اثر مدیریت مصرف کود‌های زیستی و شیمیایی‌بر صفات مورفولوژیکی و عملکرد ذرت دانه‌ای (.Zea mays L) در رامهرمز

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

دوره 10، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 102-116   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

شهین اکبری¹؛ مهرو مجتبایی زمانی^{* 2}

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اگرواکولوژی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

²استادیار گروه کشاورزی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

چکیده

به‌منظور ارزیابی اثر کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی-دامی و زیستی بر عملکرد ذرت (سینگل کراس 703)، این آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در تابستان سال 1395 در شهرستان رامهرمز اجرا‌ شد. کرت‌های اصلی در چهار سطح مصرف کود شیمیایی (100، 50 و 25 درصد مصرف توصیه‌شده NPK و عدم مصرف کود شیمیایی (مصرف کود دامی)) و کرت‌های فرعی در سه سطح عدم تلقیح بذر؛ تلقیح بذر با کود‌های زیستی حاوی باکتری‌های محرک رشد و حل‌کننده فسفات و پتاسیم (ازتوبارور+فسفاته‌بارور+پتابارور) و تلقیح بذر با کودهای زیستی مذکور+قارچ آسپرژیلوس بود. بیشترین عملکرد دانه به سطح تیماری 100 درصد مصرف NPK تعلق داشت، ولی بین دو سطح 100 و 50 درصد مصرف NPK ازلحاظ تعداد برگ در بوته، طول بلال، قطر بلال، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن هزار دانه تفاوت معنی‌داری نبود. اثر کود زیستی بر عملکرد دانه و اجزای آن معنی‌دار بود و بین دو سطح تلقیح بذر با کودهای زیستی حاوی باکتری و تلقیح بذر با کودهای زیستی حاوی باکتری+قارچ آسپرژیلوس تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. در شرایط عدم تلقیح بذر، با کاهش 50 درصدی مصرف NPK، عملکرد دانه در حدود 24 درصد کاهش یافت، درحالی‌که با تلقیح بذر با کودهای زیستی حاوی باکتری و کاهش 50 درصدی مصرف NPK، کاهش عملکرد دانه نسبت به مصرف 100 درصد NPK بدون تلقیح بذر، حدود 12 درصد بود. ازاین‌رو، تلقیح توأم بذر با کودهای زیستی ازتوبارور، فسفاته‌بارور و پتابارور در تلفیق با مصرف 50 درصد توصیه‌شده کود شیمیایی NPK به دلیل کاهش هزینه نهاده‌های شیمیایی و جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی در زراعت ذرت در منطقه رامهرمز مناسب‌ به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

آسپرژیلوس؛ باکتری‌‌های محرک رشد؛ کشاورزی پایدار

مراجع

ابراهیمی، ر.، رسولی صدقیانی، م. و برین، م. 1394 . میکروارگانیسمهای حلکننده فسفات بهعنوان کود
.22-25 :(47) بیولوژیک. فصلنامه نظاممهندسی کشاورزی و منابع طبیعی،

