تحلیل فضایی سطح برخورداری نواحی روستایی با رویکرد عدالت توزیعی مطالعه موردی: دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان ارومیه

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 17، شماره 4 - شماره پیاپی 61، اسفند 1401، صفحه 885-889   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

موسی کمانرودی¹؛ طاهر پریزادی^{* 2}؛ حجت میرزازاده³

¹دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

برنامه‌ریزی مساوات محور باید از راهکارهای کالبدمحور و فن سالارانه فاصله گرفته و به سمت سیاست‌های چند و مشارکت جویانه حرکت کرد و در آن به مدیریت محلی قدرت داد. از این منظر، نقطه اشتراک برنامه‌ریزی و عدالت اجتماعی، عدالت توزیعی است. هدف از این پژوهش بررسی سطح برخورداری نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان ارومیه از نهاده‌ها و امکانات و مقایسه دهستان‌ها از منظر بهره مندی از امکانات و خدمات می‌باشد. که 55 متغیّر در قالب 6 بعد (آموزشی- فرهنگی، مذهبی، زیربنایی- مخابرات و ارتباطات، سیاسی- اداری، بهداشتی درمانی، بازرگانی وخدمات) برای مطالعه انتخاب و با مدل‌های گاتمن، موریس، تاکسونومی عددی، ویکور رتبه بندی و سطح بندی مناطق انجام شد. در نهایت با توجه به شرایط جغرافیایی متفاوت منطقه، نتایج بدست آمده با مدل کپ‌لند تلفیق شد و سطح بندی نهایی صوذت پذیرفت که نشان دهنده تفاوت برخورداری در سطح دهستان‌ها و نبود عدالت توزیعی در میان آنها است. بدین صورت که دهستان بکشلوچای و باراندوزچای شمالی به ترتیب در سطح برخوردار و محروم قرار می‌گیرند. برای کاهش نابرابری‌های مناطق پیشنهادهایی ازجمله ایجاد و تقویت مراکز خدمات رسانی در سطح دهستان‌ها، ایجاد تعادل و توازن در توزیع خدمات زیربنایی و روبنایی در سطح دهستان‌ها با اولویت دهستان‌های محروم، اولویت سرمایه‌گذاری با بخش‌های محروم و توسعه نواحی محروم ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

محرومیت فضایی؛ عدالت توزیعی؛ تناسب وتوازن منطقه ای؛ بخش مرکزی شهرستان ارومیه

مراجع

امانپور، سعید، و مودت، الیاس. (1393). سنجش و رتبه­بندی توسعه و فقر در استان خوزستان. مطالعات و برنامه­ریزی شهری، 1(1)، 132-113.

آسایش، حسین، و استیلاجی، علیرضا. (1382). اصول و روش‌های منطقه‌ای (مدل‌ها، روش‌ها و فنون). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری.

پریزادی، طاهر و میرزازاده، حجت. (1397). توسعه منطقه­ای در ایران با رویکرد عدالت توزیعی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18(50)، 198-179.

پورطاهری، مهدی. (1395). کاربرد روش­های تصمیم گیری چند ویژگی در جغرافیا. (ویرایش 4)، تهران: انتشارات جانبی.

تقیلو، علی اکبر. (1393). تحلیل علی توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی سکونتگاه­های روستایی مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان ارومیه. برنامه­ریزی منطقه ای مرودشت، 4(15)، 102-85.

حکمت­نیا، حسن، و موسوی، میرنجف. (1396). کاربرد الگو در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و منطقه ای. تهران:  انتشارات آزاد پیا.

حکمت­نیا، حسن، و موسوی، میرنجف. (1383). بررسی روند تغییرات سطوح توسعه یافتگی و نابرابری های منطقه­ای استان یزد. طرح پژوهشی دانشگاه پیام نور، منطقه 4.

حسین­زاده دلیر، کریم. (1380). برنامه­ریزی منطقه­ای. چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.

داداش پور، هاشم، و الوندی پور، نینا. (1395). عدالت شهری در ایران فرا بررسی مقالات برگزیده چارچوب نظری. مجله هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 21(3). 80-67.

رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا؛ محمودی، سمیرا، غفاری، غلامرضا و پورطاهری، مهدی. (1395). تبیین الگوی فضایی سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار روستایی مورد: روستاهای استان خراسان رضوی. فصلنامه اقتصاد فضای روستایی، 4(1)، 107 -87.

صالح­پور، شمسی و افراخته، حسن. (1395). تحلیل سطح توسعه خدمات بهداشتی ـ درمانی از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: سکونتگاه­های روستایی استان آذربایجان­غربی). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 11(36)، 38-19.

صدرموسوی، میرستار؛ طالبی­فرد، رضا و نیازی، چیا. (1396). بررسی نقش عوامل طبیعی در توزیع جغرافیایی سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان صحنه). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 12(4)، 749-731.

ظریفیان، شاپور، و لطیفی، سمیه. (1396). اندازه گیری و تحلیل سطح توسعه در نواحی استان همدان. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، 4(3)، 298- 281.

ضیائیان فیروزآبادی، پرویز؛ انوری، آرزو، و مولایی، محمد. (1394). سطوح توسعه روستاهای مرحمت آباد شهرستان میاندوآب. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(14)، 146- 129.

فنی، زهره. (1382). شهرهای کوچک رویکردی دیگر به توسعه منطقه ای. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.

قدیری­معصوم، مجتبی؛ قراگزلو، هادی؛ احمدی، سجاد و لرستانی، اکبر.(1393). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: دهستان بلوران، استان لرستان). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 9(3)، 16-1.

قلیچ، وهاب. (2010). معیارهای عدالت توزیعی مقایسه تطبیقی دیدگاه جان رالز و شهید مطهری. مطالعات اقتصاد اسلامی، (1). 163-145.

مومنی، مهدی و قهری، غلامرضا.(1392). تحلیلی بر وضعیت توسعه­ای استان فارس. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 3(9)، 66-53.

مرصوصی، نفیسه.(1386). تحلیل جغرافیایی نظریه­های عدالت اجتماعی. مجله علوم جغرافیایی، 7(10). 124- 108.

Aderamo, A., & Aina, J. O. A. (2011). Spatial Inequalities in Accessibility to Social Amenities in Developing Countries. Journal of Basic & Applied Sciences, 5(6). 316-322.

Dufaux, F. (2009). Birth Announcement, Spatial Justic, Retrieved from www.jssj.org.

Fainstein, S. (2014). The just city, International Journal of Urban Sciences, (18).1-18.

Hadder, R. (2000). Development geography. routldge, London.

Harvey, D. (1996). on planning the Ideology of planning, Planning Theory in the1980s, 213.

Purohit, B.C. (2008). Health and Human Development at Sub-state Level in India. Journal of Socio-Economics, 37, 248-260.

Yu, L., Hou, X., Gao, M., & Shi, P. (2010). Assessment of Coastal Zone Sustainable

Robinson, W.c. (1975). Toward socio - economic population planning. population and Development planning, New York.