تبیین عوامل مؤثر بر تاب آوری تکاملی شهری در برابر زلزله ، موردپژوهش: شهر زنجان

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 28، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 50، فروردین 1400، صفحه 558-576   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

بهناز عباداله زاده ملکی¹؛ زهراسادات سعیده زرآبادی^{* 2}؛ سعید پیری³؛ محمدرضا فرزادبهتاش⁴

¹دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استادیار گروه معماری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

⁴استادیار گروه شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مروری بر تجارب بلایای طبیعی از جمله زلزله نشان می‌دهد که زلزله به‌خودی‌خود باعث تخریب نمی‌شود بلکه این انسان‌ها هستند که میزان آسیب وارده توسط زلزله را مشخص می‌کنند. با توجه به عدم کارایی رویکردهای مبتنی بر آسیب‌پذیری در زمان پس از زلزله، دیدگاه‌های جدید بر رویکرد تاب‌آوری تکاملی تأکید دارند؛ اما مسئله تعدد شاخص‌ها با روابط پیچیده و در نتیجه دشوار بودن فرایند ارزیابی آن است که لزوم استفاده از مدل‌های متناسب را ضروری می‌سازد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به تحلیل روابط علی و معلولی بین شاخص های تاب آوری تکاملی شهری در برابر زلزله در شهر زنجان، با توجه به موقعیت این شهر نسبت به گسل های اطراف آن پرداخته است تا عوامل کلیدی و تأثیرگذار در تاب آوری این شهر مشخص گردد. بدین منظور، پس از بررسی متون و استخراج شاخص ها ابتدا با استفاده از روش دلفی دو مرحله‌ای از طریق نمونه‌گیری‌های هدفمند و متوالی، 27 پرسشنامه در قالب ماتریس 40*40 توسط مدیران و کارشناسان شهرداری زنجان تکمیل گردید و در ادامه با استفاده از تحلیل تفسیری ساختاری پارامتری با استفاده از نرم‌افزار میک مک، روابط علی و معلولی و عوامل کلیدی مؤثر بر تاب‌آوری شهری شناسایی شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شاخص‌های مرتبط با عوامل نهادی و شبکه ارتباطی به‌عنوان شاخص‌های تأثیرگذار و کلیدی در تاب آوری شهر زنجان عمل می‌کنند و می‌توان با ارتقای وضعیت این دسته از شاخص‌ها به علت تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم آن‌ها بر سایر شاخص‌ها در شبکه روابط علی- معلولی میزان نهایی تاب‌آوری را بهبود بخشید.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری تکاملی؛ تحلیل تفسیری-ساختاری پارامتری؛ شهر زنجان؛ زلزله

مراجع

Refrences

Abbasi Gojani, D., Khademolhoseiny, A., Modiri, M., Saberi, H., & Gandomkar, A (2019). Analysis of the drivers explain the resilience of the city in the metropolis of Mashhad. Journal of urban social geography, 6 (1), 109-122, (in Persian).

Abdali, Y., Pourahmad, A., Amini, M., Khandan, I. (2019). Investigating and comparing the resilience of pre-created and planned communities to reduce the impacts of natural disasters (earthquake) (Case study: Nourabad County and Maskan-e Mehr of Nourabad City). Geographical data, 28(110), 147-161, (in Persian).

Abid, M. (2016). Resilient places: Planing for Urban Resilience. European planning. Vol 24. 407-419.

Ahmadian, R., and Khodakarami, F. (1397). Planning for optimal urban resilience against environmental hazards (flood assessment in Qeydar city). International Conference on Interdisciplinary Studies in Management and Engineering, Tehran, University of Tehran, Modaber Management Research Institute, (in persian).

Ainscough, J., de Vries Lentsch, A., Metzger, M., Rounsevell, M., Schroter, M., Delbaere, B., & Staes, J. (2019). Navigating pluralism: Understanding perceptions of the ecosystem servicesconcept. Ecosystem Services, 36, 1-13.

Alexander, D. E. (2013). Resilience and disaster risk reduction: an etymological journey. Natural hazards and earth system sciences, 13 (11), 2707-2716.

Angeler, D. G., & Allen, C. R. (2016). Quantifying resilience. Journal of Applied Ecology. 53(3), 617-624.

Angeler, D. G., Allen, C. R., Garmestani, A., Pope, K. L., Twidwell, D., & Bundschuh, M. (2018). Resilience in Environmental Risk and Impact Assessment: Concepts and Measurement. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 101(5), 543-548.

Behzadfar, M., Omidvar, B., Galibaf, M.B., & Ghasemi, R. (2017). Compilation of urban resilience index against earthquake. Science journal of rescue and relief, 9 (3), 80-86 (in Persian).

Biggs, R., Schluter, M., & Schoon, M. (2015). Principles for Building Resilience. London: Cambridge University Press.

Bundschuh, M., Schulz, R., Schafer, B., Allen, CR., & Angeler, D.G. (2017). Resilience in ecotoxicology towards a multiple equilibrium context. Environ Toxicol Chem, 36, 2574–2580.

Bush, J., & Doyon, A. (2019). Building urban resilience with nature-based solutions: How can urban planning contribute? Cities, 95, 1-8.

Cortinovis, C., & Geneletti, D. (2019). A framework to explore the effects of urban planning decisions on regulating ecosystem services in cities. Ecosystem Services, 38, 1-13.

Davoudi, S.; Brooks, E.; & Mehmood, A. (2013). Evolutionary resilience and strategies for climate adaptation. Journal Planning Practice & Research, 28, 307–322.

Donohue, I., Petchey, O.L, Montoya, J.M., Jackson, A.L., McNally, & L.Viana, M. (2013). On the dimensionality of ecological stability. Ecology Letters, 16, 421–429.