ررؤؤرراسدی رحمانی، ه.، خاوازی، ک.، اصغرزاده، ا.، رجالی، ف. و افشاری، م. 1391 . کودهای زیستی در
.87-77 :(1) ایران: فرصتها و چالشها. مجله پژوهشهای خاک (علوم خاک و آب)، 26
-3 امانی، ن.، سهرابی، ی. و حیدری، غ. 1396 . عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ذرت با کاربرد
.83-65 :(2) کودهای زیستی و شیمیایی تحت سطوح خشکی. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، 27
-4 برومند، ع.، ساجدی، ن. و چنگیزی، م. 1391 . تأثیر تلفیق کودهای شیمیایی و باکتریهای محرک رشد
:(4) گیاه بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت علوفهای در شرایط آب و هوایی اراک. یافتههای نوین کشاورزی، 6
.307-295
-5 توحیدی نیا، م.، مظاهری، د.، حسینی، م. و مدنی، ح. 1392 . اثر مصرف توأم کود زیستی بارور 2 و کود
رقم سینگل کراس 704 . مجله علوم (Zea mays) شیمیایی فسفر بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد ذرت
.307-295 :(4) زراعی ایران، 15
-6 جهان، م.، کوچکی، ع.، قربانی، ر.، رجالی، ف.، آریایی، م. و ابراهیمی، ا. 1388 . اثر کاربرد کودهای
زیستی بر برخی ویژگیهای اگرواکولوژیکی ذرت در نظامهای زراعی رایج و اکولوژیک. مجله پژوهشهای
.390-357 :(2) زراعی ایران، 7
-7 حمزهئی، ج. و بابایی، م. 1394 . واکنش مزرعهای ذرت به کاربرد مایکوریزا و کود فسفر ازنظر برخی
شاخصهای اگروفیزیولوژیک، اجزای عملکرد و عملکرد دانه. نشریه تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی،
279-289 :(18)5
-8 دیلمیراد، م.، ساریخانی، م. و اوستان،ش. 1396 . اثر تلقیح سودوموناسهای آزادکننده پتاسیم بر رشد
:(4) و جذب پتاسیم گوجهفرنگی در دو خاک با مقادیر مختلف پتاسیم در دسترس. نشریه آبوخاک، 31
.1159-1170
-9 سلیمانی فرد، ع. و ناصری، ر. 1393 . اثر باکتریهای محرک رشد بر صفات فنولوژی و فیزیولوژیکی ذرت
در سطوح مختلف کود نیتروژن. اولین کنگره بینالمللی و سیزدهمین کنگره ملی علوم زراعت و اصلاح نباتات،
کرج، ایران
-10 صدقی، م.، نعمتی، ع.، سید شریفی، ر. و غلام حسینی، م. 1395 . تأثیر سطوح مختلف کود نیتروژن
بر عملکرد و کارایی مصرف کود ذرت دانهای برای تاریخهای مختلف کاشت در اردبیل. نشریه تولید گیاهان
.65-45 :(3) زراعی، 9
-11 عیدی زاده، خ.، مهدوی دامغانی، ع.، صباحی، ح. و صوفی زاده، س. 1389 . اثرات کاربرد کودهای
در شوشتر. نشریه بومشناسی کشاورزی، (Zea mays L.) بیولوژیک در ترکیب با کود شیمیاییبر رشد ذرت
.292-301 :(2)2
-12 مقصودی، ع.، قلاوند، ا. و آقا علیخانی، م. 1393 . تأثیر راهبردهای مدیریتی نیتروژن و کود زیستی بر
صفات مورفولوژیک، عملکرد دانه و صفات کیفی ذرت هیبرید سینگل کراس 704 .نشریه پژوهشهای زراعی
282-273 :(2) ایران، 12
-13 یزدانی، م.، پیر دشتی، ه.، اسماعیلی، م. و بهمنیار، م. 1389 . اثر تلقیح باکتریهای حلکننده فسفر
و محرک رشد بر کارایی مصرف کودهای ازته و فسفره درکشت ذرت سینگلکراس 604 . مجله الکترونیک
