بررسی و تحلیل مفهوم «تیسیر» در مثنوی معنوی و غزلیات شمس از مولانا و مقایسۀ آن با آراء فقه اسلامی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 4، شماره 14، اسفند 1399، صفحه 140-160   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علی بخشی¹؛ فرهاد ادریسی^{* 2}؛ محمدحسین صائینی²؛ حسین مرادی زنجانی³

¹دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران.

²استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران.

³استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران

چکیده

تیسیر یکی از مفاهیم فقهی است که از قرآن به فرهنگ فقه اسلامی راه یافته و مباحثی پیرامون آن طرح شده است. در گسترۀ ادب فارسی، مولوی به عنوان شاعری شناخته می­شود که ابتدا فقیه و عالم دینی بوده و پس از دیدار با شمس تبریزی، به جرگۀ صوفیان وارسته و عارفان واصل پیوسته است. به این اعتبار، از اصطلاحات فقهی متعددی در دوران نوزایی فکری و شخصیتی خود در مثنوی معنوی و غزلیات شمس سود برده است. در این مقاله، با رویکرد به روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای، مفهوم فقهی تیسیر از دید مولانا بررسی و کاویده شده است. به نظر می­رسد در کلام شاعر، مواردی چون: اضطرار، رجحان تکالیف بر یکدیگر، عدم تکرار در جرم و مسائل معرفت شناختی به عنوان عوامل تیسیر یاد شده است که در تطبیق با آراء غالب فقها، شاهد هنجارگریزی­هایی هستیم. دلیل محوری این موضوع، گرایش­های عرفانی مولانا است که باورهای فقهی او را تحت تأثیر قرار داده و بدان شاکله­ای جدید بخشیده است. همچنین، تبلیغ گفتمان تیسیر با روحیۀ رواداری و تساهل­ مولانا ارتباط مستقیم دارد.

کلیدواژه‌ها

اسلام؛ قرآن؛ مولوی؛ مثنوی معنوی؛ غزلیات شمس؛ فقه؛ تیسیر

مراجع