ساخت اطلاعی مفروض و استنباطی در قرآن کریم از منظر رویکرد زبان‌شناسی نظام‌مند نقش‌گرا

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 45، فروردین 1400، صفحه 9-27   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.680772

نویسندگان

بهمن گرجیان¹؛ فرنگیس عباس زاده²

¹دانشیار گروه زبان‌شناسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

²دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

چکیده

وجود سه ویژگی تاریخی، تطبیقی و میان رشته‌ای در زبان‌شناسی نوین باعث سرعت گسترش، تغییر و تحول آن به شمار می‌رود. زبان انتقال دهنده نقش اطلاعی و ساختار محتوایی هر کلام است. نقش وابستگی ارتباطی جملات که با توجه به نقش گفتمانی و تأثیرات بافتی آن‌ها مشخص گردیده برای درک پیام ضروری می‌باشند. هدف از تحقیق حاضر بررسی ساخت اطلاعی و موضوعی آیاتی چند از قرآن کریم با پیروی از نظریه نظام مند نقش‌گرای هلیدی(1994) می‌باشد که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول(قرآن کریم) انجام شده است تا به بررسی چگونگی تأثیر انسجام ساختاری و پیوستگی معنایی آیات قرآن بپردازد. نتایج حاکی از آن است که تغییر جنبه مفهومی و معنایی ساختار، بستگی به ساخت اطلاعی گفتمان و عناصر ارتباطی آن است که با دگرگون ساختن نوع ساختار احتمالی تقویت می‌شود و این تغییرات با ابزارهای زبانی و سبکی، شکل درستی به خود می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

زبان‌شناسی نقش‌گرا؛ ساخت اطلاعی؛ مجرای ارتباطی؛ گفتمان نوشتاری

مراجع

الجرجانی، عبدالقاهر. 1984م، دلائل الإعجاز، القراءة والتعلیق: محمود محمد شاکر، القاهرة: مکتب الخانی بالقاهرة.

سجودی،‌ فرزان. 1387ش، نشانه شناسی کاربردی، چاپ اول، تهران: نشر علم.        

مهاجر، مهران و محمد نبوی. 1376ش، به سوی زبان‌شناسی شعر رهیافتی نقش‌گرا، تهران: نشر مرکز.

وندایک، تئون.ای. 1382ش، مطالعاتیدرتحلیلگفتمان؛ازدستورمتنتاگفتمان کاویانتقادی، ترجمه پیروز ایزدی و دیگران، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.

منابع انگلیسی

Abdul-Raof, H. (2005). Pragmalinguistic forms in cross-cultural communication: Contributions from Qur'an translation. Intercultural Communication Studies, 16 (4), 115-128.

Crystal, D. (1991). A dictionary of linguistics and phonetics. New York: Blackwell.

Fabb, N. (1997). Linguistics and literature. Oxford: Blakwell.

Gutwinski, W. (1976). Cohesion in literary texts. Paris: Mouton.

Halliday, M. A.K. (1989). Spoken and written language. GB: Oxford University Press.

Halliday, M. A.K. (1994). An introduction to functional grammar. GB: Oxford University Press.

Halliday, M. A.K.,& Hassan, R. (1985), Language, context, and text: aspect of language in a social semiotic perspective. Oxford: Oxford University Press.

Halliday, M. A.K.,& Hassan, R. (2002).On grammar. London and New York: Continuum.

Halliday, M. A.K.,& Hassan, R.(1976). Cohesion in English. London: Longman.

Hasan,  R (1984). Coherence and Cohesive Harmony. In J. Flood (ed.), Understanding reading comprehension. Newark, Delaware: International Reading Association.

L. R. Horn, L. R. & Ward, G. (Eds.). (2016).  The Handbook of pragmatics (pp. 607-632). Oxford: Blackwell.

Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago and London: University of Chicago Press.

Prince, E.F. (1991). On functional explanation of linguistics and the origins of language, Language and Communication, 11(1/2),79-82.

Richardson, J. E. (2007). Analyzing newspapers: An approach from critical discourse analysis. New York: Palgrave Publishing.

 

مقالات و پایان نامه‌ها

ایشانی، طاهره و معصومه نعمتی قزوینی. 1392ش، «بررسیانسجاموپیوستگیدرسورهصفبارویکردزبان‌شناسینقش‌گرا»، مجله علمی- پژوهشی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 27، صص65-95.

سادات الحسینی، راضیه السادات. 1389ش، «دراسة فی جذور آراء نحاة البصرة علی ضوء المدارس اللغویة الشکلیة والوظیفیة»، جامعۀ العلامة الطباطبائی، طهران.

العوی، سلوی. 1389ش، «مطالعه زبان‌شناختی روابط متنی در قرآن»، ترجمه ابوالفضل حری، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، شماره 64.

فاروقی هندوالان، جلیل اله و زهرا آسوده و عبدالرحیم حقدادی. بهار 1393ش، «انتقال معنی از طریق تصویرسازی ذهنی در جزء سی ام قرآن کریم»، فصلنامه علمی نگارینه(هنر اسلامی)، ش1، صص 59- 68.

ناظمیان، رضا و حسام حاج مؤمن و محمد جمشید. 1392ش، «پیش فرض‌های بافتی و تلاش پردازش در ترجمه آیات بافت محور قرآن: دیدگاه نظریه مناسبت»، فصلنامه پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال سوم، شماره 6، صص49-66.