80-65 :(2) تولید گیاهان زراعی،اسدی رحمانی، ه.، خاوازی، ک.، اصغرزاده، ا.، رجالی، ف. و افشاری، م. 1391 . کودهای زیستی در
.87-77 :(1) ایران: فرصتها و چالشها. مجله پژوهشهای خاک (علوم خاک و آب)، 26
-3 امانی، ن.، سهرابی، ی. و حیدری، غ. 1396 . عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ذرت با کاربرد
.83-65 :(2) کودهای زیستی و شیمیایی تحت سطوح خشکی. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، 27
-4 برومند، ع.، ساجدی، ن. و چنگیزی، م. 1391 . تأثیر تلفیق کودهای شیمیایی و باکتریهای محرک رشد
:(4) گیاه بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت علوفهای در شرایط آب و هوایی اراک. یافتههای نوین کشاورزی، 6
.307-295
-5 توحیدی نیا، م.، مظاهری، د.، حسینی، م. و مدنی، ح. 1392 . اثر مصرف توأم کود زیستی بارور 2 و کود
رقم سینگل کراس 704 . مجله علوم (Zea mays) شیمیایی فسفر بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد ذرت
.307-295 :(4) زراعی ایران، 15
-6 جهان، م.، کوچکی، ع.، قربانی، ر.، رجالی، ف.، آریایی، م. و ابراهیمی، ا. 1388 . اثر کاربرد کودهای
زیستی بر برخی ویژگیهای اگرواکولوژیکی ذرت در نظامهای زراعی رایج و اکولوژیک. مجله پژوهشهای
.390-357 :(2) زراعی ایران، 7
-7 حمزهئی، ج. و بابایی، م. 1394 . واکنش مزرعهای ذرت به کاربرد مایکوریزا و کود فسفر ازنظر برخی
شاخصهای اگروفیزیولوژیک، اجزای عملکرد و عملکرد دانه. نشریه تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی،
279-289 :(18)5
-8 دیلمیراد، م.، ساریخانی، م. و اوستان،ش. 1396 . اثر تلقیح سودوموناسهای آزادکننده پتاسیم بر رشد
:(4) و جذب پتاسیم گوجهفرنگی در دو خاک با مقادیر مختلف پتاسیم در دسترس. نشریه آبوخاک، 31
.1159-1170
-9 سلیمانی فرد، ع. و ناصری، ر. 1393 . اثر باکتریهای محرک رشد بر صفات فنولوژی و فیزیولوژیکی ذرت
در سطوح مختلف کود نیتروژن. اولین کنگره بینالمللی و سیزدهمین کنگره ملی علوم زراعت و اصلاح نباتات،
کرج، ایران
-10 صدقی، م.، نعمتی، ع.، سید شریفی، ر. و غلام حسینی، م. 1395 . تأثیر سطوح مختلف کود نیتروژن
بر عملکرد و کارایی مصرف کود ذرت دانهای برای تاریخهای مختلف کاشت در اردبیل. نشریه تولید گیاهان
.65-45 :(3) زراعی، 9
-11 عیدی زاده، خ.، مهدوی دامغانی، ع.، صباحی، ح. و صوفی زاده، س. 1389 . اثرات کاربرد کودهای
در شوشتر. نشریه بومشناسی کشاورزی، (Zea mays L.) بیولوژیک در ترکیب با کود شیمیاییبر رشد ذرت
.292-301 :(2)2
-12 مقصودی، ع.، قلاوند، ا. و آقا علیخانی، م. 1393 . تأثیر راهبردهای مدیریتی نیتروژن و کود زیستی بر
صفات مورفولوژیک، عملکرد دانه و صفات کیفی ذرت هیبرید سینگل کراس 704 .نشریه پژوهشهای زراعی
282-273 :(2) ایران، 12
-13 یزدانی، م.، پیر دشتی، ه.، اسماعیلی، م. و بهمنیار، م. 1389 . اثر تلقیح باکتریهای حلکننده فسفر
و محرک رشد بر کارایی مصرف کودهای ازته و فسفره درکشت ذرت سینگلکراس 604 . مجله الکترونیک
80-65 :(2) تولید گیاهان زراعی،

