تمثیل انسان کامل در داستان جاناتان مرغ دریایی (اثر ریچارد باخ) با تکیه بر متون عرفانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 13، شماره 47، فروردین 1400، صفحه 17-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

ساره تربیت^*

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بین المللی خرمشهر-خلیج فارس، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر، ایران

چکیده

یکی از روش­های مرسوم در ادبیات جهان، استفاده از رمز و تمثیل، جهت بلاغت متن و غنای مفهوم است. داستان جاناتان، مرغ دریایی، از مهم­ترین داستان­های تمثیلی ادبیات غرب است که وجوه مشترک زیادی با عرفان اسلامی-ایرانی دارد. مفهوم انسان کامل که در منظومه‌ها و شعر پارسی در قالب تمثیل بیان شده، تصویری از تعالی ذات و روح انسان به واسطه­ی هماهنگی با نور حقیقی و انزوا از تعلقات دنیوی را بیان کرده است. در داستان جاناتان نیز، این مرغ دریایی، به شیوه­هایی مشابه با عرفان اسلامی به حقیقت و مقام انسان کامل می‌رسد. در این پژوهش با شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی جهت به بررسی اهداف این سؤال که وجوه اشتراک داستان جاناتان، مرغ دریایی و مفهوم انسان کامل در عرفان اسلامی چیست؟ پرداخته شد. ضرورت انجام پژوهش به شناخت ریشه‌های مشترک فکری بشر منحصر نمی‌شود؛ بلکه پژوهش­های تطبیقی به گسترش دامنه‌ی شناخت متون ادبی و تأویلی در راستای شناخت نفوذ مفهوم انسان کامل و سفر عرفانی به فرهنگ­های همجوار ختم می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ جاناتان مرغ دریایی؛ ریچارد باخ؛ عرفان اسلامی و ایرانی؛ انسان کامل

مراجع

(1366). فتوحات مکیه، بیروت: دارصادر.

ابن عربی، محیی الدین (11404). فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق ابوالعلاء عفیفی، تهران: الزهراء.

آملی، حیدربن علی (1378). جامع الاسرار و منبع الانوار، با تصحیحات و دو مقدمه هنری کربن، عثمان اسماعیل یحیی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

باخ، ریچارد، (1376)، اوهام. ترجمه سپیده عندلیب. تهران: نشر نیلوفر، چ دوم.

باخ، ریچارد، (1387)، جاناتان مرغ دریایی. ترجمه لادن جهانسوز. تهران: نشر بهجت، چ سیزدهم.

باخ، ریچارد، (1388)، یادداشت‌های مرد فرزانه. ترجمه لیلا هدایت پور. تهران: نشر مثلث، چ ششم

پارسا، محمد بن محمد. (1366). شرح فصوص الحکم. تصحیح جلیل مسگر نژاد. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

پورنامداریان، تقی، (1375)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

تقوی، محمد، (1376)، حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.

جامی، عبد الرحمن بن احمد (1356) دیوان، مقدمه و تصحیح اعلا خان افصح زاد، تهران: مرکز مطالعات ایرانی، دفتر نشر میراث مکتوب.

جهانگیری، محسن ((1376) محیی الدین عربی چهره‌ی برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران

حمیدی، سیدجعفر، شامیان، اکبر، (1384)، سرچشمه‌های تکوین و توسعه انواع تمثیل. نشریه دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 48، شماره 179. ص 107-75

رضایی، لیلا، جاهدجاه، عباس، (1395)، تحلیل کارکرد تمثیل داستانی در پیرنگ داستان کوتاه. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 42، ص 85-61

سنایی، مجدودبن آدم (1383). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تهران: دانشگاه تهران.

سنایی، مجدودبن آدم (1385) دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، {تهران}: سنایی.

شاه نعمت الله ولی (1382). دیوان، تهران: علم.

عبدالهی، محبوبه، (1393)، تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی. پژوهش‌های ادبی و بلاغی، دوره 2، شماره 2-شماره پیاپی 6، ص 129-113

عطار، محمد بن ابراهیم (1373). مصیبت نامه، به اهتمام و تصحیح عبدالوهاب نورانی وصال، تهران: زوار.

عطار، محمد بن ابراهیم (1383) اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

عطار، محمد بن ابراهیم، (1333)، دیوان، قم: پژواک ادب و اندیشه.

فردوسی، ابوالقاسم (1387). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

قشیری، (1345). رساله قشیریه، مترجم ابو علی حسن بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.

قیصرى، علامه داوود (1375) شرح فصوص الحکم لابن العربى، تحقیق و تصحیح مرحوم سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.

کوپا، فاطمه، حجازی، بهجت السادات، غضنفری مقدم، صالحه، (1389). از منطق الطیر عطار تا جاناتان مرغ دریایی ریچارد باخ. جستارهای ادبی، شماره 17، پاییز 1386، ص 70_49.

مولوی، جلال الدین (1383)، مثنوی معنوی، تصحیح، مقدمه و کشف الابیات از قوام الدین خرمشاهی، تهران: دوستان. میرصادقی، میمنت، (1388)، واژه‌نامه هنر شاعری. چ چهارم، تهران: کتاب مهناز.

مولوی، جلال الدین بلخی. (1386) مثنوی معنوی تهران: نشر فراروی.

نجم رازی، عبدالله بن محمد (1387). مرصاد العباد، تهران: علمی و فرهنگی.

نجومیان، علی.7 دی 1394. جاناتان مرغ دریایی، نماد نگاه آمریکایی به عرفان شرق.

نسفی، عزیز بن محمد (1389). الانسان الکامل، تهران: طهوری، انجمن ایران شناسی فرانسه در تهران.

https://mehrnews.com/news/3011629

Herman,David;Jahn,Manfred and Ryan, Marie-laure (Eds); Rutledge Enecyclopedia

of Narrative Theory; London and New York: Ro