Fallahi, A., & Jalali, T. (2003). Resilient Reconstruction from the Urban Design Point of View, After 2003 Bam Earthquake, Hona-ha-ye-ziba memari- va- shahrsazi, 18 (3), 5-16, (in Persian).

Fani, Z., & Masoumi, L. (2016). Study and assessment lifestyle resiliency strategies (Case study: Northern Shokofeh neighborhood, District 19 of Tehran), Geography and Environmental Studies Journal, 6 (19), 61-84, (in Persian).

Folke, C., Carpenter, B., Walker, M., Scheffer, T., & Chapin, J. (2010). Resilience thinking: integrating resilience, adaptability and transformability. Ecology and Society 15(4), 1-9.

Hatami Nejad,H., Farhadi khah, H., Arvin, M.,& Rahim Pour, N. (2017). Investigation the dimensions influencing urban resilience using Interpretive Structural Modeling (ISM) (Case study: Ahwaz city). Disaster prevention and management knowledge, 7 (1), 35-45, (in Persian).

Kabir, M. H., Sato, M., Habbiba, U., & Yousuf, T. B. (2018). Assessment of Urban Disaster Resilience in Dhaka North City Corporation (DNCC). Bangladesh. Procedia Engineering, 212, 1107-1114.

Lin, S., Wu, R., Yang, F., Wang, J., Wu, W. (2018). Spatial trade-offs and synergies among ecosystem services within a global biodiversity hotspot. Ecol. Indic., 84, 371–381.

Maguire, B., Cartwright, S. (2008). Assessing a community's capacity to manage change: A resilience approach to social assessment. Australian Government, Bureau of rural science, 1-33.

Moarrab, Y., Salehi, E., Amiri, M.J,. Narouee, B,.(2018). Evaluation of Social and Cultural         Resilience of Urban Land Use :Case Study: Region 1 Tehran, Journal of Geography and Urban Space Development Vol.5, No.1, 113-130 (in Persian).

Mohandesine Moshavere Naghshe Mohit. (2013). Zanjan city development plan, Zanjan.

Mohammadpouralima, N., Bandarabad, A.R., Majedi, H,.(2020). Physical and social resilience of                         residential areas of historical context :case study of District 12 of Tehran, Journal of New Attitudes in Human Geography, 97-116, 12(2) (in Persian).

Nop, S., Thornton, A. (2019). Urban resilience building in modern development: a case of Phnom Penh City, Cambodia, Ecology and Society, 24 (2), 1-11.

Norris, F.H., Stevens, S.P., Pfefferbaum, B., Wyche K.F. & Pfefferbaum, R.L. (2008). Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness. American Journal of Community Psychology, 41,127-150.

OFWAT (2015). Reliable services for customers consultation on Ofwat’s role on resilience. https://www.ofwat.gov.uk/.

Ouyang, M., & Duenas-Osorio, L. (2012). Time-dependent resilience assessment and improvement of urban infrastructure systems. Chaos, 22(3), 1-12.

Rafieeian, M., Rezaei, M.R., Asgari, A., & Parhizkar, A., Shayan, S. (2012). Conceptual explanation of resilience and creation of its indicator in the community based disaster management, spatial planning (modern human science), 15 (4), 19-41 (in Persian).

Sharifi, A., & Yamagata, Y. (2014). Major principles and criteria for development of an urban resilience assessment index. In 2014 International Conference and Utility Exhibition on Green Energy for Sustainable Development (ICUE), 1-5.

Sharifi, A., & Yamagata, Y. (2016).Urban Resilience Assessment: Multiple Dimensions, Criteria, and Indicators. From book Urban Resilience: A Transformative Approach, 259-267.

Sharifnia, F (2012). Investigating the relationship between urban land use and earthquake resilience and providing solutions in the field of urban planning Case study: District 10 of Tehran. ((Unpublished master dissertation). University of Tehran, Department of Urban Planning, Urban and Regional Planning, (in Persian).

Sharifzadegan, M.H., & Fatahi, H. (2008). Application of seismic rick assessment models in urban planning and design, soffeh, 17 (46), 109-124, (in Persian).

Sterk, M., van de Leemput, I. A., & Peeters, E. T. H. M. (2017).How to conceptualize and operationalize resilience in socio-ecological systems?, Current Opinion in Environmental Sustainability, 28, 108-113.

Suarez, M., Baggethun,E., Benayas, J., & Tilbury, D. (2016). Towards an Urban Resilience Index: A Case Study in 50 Spanish Cities. Sustainability, 8, 1-19.

Sundstrom, S.M., Angeler, D.G., Barichievy, C., Eason, T., Garmestani, A., Gunderson, L., Knutson, M., Nash, K.L., Spanbauer, T., Stow, C., & Allen, C.R. (2018). The distribution and role of functional abundance in Wu,Jianguo. Ecological Resilience as a Foundation for Urban Design and Sustainability, sustainability, 99(11): 2421–2432.

Truchy, A., Angeler, D.G., Sponseller, R.A., Johnson, R.K. & McKie, B.G. (2015) Linking biodiversity, ecosystem functioning and services, and ecological resilience: towards an integrative framework for improved management. Advances in Ecological Research, 53, 55–96.

Xiaoling, Z., Huan, L. (2018). Urban resilience and urban sustainability: What we know and what do not know? Cities, 72 (part A), 141-148.

Ziyari, Y., Ebadolazadeh Maleki, B., Behzadpour, E. (2018). Evaluation of physical resilience against earthquake hazards with the approach of achieving sustainable management Case study: District 1 of Tehran, Journal of New Attitudes in Human Geography, 10(2), 97-112, (in Persian)