر، سال چهارم، شماره 6، صص 106-95.
16. گنجی پور، ع.1395. ارزیابی سرانه کاربری فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات مطالعه موردی: منطقه 8 شهرداری تهران (GIS) جغرافیایی، فصلنامه آمایش محیط، شماره 35: 84-71.
17. ماجدی، ح؛ منصوری، ا؛ و حاجی احمدی،آ.1390. بازتعریف فضای شهری (مطالعه موردی: محور ولیعصر حدفاصل میدان ولیعصر تا چهار اره ولیعصر)، فصلنامه مدیریت شهری و روستایی، شماره 27، صص 283-263.
18. مدنی پور، ع.1389. فضاهای عمومی و خصوصی شهرها (ترجمه: فرشاد نوریان)، تهران، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
19. مهندسین مشاور پویا نقش شهر و بنا.1390. طرح جامع شهر مهاباد جلد اول و دوم، وزارت راه و شهرسازی.
20. مومنی،م ؛ فعال قیومی،ع.1396. تحلیل‌های آماری با استفاده از SPSS، تهران، انتشارات مؤلف.
21. هوشنگی، م.1395. طراحی خانه هنرمندان با رویکرد پایداری اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مهندسی معماری به راهنمایی دکتر آرش مهرگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
22. یغفوری، ح؛ پایداری، ا؛ سنجری،ا.1394). توزیع پارک‌ها و ارزیابی کیفیت آن‌ها در سطح شهرها با استفاده از مدل VICOR(نمونه موردی: شهر عنبرآباد، استان کرمان)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 31: 145-123.
    1. Brown, K., Jennings,T. (2003). Social consciousness in landscape architecture education: Toward a conceptual framework. Landscape Journal, 22 (2): 99-112
    2. Dresner, Simon, (2003) The Principles Sustainability, New York, Earth scan publication.
    3. Meyer, J. (2011). Participation in the Planning and Design of Public Open Space. Massachusett: University of Massachusetts Amherst.
    4. Zukin, S. (1995). The cultures of cities, Cambridge, MA: Blackwell publication.
    5. Van Dillen, S. M., de Vries, S., Groenewegen, P. P., Spreeuwenberg, P. (2012). Greenspace in urban neighbourhoods and residents' health: adding quality to quantity, Journal of Epidemiology and Community Health, Vol.66, No. 6, PP. 11-36
    6. Chiesura, A. (2004). The role of urban parks for the sustainable city, Jouirnal of Landscape and Urban Planning, Vol.68, No. 1, PP. 129-138.
    7. . Thi Hien, N. (2009), Citizen participation in planning & Management of Nguyen for center for action for the city Hanoi, Publicaticon of Center for Action for the City, Hanoi, Vietnam.