14-Babana, A.H. and Antoun, H. 2006. Effect of tilemsi phosphate rock
solubilizing microorganisms on phosphorus uptake and yield of field grown
wheat (Triticum aestivum L.) in mail. Plant and Soil. 287(1-2):51-58.
15-Dutkiewicz, J., Mackiewick, B. Lemieszek, M.K., Golec, M and Milanowski,
J. 2016. Pantoea agglomerans: A mysterious bacterium of evil and good. Part
IV. Beneficial effects. Annals of Agricultural and Environmental Medicine.
23(2): 206-222.
16-Fathi, Sh., Bolandnazar, S., Alizadeh-Salteh, S. and Zare-Nahandi, F. 2016.
Alleviating the adverse effects of water limitation on basil (Ocimum basillicum
L.) physiological traits and yield, by exogenous application of biofertilizers.
Journal of Biodiversity and Environmental Sciences. 9(1): 329-336.
17-Jnawali, A.D., Ojha, R.B. and Marahatta, M. 2015. Role of Azotobacter in
soil fertility and sustainability–A Review. Advances in Plants and Agriculture
Research. 2(6): 00069.
18-Kennedy, I.R., Choudhury, A.T.M.A. and Kecskes, M.L. 2004. Nonsymbiotic
bacterial diazotrophs in crop-farming systems: can their potential for
plant growth promotion be better exploited? Soil Biology and Biochemistry. 36:
1229-1244.
19-Kizilkaya, R. 2009. Nitrogen fixation capacity of Azotobacter spp. strains
isolated form soils in different ecosystems and relationship between them and
the microbiological properties of soils. Journal of Environmental Biology.
30(1): 73-82.
20-Lohar, D.P., chaff, J.E., Laskey, J.G., Kieber, J.J., Bilyeu, K.D. and Bird,
D.M. 2004. Cytokinins play opposite roles in lateral root formation, and
nematode and rhizobial symbioses. The Plant Journal. 38(2): 203-214.
21-Nouraki, F., AlaviFazel, M., Naderi, A., Panahpoor, E. and Lak, Sh. 2016.
Effects of integrated management of bio and chemical fertilizers on yield of
maize hybrids (Zea mays L.). Journal of Experimental Biology and Agricultural
sciences. 4: 421-426.
22-Van Kessel, J.S. and Reeves, J.B. 2002. Nitrogen mineralization potential of
dairy manures and its relationship to composition. Biology and Fertility of Soils.
36: 118-123.
23-Yazdani, M., Bahmanyar, M.A., Pirdashti, H. and Esmaili, M.A. 2009.
Effect of phosphate solubilization microorganisms (PSM) and plant growth
promoting rhizobacteria (PGPR) on yield and yield components of corn (Zea
mays L.). International Journal of Biological and Life Sciences. 1: 2-6.
24-Zahir, A.Z., Arshad, M. and Frankenberger, W.F. 2004. Plant growth
promoting rhizobacteria. Advances in Agronomy. 81: 97-168.14-Babana, A.H. and Antoun, H. 2006. Effect of tilemsi phosphate rock
solubilizing microorganisms on phosphorus uptake and yield of field grown
wheat (Triticum aestivum L.) in mail. Plant and Soil. 287(1-2):51-58.
15-Dutkiewicz, J., Mackiewick, B. Lemieszek, M.K., Golec, M and Milanowski,
J. 2016. Pantoea agglomerans: A mysterious bacterium of evil and good. Part
IV. Beneficial effects. Annals of Agricultural and Environmental Medicine.
23(2): 206-222.
16-Fathi, Sh., Bolandnazar, S., Alizadeh-Salteh, S. and Zare-Nahandi, F. 2016.
Alleviating the adverse effects of water limitation on basil (Ocimum basillicum
L.) physiological traits and yield, by exogenous application of biofertilizers.
Journal of Biodiversity and Environmental Sciences. 9(1): 329-336.
17-Jnawali, A.D., Ojha, R.B. and Marahatta, M. 2015. Role of Azotobacter in
soil fertility and sustainability–A Review. Advances in Plants and Agriculture
Research. 2(6): 00069.
18-Kennedy, I.R., Choudhury, A.T.M.A. and Kecskes, M.L. 2004. Nonsymbiotic
bacterial diazotrophs in crop-farming systems: can their potential for
plant growth promotion be better exploited? Soil Biology and Biochemistry. 36:
1229-1244.
19-Kizilkaya, R. 2009. Nitrogen fixation capacity of Azotobacter spp. strains
isolated form soils in different ecosystems and relationship between them and
the microbiological properties of soils. Journal of Environmental Biology.
30(1): 73-82.
20-Lohar, D.P., chaff, J.E., Laskey, J.G., Kieber, J.J., Bilyeu, K.D. and Bird,
D.M. 2004. Cytokinins play opposite roles in lateral root formation, and
nematode and rhizobial symbioses. The Plant Journal. 38(2): 203-214.
21-Nouraki, F., AlaviFazel, M., Naderi, A., Panahpoor, E. and Lak, Sh. 2016.
Effects of integrated management of bio and chemical fertilizers on yield of
maize hybrids (Zea mays L.). Journal of Experimental Biology and Agricultural
sciences. 4: 421-426.
22-Van Kessel, J.S. and Reeves, J.B. 2002. Nitrogen mineralization potential of
dairy manures and its relationship to composition. Biology and Fertility of Soils.
36: 118-123.
23-Yazdani, M., Bahmanyar, M.A., Pirdashti, H. and Esmaili, M.A. 2009.
Effect of phosphate solubilization microorganisms (PSM) and plant growth
promoting rhizobacteria (PGPR) on yield and yield components of corn (Zea
mays L.). International Journal of Biological and Life Sciences. 1: 2-6.
24-Zahir, A.Z., Arshad, M. and Frankenberger, W.F. 2004. Plant growth
promoting rhizobacteria. Advances in Agronomy. 81: 97-168.